روزنامه ابتکار
1397/06/06
نخستین جلسه استماع شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری آغاز شد مصاف تهران و واشنگتن در لاهه
محمدرضا ستاریدر صورت احراز صلاحیت دادگاه و محکومیت احتمالی آمریکا در جلسه دادرسی، ضمانت اجرای این حکم چندان مشخص نبوده و در صورت ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل با توجه به حق وتوی آمریکا، امکان پیگیری و به ثمر رساندن موضوع در شورای امنیت تقریباً وجود نخواهد داشت. با این حال، مصاف ایران با آمریکا در یک نهاد بین‌المللی و پیروزی در آن هر چند که حکم صادره لازم الاجرا نباشد، یک دستاورد سیاسی محسوب میشود که از جنبه افکار عمومی بین‌المللی می‌تواند در شرایط فعلی بسیار حائز اهمیت باشد.
نخستین جلسه بررسی شکایت ایران علیه آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری روز گذشته بنا بر اطلاعیه این دیوان درباره نقض عهدنامه مودت منعقد شده در سال 1955 میلادی در لاهه آغاز به کار کرد. این روند دادرسی که قرار است چهار روز به طول بینجامد با شکایت ایران در تاریخ 25 تیرماه کلید خورد و دیوان یک هفته بعد در نامه‌ای رسمی به وزارت خارجه آمریکا با صدور قراری موقت دستور اجتناب از هرگونه اقدام جدید تا رسیدگی نهایی را اعلام کرد.
موضوع شکایت ایران از آمریکا در لاهه پس از بازگشت تحریم‌های ثانویه ایالات متحده مطرح شد و ایران بر مبنای بند دوم ماده 21 عهدنامه مودت میان دو کشور اقدام به شکایت از آمریکا در دیوان مذکور کرده است.
در همین رابطه محسن محبی وکیل ایران در دیوان بین‌المللی لاهه در جلسه استماع روز گذشته دیوان با اشاره به بازگشت تحریم‌های یکجانبه علیه ایران که با هدف تخریب اقتصاد اعمال شده است، تصریح کرد که این سیاست ناقض عهدنامه مودت 1955 (1338) است و تهران به دنبال راهکارهای دیپلماتیک برای حل این مشکل در مجامع بین‌المللی خواهد بود.
مساله مهم احراز صلاحیت دیوان
طبق فکت‌شیتی که ایران یک هفته قبل از شروع نخستین جلسه استماع در دیوان بین‌المللی منتشر کرده است، موضوع این شکایت ارتباطی به نقض برجام نداشته، بلکه به دلیل آن است که این تحریم‌ها مغایر با عهدنامه مودت میان دو کشور و ناقض مفاد این معاهده صورت گرفته و از این جهت علیه آمریکا شکایت شده است.
البته دیوان بین‌المللی دادگستری به عنوان یکی از ارکان قضایی سازمان ملل برای رسیدگی به دعوای میان دو کشور باید ابتدا صلاحیت خود را به سه طریق احراز کند. نخست اینکه دولتی از ابتدا صلاحیت اجباری دیوان را به رسمیت شناخته باشد یا اینکه دو دولت با یکدیگر توافق کرده باشند که در موارد خاص موضوع خود را به دیوان ارجاع دهند. در سومین حالتی که صلاحیت دیوان احراز میشود، زمانی است که دو کشور بنا بر معاهده‌ای رسمی متعهد به رسیدگی دیوان در حالت اختلاف شده باشند.
از همین رو شکایت ایران از حالت سوم است و در مقابل نیز آمریکا استدلال می‌کند که عهدنامه مودت پس از گذشت بیش از 6 دهه از اعتبار خود ساقط است و دیوان صلاحیت قضایی رسیدگی به این پرونده را ندارد. همچنین برخی از کارشناسان معتقدند که وکلای آمریکا ممکن است این استدلال را نیز مطرح کنند که اختلاف میان دو کشور درباره خود عهدنامه مودت نبوده بلکه درباره تحریم‌ها و اقدامات مربوط به ایران است.
ضمانت اجرای مبهم رای دیوان
پیش از این ایران سه مرتبه و آن هم بر سر مسائلی همچون بمباران سکوهای نفتی در اوایل دهه 1370، توقیف دارایی‌ها توسط آمریکا در سال 1395 و نیز حمله ناو آمریکایی به هواپیمای مسافربری ایران در 1368 علیه آمریکا به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرده است که هر سه مرتبه دیوان قادر به احراز صلاحیت خود برای رسیدگی به این پرونده‌ها نشده است.
در این دادگاه نیز ایران قصد دارد برپایه این استدلال که اقدامات آمریکا بر خلاف حقوق بین‌المللی است وارد شود. اما این امر دو نکته مهم را در بر دارد. نخست اینکه بر پایه محدود بودن قرارداد مودت میان دو کشور دادگاه ممکن است در صورت تایید و استناد به این عهدنامه توان رسیدگی به سایر موضوعات گسترده‌تر میان ایران و آمریکا را نداشته باشد.
دومین مورد هم در صورت احراز صلاحیت دیوان، ضمانت اجرای رای این نهاد قضایی بین‌المللی است. مساله ضمانت اجرای آرا محاکم قضایی در حقوق بین‌الملل با آنچه که در روندهای حقوقی داخلی وجود دارد متفاوت است و طبق فکت‌شیت مذکور که توسط ایران در هفته گذشته ارائه شده است، محکومیت یک کشور در دیوان بین‌المللی دادگستری می‌تواند هزینه سیاسی و اعتباری زیادی برای نادیده انگاشتن رای دیوان برای آن کشور داشته باشد.
پیروزی ایران دستاوردی سیاسی خواهد بود
از سوی دیگر، طبق مادە 94 منشور سازمان ملل متحد، آراء صادره توسط دیوان بین‌المللی دادگستری برای اعضای سازمان ملل لازم الاجرا است و در صورت عدم اجرای تعهدات مندرج در آن توسط هر یک از طرفین دعوا، طرف دیگر می‌تواند موضوع را به شورای امنیت ارجاع دهد.
در همین راستا نکته‌ای که وجود دارد این است که در صورت احراز صلاحیت دادگاه و محکومیت احتمالی آمریکا در جلسه دادرسی، ضمانت اجرای این حکم چندان مشخص نبوده و در صورت ارجاع موضوع به شورای امنیت سازمان ملل با توجه به حق وتوی آمریکا، امکان پیگیری و به ثمر رساندن موضوع در شورای امنیت تقریباً وجود نخواهد داشت. با این حال، مصاف ایران با آمریکا در یک نهاد بین‌المللی و پیروزی در آن هر چند که حکم صادره لازم الاجرا نباشد، یک دستاورد سیاسی محسوب میشود که از جنبه افکار عمومی بین‌المللی می‌تواند در شرایط فعلی بسیار حائز اهمیت باشد.
سایر اخبار این روزنامه
طلا و نقره دسته فوق سنگین بازی های آسیایی بر گردن وزنه برداران ایرانی
بهداد از تخته وزنه‌برداری خداحافظی کرد
جلال‌خو ش چهره
بزنگاه سرنوشت برای دولت دوازدهم
رسانه‌ها در دوران تحریم چه وظیفه‌ای دارند؟
خبرنگاران در دو راهی حقیقت و منافع ملی
«ابتکار» حاشیه‌های تصویب لایحه اجباری شدن استفاده از صندلی کودک برای کودکان زیر 10 سال در انواع خودروهای شخصی را بررسی کرد
اولین کنفرانس همدان ۲۰۱۸ با حضور نمایندگان از کشورهای آسیایی افتتاح شد
عزمی برای برداشتن موانع بر سر راه گردشگری
«ابتکار» درباره سوال از رئیس‌جمهوری گزارش می‌دهد
در انتظار یک روحانی بدون خود سانسوری
نخستین جلسه استماع شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری آغاز شد
مصاف تهران و واشنگتن در لاهه
جلال‌خو شچهرهرئیس قوه قضائیه:
برخی فضای کشور را آماده موج‌سواری خود دیده‌اند
شهرام زرگر پر کارترین مترجم آثار «نیل سایمون» در گفت‌وگو با «ابتکار» از او نوشته‌هایش می گوید
جلال‌خو شچهرهرئیس قوه قضائیه:
برخی فضای کشور را آماده موج‌سواری خود دیده‌اند
