روزنامه جوان
1397/09/22
ناشران ایرانی راهبرد مشخصی برای ترجمه آثار ندارند
مسعود شهرام نیا سابقه سالها مدیر عاملی موسسه نمایشگاههای ایران را در کارنامه خود دارد؛ مدیری که به تازگی جایش را به قادر آشنا داد. تجربه مدیریت او در این حوزه باعث شد تا موانع و مشکلات و نیز ظرفیتهای جهانی شدن آثار مکتوب ایرانی را به بحث بنشینیم. گفتوگوی «جوان» را با این فعال عرصه کتاب میخوانید.فکر میکنید برای ترجمه آثار ایرانی به زبانهای دیگر چه موانع و مشکلاتی پیش پای ناشران ایرانی وجود دارد؟ در این زمینه حضور ناشران ایرانی در نمایشگاههای خارج از کشور چه دستاوردهایی میتواند برای صنعت نشر کشور داشته باشد؟
فکر میکنم یکی از نکاتی که برای بینالمللی شدن نشر کشور خیلی اهمیت دارد، حضور در نمایشگاههای مرتبط با این موضوع در خارج از کشور است. در حال حاضر ما کم و بیش در نمایشگاههای خارجی حضورداریم، ولی این حضور کمرنگ است. بیشتر هم دولتی است و مشارکت ناشران خصوصی در آنها اندک است. واقعیت این است که ادبیات ما، کتابهای ما و صنعت نشر ما، در حوزه ادبیات کلاسیک، ادبیات معاصر و سایر حوزهها مثل کودک و نوجوان، حوزه دین و ژانر دفاع مقدس ظرفیت خیلی خوبی برای جهانی شدن دارد. کتابهای ما در این حوزهها قابلیت بسیار خوبی برای ترجمه شدن به زبانهای مختلف دارد، اما عموم ناشران ما برنامه و استراتژی مشخصی برای معرفی آثار ایرانی در بازار جهانی ندارند البته یک دلیل به خاطر هزینههایی است که معمولاً حضور در مجامع بینالمللی به همراه دارد. رفت و آمدها کمتر از آن چیزی است که بتواند آن هدف را محقق کند، برای همین است که میگویم حضور پررنگ در نمایشگاههای بینالمللی میتواند مسیر را هموارتر کند. تجربه سالهای اخیر هم همین را نشان میدهد. دولت هم میتواند و باید کمک کند. در چند سال اخیر در غرفه ایران در نمایشگاه کتاب فرانکفورت که من هم مهمان ویژه نمایشگاه بودم حضور تعداد محدودی از ناشران را شاهد بودیم و، اما موفقیتهای خوبی کسب کردند. در همین نمایشگاه فرانکفورت ناشران ما ۲۲۰ قرارداد با ناشران مختلف دنیا امضا کردند تا کتابهای ما ترجمه و در کشورهای دیگر عرضه شود. خوشبختانه دولت هم از ناشران خارجی که کتابهای ما را میخرند تا ترجمه کنند حمایت میکند و ارز مورد نیاز برای ترجمه را تأمین میکند. این میتواند در گسترش حضور ما در بازارهای جهانی مؤثر باشد، البته مقداری هم باید فرهنگسازی و توجه ناشران به این موضوع بیشتر جلب شود، حتی باید به سودآوری اقتصادی این موضوع هم فکر کرد که به نظر من قابل تحقق است و موجب رونق این بازار خواهد شد.
خود شما در دورهای که مدیر عامل موسسه نمایشگاهها بودید چه اقداماتی در این زمینه کردید؟
این موضوع را باید در دو بعد کمی و کیفی بررسی کرد. از نظر کمی قطعاً میتوان گفت که اتفاقهای خیلی خوبی افتاد و ما از پنج یا شش نمایشگاه در سال به حدود ۱۷ تا ۱۸ نمایشگاه در سال رسیدیم، یعنی سه برابر شد. از نظر کیفی هم قدمهای مثبتی برداشته شد و موفقیتهای بسیار خوبی به دست آمد. اما فکر میکنم هنوز راه نرفته زیادی داریم. منظورم از بعد کیفی هم مشارکت گستردهتر ناشران است و هم در واقع برنامهریزی فصلی و تعامل گسترده با ناشران خارجی و هم ساماندهی شیوه تعامل میباشد، البته موانع جدی هم وجود دارد. به لحاظ حقوقی نپیوستن ایران به کنوانسیون حق کپی رایت، موجب میشود این تعامل به نتیجه دلخواه نرسد. طرف خارجی وقتی میبیند میتواند کتاب ایرانی را بدون هزینه تهیه کند، دلیلی نمیبیند برای آن هزینه کند و کتاب را بخرد.
یعنی الان مباحث حقوقی یکی از موانع حضور اثرگذار ایران در صنعت بینالمللی نشر است؟
بلی، مانع اصلی همان مانع حقوقی است. به لحاظ قانونی ما بحث کنوانسیون کپی رایت را داریم که باید تکلیفمان را با آن روشن کنیم تا ناشران بدانند چگونه با طرف خارجی تعامل کنند. طبیعتاً مسئله اقتصادی و هزینهبر بودن اینگونه فعالیتها هم به عنوان یک مانع مطرح است. دولت هم باید حمایت کند تا ناشران نگرانی اقتصادی کمتری برای حضور در مجامع بینالمللی داشته باشند و موضوع سوم هم مباحث فرهنگی است. فرهنگ اقتصادی هم باید داشته باشیم تا ناشران این حضور را به مثابه یک فرصت اقتصادی ببینند و به عنوان منبع درآمد در فعالیتهای خود به رسمیت بشناسند، البته بخش دولتی هم باید این موضوع را جدی بگیرد و حمایت کند. اگر این موانع برطرف شود مطمئنم که با یک برنامهریزی درست میتوان ظرف یک دوره چند ساله دستاوردهای خوبی را کسب کرد.
شما موافق پیوستن ایران به این کنوانسیون هستید؟
من نمیخواهم بگویم که پیوستن به این کنوانسیون تاثیر صددرصد دارد. نباید در میزان نقش و تاثیر آن مبالغه کنیم، چون به این نتیجه خواهیم رسید تا زمانی که به آن نپیوستهایم اصلاً نباید در جهت بینالمللی کردن نشر ایران قدمی برداریم که این هم اشتباه است. تجربه سالهای اخیر نشان داد اگر ممارست باشد و ارتباطگیری خوبی باشد، خصوصاً با نگاه به کشورهای اسلامی و نگاه به شرق و کشورهایی که ارتباط گرفتن با آنها به لحاظ فرهنگی و سیاسی برای ما آسانتر است، میتوانیم گامهایی مؤثر برداریم، حتی در شرایط کنونی هم میتوان به راحتی قرارداد بست و کتابهای ایرانی را در جهان عرضه کرد و فروخت، اما برنامهریزی و حمایت باید بیشتر شود، البته امیدوارم هر چه زودتر تکلیف ما با این کنوانسیون هم روشن شود. خودم فکر میکنم مفید است و در مجموع، نتیجه پیوستن به کپی رایت به نفع کشورمان خواهد بود، چون ما بضاعت محتوایی خوبی داریم و معمولاًً کسانی که محتوای خوبی دارند علیالقاعده بیشتر صادر کننده خواهند بود و همواره نفع اصلی را صادرکنندگان میبرند. تصمیم در این باره باید در سطح کلان نظام گرفته شود که امیدوارم هر چه زودتر اتفاق بیفتد.
اکنون چقدر زمینه برای ترجمه آثار ایرانی به زبانهای دیگر وجود دارد؟
ترجمه موضوع خیلی مهم و پیچیدهای است. قبلاً برخی از ایرانیان مقیم خارج با عجله نسبت به ترجمه متون مختلف نظیر آثار شهید مطهری و حتی ادبیات ما اقدام کردند، اما باید گفت: این کار اگر خارج از مجرای تخصصی و حقوقی خود انجام گیرد میتواند آسیبهایی را به دنبال داشته باشد. منظور این است که ترجمهها باید کاملاً دقیق باشد و درک درستی از زبان آن کشور وجود داشته باشد. اگر ارزش زبانی اثر قوی نباشد، چه بسا تاثیر معکوس بگذارد. از طرف دیگر حق مولفان مهم است. گاهی بدون توجه به حقوق مولفان، آثار ترجمه شده است. در این سالها سعی کردهایم این حساسیتها را در نظر بگیریم و معتقدیم بهترین افرادی که میتوانند ترجمه کنند، در درجه اول خود ناشران آثار هستند، منظورم بنگاههای انتشاراتی است و در درجه دوم خریداران آنها و حتماً باید این کار توسط مترجمهای کاملاً حرفهای و با دقت و نظارت دقیق انجام شود وگرنه مشکلات عدیدهای ایجاد میکند و عملاً اینگونه ترجمهها جز هدررفت منابع نتیجهای نخواهد داشت.
سایر اخبار این روزنامه
کمک قرارگاه خاتم به اتمام مسکن مهر
پایان مذاکرات صلح یمن با توافق بر سر کلیات
انصارالله: بخشهایی از یمن در اشغال انگلیس، عربستان و امارات است
گلمحمدی: کی روش بگوید معیار دعوت شدن به تیم ملی چیست
میخواهند به بهانه گازهای گلخانهای جلوی توسعه ما را بگیرند
صف فروش دلار در کانال 9 هزار تومان
میخواهند به بهانه گازهای گلخانهای جلوی توسعه ما را بگیرند
نقشه امریکا برای مردم لو رفته است
ناشران ایرانی راهبرد مشخصی برای ترجمه آثار ندارند
فایل صوتی جلسه دلار ۴۲۰۰ تومانی را منتشر کنید
سربه زیری ارز قیمت تجهیزات پزشکی را سر به زیر نکرد!
ترامپ: کنار بنسلمان میمانم