روزنامه ایران

آموزگار عقل و عدالت

محمدمهدی جعفری
نویسنده و پژوهشگر دینی
شناخت علی(ع) مستلزم بررسی ویژگی‌های او از دوساحت است: نخست ساحت وجودی و دوم ساحت رفتاری. علی(ع) پس از محمد(ص) انسانی است کامل و درک او از جهان و جهان‌آفرین با همه تفاوت دارد که می‌‌توان این نگرش و دریافت را از دعاها و رهنمودهای عقیدتی و فکری‌اش دریافت. به همین دلیل است که بوعلی‌سینا می‌گوید علی(ع) در میان انسان‌های دیگر مانند معقول است در میان محسوسات. با این توضیح که ما در جهان پدیده‌‌های فراوانی می‌بینیم که برایمان محسوس هستند و از آنها استفاده می‌کنیم اما حقایق دیگری وجود دارد که آنها معقول هستند و با عقل درک می‌شوند و با علوم تجربی نمی‌توان به درک آنها رسید. از این جهت بوعلی‌سینا که هم ساحت فیلسوفی دارد و هم عالِم است و هم عارف می‌گوید علی(ع) معقول است. به گفته‌ بوعلی‌سینا، علی‌(ع) یک وجود عملی دارد که مانند هر انسانی زندگی کرده ولی آن تفکر و نگرش علی(ع) به جهان از راه عقل قابل درک است و نه تجزیه و تحلیل‌های تاریخی و جامعه‌شناسی و مردم‌شناسی و این بُعد عرفانی و امامت علی(ع) است. به جهت رفتاری علی‌(ع) انسانی‌دارای انبوهی از تجربیات اجتماعی است. او از آغاز بعثت تا سال 35 که به خلافت رسید مطالعه عمیق و گسترده‌ای در اوضاع و احوال امت‌های گذشته و دوران خویش داشته و می‌خواست تجربیاتش را در خلافتش پیاده کند. اما کسی را پیرامون خود نداشت و تنها فردی که می‌توانست توسط او آنها را به اجرا درآورد مالک اشتر بود. به‌همین جهت است که عهدنامه‌ او خطاب به مالک بسیار متفاوت با بخشنامه‌هایی است که به دیگر بخشداران و... می‌نویسد. از این جهت منشور کشور‌داری است اما از جهاتی مهم‌تر یک نظامنامه رفتار انسان‌ها با یکدیگر است. یعنی حاکم در این نظامنامه خود را حاکم نمی‌داند و مسلط بر انسان. بلکه فردی در خدمت انسان‌های دیگر می‌داند که تنها به دلیل داشتن دانش و تجربه می‌خواهد خدمتی مناسب به مردم عرضه کند؛ آن‌هم به یکسانی و برابری و بی‌هیچ‌تفاوتی در نگاه به خلقت خداوند در نوع انسان. او در این عهدنامه به مالک می‌نویسد قلبت را از مهربانی و دوستی نسبت به شهروندان لبریز کن. یعنی محبت و مهربانی‌ات نباید شعار باشد و این محبت باید درون قلبت باشد تا بتوانی همنوعانی که به آنها خدمت می‌کنی را مانند فرزندان خود بدانی. جایی نیز می‌فرماید که مبادا بر شهروندان و زیردستان خود بیش از حد سخت بگیری. توصیه می‌فرمایند که خواسته یا ناخواسته انسان‌ها دچار لغزش می‌شوند و ای مالک وظیفه تو آن است که نسبت به آنها مانند یک پدر یا طبیب مهربان رفتار کنی نه اینکه گناهان را بزرگ جلوه دهی. این نگاه علی(ع) انسانی، عدالت محور و بر پایه نیک رفتاری به شهروندان و همنوعان است. علی(ع) می‌خواهد عدالت را شامل حال همگان کند و هیچ تبعیضی نیز در این ساری و جاری کردن عدالت قائل نباشد. اگر امروز بخواهیم نسبت علی(ع) با خودمان را بشناسیم باید بگوییم او برای ما هم امام و هم آموزگاری است که جهان هستی و جهان‌آفرین را آن‌طور که هستند به ما معرفی می‌کند و هم زمامداری است که آیین کشورداری و نحوه برخورد با یکدیگر را عادلانه و انسانی تعریف می‌کند. همین است که جرج جرداق می‌گوید ای جهان چه می‌شد اگر یکبار دیگر کسی مثل علی به جهان امروز ما پا می‌گذاشت که سخت به آن نیازمندیم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
استقبال از رفع فیلتر (اعتماد) عمدی در کار است یا از روی غفلت است؟! (مقاله وارده) (کيهان) دشمنان سوریه و یک درس (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
سالروز شهادت مولی الموحدین امیرالمومنین علی(ع) تسلیت باد توضیح سخنگوی وزارت خارجه درباره دیدار ظریف و سناتور امریکایی ایجاد 3 پایه مالیاتی و بازنگری در معافیت‌ها قهرمانی که هرگز نمرد سازمان همکاری اسلامی گروگان ریاض نشود اگر قانون اساسی اجرا شود دولت اختیارات کافی دارد آخرین سکانداران پارلمان دهم ردپای یک قطعه ساز در اختلال تولید خودرو <هفت دقیقه> بدون تبعیض درس خوانده‌های فوتبال آموزگار عقل و عدالت راه دشوار سخنگویی