ثبت ملی

گروه فرهنگ- ظهر دیروز بود که خبر ثبت ملی شدن خانه پدری فروغ فرخزاد دوستداران میراث فرهنگی و این شاعر را خوشحال کرد، اما ساعتی از انتشار آن نگذشته بود که مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران نمی‌تواند این خبر را اعلام کند و چنین چیزی ابتدا باید به تایید و تصویب رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برسد‌. پس از این ناهنماهنگی‌ها بود که رییس سازمان میراث فرهنگی اعلام کرد خانه این شاعر با شماره ۳۲۱۰۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده، تا معلوم شود این خبر تنها باید از طریق شخص رییس سازمان میراث فرهنگی اعلام می‌شده است.
ثبت ملی خانه پدری فروغ، از تایید تا تکذیب
ظهر دیروز در حاشیه نشست خبرنگاران با معاون مطبوعاتی وزارت ارشاد اسلامی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران به ایرنا گفت: خانه پدری فروغ فرخزاد شاعر معاصر ثبت ملی شده و این خانه در شورای ثبت سازمان میراث فرهنگی با اکثریت آرا به تصویب رسید‌.
دلاور بزرگ‌نیا توضیح داده بود: «لوح ثبتی این خانه در روزهای آینده از طریق مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی به استان تهران ابلاغ خواهد شد‌.»


او درباره تلاش برای ثبت ملی این خانه توضیح داده و گفته بود: «شش ماه نخست امسال با پیگیری‌های ما در مراجع قانونی هیچ بنای ثبتی پایتخت از فهرست ملی خارج نشده است‌.»
مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران پیشتر گفته بود که خانه پدری فروغ فرخزاد متعلق به اواخر دوره قاجار است و ساختمان ارزش تاریخی چندانی ندارد اما به علت آنکه محل سکونت شاعر معاصر بوده تلاش برای ثبت اضطراری آن در دستور کار قرار گرفت‌. بزرگ‌نیا اظهار امیدواری کرد که با همکاری شهرداری تهران این ملک از مالکان خریداری شود‌.
با این حال و پس از انتشار این خبر مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی اعلام کرد: این خبر را نه رد می‌کنم نه تایید‌.
فرهاد نظری که با ایلنا گفت‌وگو کرده، گفته است: «از آنجا که اعلام ثبت یک اثر در فهرست میراث فرهنگی باید به تایید و تصویب رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برسد، بنابراین مدیرکل استان نمی‌تواند چنین خبری را اعلام کند‌.»
این درحالی است که چندی پیش معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری از بلامانع بودن ثبت ملی خانه پدری فروغ گفته بود: «بعد از بررسی اسناد اولیه، مالکیت این خانه برای پدر فروغ فرخزاد محرز شده و اقدامات برای ثبت ملی آن در دست انجام است‌‌.»
مسوولان دفتر ثبت میراث فرهنگی استان تهران نخست اعلام کردند نسبت به مالکیت این خانه توسط پدر فرخزاد در سال‌های گذشته شک و تردید وجود دارد و تا زمانی که سندی برای تایید این مساله به دست‌مان نرسد، باید این وضعیت بررسی شود‌‌.
سپیده سیروس‌نیا، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران بعد از بررسی سندها به ایسنا گفته بود: سندی که دست‌مان رسیده، نشان می‌دهد زمانی این خانه متعلق به محمد فرخزاد، پدر فروغ بوده و او خانه را سال‌ها بعد به شخص دیگری فروخته است و چند بار دیگر این خانه دست به دست شده تا به وارثان امروزی رسیده است‌‌.
او در ادامه گفته بود: عکس‌هایی نیز از خانه به دست‌مان رسیده که باید آنها را با تصاویری که متعلق به زمان حضور خانواده فرخزاد در آن خانه است تطابق دهیم، هرچند گویا خانه تا دهه ۵۰ تغییرات زیادی کرده است، اما سندی که وجود دارد، نشان می‌دهد آن متعلق به پدر فروغ فرخزاد بوده است‌‌.
سیروس‌نیا همچنین درباره امکان ثبت این خانه بعد از تایید اسناد توضیح داده بود: به اسم اینکه خانه پدری فروغ بوده می‌توان خانه را ثبت کرد، بر اساس معیارهای موجود برای ثبت وقتی بنایی متعلق به یکی از مشاهیر باشد حتی معماری آن در ثبت خانه زیاد تاثیرگذار نیست اما متاسفانه یک مشکل داریم، اینکه کارشناسان ما امکان ورود به بنا را ندارند و قاعدتا برای تهیه نقشه به مشکل برخورد می‌کنیم‌. در حال انجام کارهای اولیه برای ثبت ملی خانه هستیم، هر چند نقشه بنا را نداریم‌‌. با این وجود پرونده آن را آماده می‌کنیم و برای ثبت به اداره کل ثبت آثار تاریخی می‌فرستیم‌‌.
این تایید و تکذیب‌ها ادامه داشت تا اینکه رییس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ثبت ملی خانه پدری فروغ فرخزاد را اعلام کرد: «سازمان برای ثبت ملی و صیانت از آثار مربوط به مفاخر ادبی اهتمام دارد و رویکردش صیانت هرچه بهتر از آنهاست.
خانه پدری فروغ فرخزاد، شاعر معاصر ایرانی دیروز به شماره ۳۲۱۰۸ در فهرست آثار ملی ثبت شد. بسیاری از آثار فروغ فرخزاد در این خانه متولد شده، بنابراین این خانه علاوه بر بُعد تاریخی، دارای شئون ادبی و ملی است.»
مونسان با تاکید بر اینکه با ثبت ملی این خانه تاریخی، از تخریب آن جلوگیری می‌شود، گفت: «تاکنون به همت سازمان میراث‌فرهنگی، خانه‌های تعدادی از هنرمندان، شاعران، علما و مفاخر ادبی و ملی به منظور صیانت هرچه بهتر از این آثار، در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.»
حجت‌ نظری، سخنگوی کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر تهران هم اعلام کرد: «لوح ثبتی خانه‌ پدری فروغ فرخزاد پس از تاییدیه‌های نهایی، در روزهای آینده از طریق مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و فرهنگی سازمان میراث فرهنگی به استان تهران ابلاغ و نصب خواهد شد.»
او همچنین درباره وضعیت این خانه پس از ثبت ملی گفت: «با توجه به برخی الحاقات که در سال‌های گذشته توسط مالک به خانه پدری فروغ افزوده شده یا تغییراتی که در نقشه ایجاد شده، تغییرات با نظر کارشناسان برداشته خواهد شد و خانه فروغ به همان حال و احوال روزهایی که فروغ زندگی می‌کرد برمی‌گردد.»
نظری با ابراز امیدواری به اینکه این محل به زودی به خانه‌موزه فروغ فرخزاد تبدیل شود، گفت مدیریت شهری نیز آمادگی هرگونه همکاری در این زمینه را دارد.
از بلاتکلیفی تا ثبت ملی
ثبت خانه فروغ فرخزاد طی ماه‌های گذشته با چالش‌های زیادی روبه‌رو بود چنان‌که از یک‌سو مدیرکل میراث فرهنگی،‌ صنایع‌دستی و گردشگری تهران از تکمیل و ارسال پرونده ثبت به اداره ثبت آثار خبر می‌داد و از دیگر سو مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی از تکمیل نبودن پرونده برای ثبت حکایت می‌کرد‌. اکنون نیز در پی اعلام خبر ثبت خانه فروغ با چالش دیگری مبنی بر تایید یا عدم تایید آن روبه‌رو شده است‌.
داستان تخریب خانه فروغ از دوسال قبل شروع شد؛ وقتی خانه فروغ را خراب کردند‌. جایی که مدتی هم خانه کاوه گلستان، پسر ابراهیم گلستان بود و پس از مرگش خالی ماند‌. جایش آپارتمانی بلند در خیابانی چندمتری جا خوش کرده و دیگر نشانی از آن خانه که روزگاری شاعری جوان و عکاسی مشهور در آن زندگی می‌کردند، نیست‌. با این حال دوستداران فروغ هنوز همه امیدشان ناامید نشده‌. امید آنها به خانه‌ای است در محله امیریه، انتهای کوچه «خادم آزاد»‌. خانه پدری فروغ‌. ساختمانی سه طبقه که اگرچه بنایش ارزش معماری خاص ندارد اما فروغ بارها در شعرهایش از آن یاد کرده و الهام‌بخشش بوده‌. «حیاط خانه‌ ما تنهاست، حیاط خانه‌ ما در انتظار بارش یک ابر ناشناس، خمیازه می‌کشد، حوض خانه‌ ما خالی‌ست». خانه اما سال‌ها پیش فروخته شد‌. پیرمردِ صاحب خانه آن را دوست داشت و تا همین چند سال پیش می‌گفت هیچ وقت قصد تخریب یا فروش آن را ندارد‌ تا اینکه خبر آمد که پیرمرد مرده و خانواده‌اش می‌خواهند آنجا را خراب کنند و از نو بسازند‌. میراث فرهنگی تهران هم اعلام کرد خانه ارزش تاریخی ندارد و نمی‌شود ثبت ملی‌اش کرد از طرفی معلوم هم نیست که این خانه، خانه پدری شاعر باشد‌.
خواهرزاده فروغ، فرزند پوران که تنها بازمانده خانواده است اعتراض کرد و گفت: «همه می‌دانند آنجا خانه فرخزادهاست.» عکس‌های قدیمی خانه منتشر شد و رسانه‌ها هم دست روی دست نگذاشتند و پیگیر وضعیت خانه شدند‌. اگرچه خانه تغییرات زیادی کرده و اتاق فروغ حالا آشپزخانه است اما حفظ خانه آنقدر مهم هست که فعالان میراث فرهنگی و دوستداران این شاعر خواهان حفظ خانه کودکی‌های شاعر باشند‌.