ماجراي حذف مطهري از نايب رئيسي مجلس

آرمان- محمدحسین لطف‌الهی: صبح روز یکشنبه 5خرداد، انتخابات هیأت رئیسه سال آخر دهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حالی برگزار شد که اصلاح‌طلبان در قالب فراکسیون امید، لیستی مستقل از دیگر فراکسیون‌های مجلس ارائه داده بودند و تصمیم داشتند ترکیب هیأت رئیسه را به نفع خود تغییر دهند. به‌رغم این تلاش فراکسیونی اما اوضاع بر وفق مراد آن‌ها پیش نرفت و نتایج انتخابات نشان داد که ترکیب هیأت رئیسه نسبت به سال گذشته تنها در یک مورد تغییر کرده و آن هم حذف علی مطهری، عضو فراکسیون امید از سمت نایب رئیسی دوم مجلس بود؛ اتفاقی که برای اصلاح‌طلبان گران تمام شد و عبدالرضا مصری، نماینده اصولگرای نزدیک به جبهه پایداری را بر صندلی نایب رئیسی مجلس رساند. در این دوره از انتخابات هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی فراکسیون امید برای هر ۱۲ عضو هیات رئیسه کاندیدا معرفی کرد. این در حالی است که فراکسیون نمایندگان ولایی بدون اعلام نظر درباره ریاست مجلس دو کاندیدای نایب رئیسی، چهار کاندیدای دبیری و یک کاندیدای کارپردازی مجلس شورای اسلامی را اعلام کرد و فراکسیون مستقلین هم با تاکید بر حمایت از علی لاریجانی به عنوان کاندیدای ریاست مجلس شورای اسلامی درباره نواب رئیس اعلام نظر نکرد و دو کاندیدای دبیری و دو کاندیدای کارپردازی را معرفی کرد. گرچه طبق اعلام رسمی هر سه فراکسیون سیاسی مجلس عنوان کردند که ائتلافی نکرده‌اند، اما فهرست منتشره از سوی فراکسیون ولایی و مستقلین نشان دهنده این است که ائتلاف نانوشته‌ای بین این دو فراکسیون وجود داشته است.
نتیجه شکست
در پی شکست فراکسیون امید در انتخابات هیأت رئیسه و از دست رفتن یکی از کرسی‌های اساسی، محمدرضا عارف رئیس فراکسیون برخی رفقای نیمه راه را مقصر این شکست عنوان کرد. او در یازدهمین نشست شورای عالی اصلاح‌طلبان که عصر یکشنبه برگزار شد، ضمن تقدیر از همراهان فراکسیون امید گفت: «در انتخابات مجلس یازدهم باید راه خود را از افراد فرصت‌طلب و کسانی که می‌خواهند از اعتبار جریان اصلاح‌طلب سوء استفاده کنند جدا کنیم». او حضور مستقل فراکسیون را برای حفظ هویت خود و انجام رسالت جریانی به صورت مستقل در انتخابات هیأت رئیسه توصیف کرد و افزود: «تلاش شد با شفافیت و به دور از برخی روابط غیر شفاف اصالت گفتمانی خود را در درون مجلس به عینه نشان دهیم». این اظهارات محمدرضا عارف به عدم پایبندی به عهد برخی حاضران در لیست امید در انتخابات اسفند 94 بازمی‌گردد. ارزیابی‌های اولیه از نتایج انتخابات مجلس دهم نشان می‌داد که بیش از 150 نماینده از طریق لیست امید موفق به پیروزی شده‌اند اما در آغاز مجلس و در زمان تشکیل فراکسیون‌ها، فراکسیون امید با تنها 123 رأی تشکیل شد. عارف هفته گذشته نیز در نشستی خبری با اشاره به این موضوع بر لزوم توجه به تفاوت میان لیست امید و فراکسیون امید تأکید کرده بود. در این میان برخی خود را متعهد به تلاش بیشتر برای حل مشکلات مردم می‌دانند و برخی هم با توجیهات ریز و درشت بار اشکالات را بر دوش دیگران می‌اندازند. آنچنان که نصرا... پژمانفر نماینده مشهد و از چهره‌های نزدیک به جبهه پایداری چند روز پیش در نطقی که در صحن علنی مجلس داشت به اصلاح‌طلبان و اعتدالیون تاخت و گفت «جای تردید نیست که وضع موجود و نابسامانی‌های ایجاد شده محصول دو تفکر اصلاحات و اعتدال است که با دست گرفتن فرمان دولت و مجلس این وضع را ایجاد کردند. مصطفی کواکبیان نماینده اصلاح‌طلب مجلس که به مانند دیگر امیدی‌ها از اتفاقات رخ داده در انتخابات هیات رئیسه مجلس و کم شدن وزنه امیدی‌ها در هیات رئیسه ناراحت بود کنایه‌ای هم به نماینده رقیب زد و گفت «این رای که امروز داده شد نشان داد که اصلاح‌طلبان در اکثریت نیستند که بخواهید همه مشکلات را بر دوش آنها بیندازید.» محمود صادقی، عضو فراکسیون امید مجلس نیز در حساب توئیتری خود نوشت: «‌اینکه این یا آن طیف در اقلیت است یا اکثریت ندارد توجیهی برای مسئولیت گریزی نمی‌شود؛ یک فراکسیون حتی اگر اقلیت باشد به همان اندازه در قبال مردم مسئول است. فراکسیون امید باید صادقانه به مردم گزارش دهد چقدر به وعده‌ها عمل کرده و چه کارهایی خواسته بکند که با مانع برخورد کرده است.»
انتقاد از راهبرد فراکسیونی


پس لرزه‌های شکست روز یکشنبه اصلاح‌طلبان اما به واکنش‌های درون فراکسیونی محدود نمی‌شد. غلامحسین کرباسچی، دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی در واکنش به عدم توفیق علی مطهری در انتخابات هیأت رئیسه مجلس، با کنایه به نقش محمدرضا عارف به عنوان رئیس فراکسیون امید در از دست رفتن یکی از صندلی‌های هیات رئیسه برای اصلاح‌طلبان در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «به همّت آقای عارف و دوستانشون آقای مطّهری از نایب رئیسی مجلس حذف شد». کاظم جلالی، رئیس فراکسیون مستقلین ولایی نیز حضور عارف در رقابت ریاست مجلس را دلیل حذف مطهری دانست و در گفت‌وگو با دیدبان ایران گفت: «اصرار فراکسیون امید بر ارائه لیست مستقل منجر به رای‌نیاوردن علی مطهری شده است. او تأکید کرد اعضای هیأت رئیسه فراکسیون امید، اعتقادی به ائتلاف نداشتند بنابراین علت حذف مطهری از ترکیب هیأت رئیسه سال آخر مجلس دهم، فراکسیون امید بود». قابل پیش‌بینی هم بود که با توجه به کاندیداتوری رئیس فراکسیون امید، مستقلین با فراکسیون نزدیک به پایداری ائتلاف کنند و شاهد بودیم که این ائتلاف به حذف مطهری از هیأت رئیسه منجر شد. 31 اردیبهشت مهرداد لاهوتی، سخنگوی فراکسیون مستقلین درباره انتخابات هیأت رئیسه اعلام کرده بود: «گزینه ما برای ریاست، آقای لاریجانی است و با هر فراکسیونی که بر سر رئیس با ما اتفاق نظر داشته باشد، ائتلاف خواهیم کرد». رأی نیاوردن مطهری قابل پیش‌بینی بود. رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس هم گفت: اگر دوستان ما در فراکسیون امید در جریان انتخابات هیأت رئیسه مجلس تعامل داشتند، می‌توانست این اتفاقات در جریان انتخابات رخ ندهد. کاظم جلالی با اشاره به عدم انتخاب مجدد علی مطهری به عنوان نایب رئیس دوم مجلس، گفت: درخصوص آقای مطهری نیز فکر می‌کنم به جای اینکه به دیگران اتهام‌زنی شود، باید از تصمیم خود دوستان سوال شود که در همه حوزه‌ها به صورت مستقل لیست انتخاباتی ارائه داده‌اند. این موضوع نمی‌شود که بخواهیم در همه حوزه‌ها کاندیدا داشته باشیم و بقیه فراکسیون‌ها موظف باشند که به کاندیدا‌های ما رأی بدهند. از این رو رأی به کاندیدا‌ها با تعامل انجام می‌گیرد. وی ادامه داد: مثلا در سال ابتدایی همین دوره مجلس برخی از دوستان از فراکسیون امید به ما مراجعه کرده و گفتند که برای انتخابات هیات رئیسه بیایید به صورت مشترک لیست واحد بدهیم تا کل پارلمان را در دست بگیریم، در صورتی که من در پاسخ به این پیشنهاد گفتم که این خلاف مشی ما بوده و ما قائل به تعامل هستیم و هم اینکه پارلمان را نمی‌توان بدون مشارکت جمعی مدیریت کرد و همه جریانات سیاسی موجود در پارلمان باید در هیات رئیسه نماینده داشته باشند، زیرا این اقدام در التزام بخشی مجلس تاثیر بسیار زیادی دارد. رئیس فراکسیون مستقلین ولایی مجلس بیان کرد: من با آقای مطهری چندین بار قبل از انتخابات به صورت تلفنی صحبت کردم و به ایشان گفتم که برخی تصمیمات غلط می‌تواند منجر به در خطر قرار گرفتن افرادی مانند شما شود و این موضوع از قبل نیز قابل پیش‌بینی بود. با این حال عده دیگری نیز مواضع صریح مطهری در خصوص محصوران و تلاش او برای آزادی برخی زندانیان سیاسی را دلیل خشم اصولگرایان از او می‌دانند و این موضوع را به عنوان دلیل رأی نیاوردن در انتخابات هیأت رئیسه عنوان می‌کنند
روایت مطهری
علی مطهری در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به انتخابات روز یکشنبه هیات رئیسه مجلس گفت: درباره انتخابات هیات رئیسه مجلس در فراکسیون امید دو نظر وجود داشت، یکی نظر باتجربه‌ها مثل آقایان تاجگردون و تابش و بنده که مخالف معرفی کاندیدا برای ریاست بودیم و دیگر نظر جوان‌ترها و شخص آقای عارف که به شدت طرفدار معرفی کاندیدا برای ریاست بودند. وی اضافه کرد: استدلال گروه اول این بود که احتمال رأی‌آوری کاندیدای ریاست که قاعدتا آقای عارف خواهند بود ضعیف و زیر ۵۰ درصد است و علاوه بر این در صورت کاندیدا شدن ایشان دو فراکسیون دیگر متحد می‌شوند و توافق می‌کنند که به ازای رأی ولایی‌ها به آقای لاریجانی، مستقل‌ها نیز به کاندیداهای نایب رئیسی آنها رأی بدهند و در نتیجه خطر از دست رفتن برخی کرسی‌های فراکسیون امید در هیات رئیسه وجود دارد. این نماینده مجلس ادامه داد: اما استدلال گروه دوم از جمله جناب آقای عارف این بود که ما باید به جامعه پیام بدهیم که این جریان سیاسی بی‌تفاوت نیست و برای ریاست هم کاندیدا دارد هرچند رأی نیاورد، آنگاه اعلام می‌کنیم که تعداد ما در مجلس این مقدار است و در اقلیت هستیم پس انتظار بیش از حد نداشته باشید و این پیام در واقع برای انتخابات اسفند ۹۸ و انتخابات ۱۴۰۰ خواهد بود. البته برخی از این افراد - نمی دانم بر چه اساسی - معتقد بودند که آقای عارف رأی می آورد. مطهری یادآور شد:‌ به بیان دیگر گروه اول توجه به درون مجلس و کسب کرسی‌های بیشتر در هیأت رئیسه از طریق ائتلاف با سایر فراکسیون‌ها داشت و گروه دوم نظر به بیرون مجلس و بهره‌برداری در آینده داشت؛ هرچند برخی کرسی‌ها را در هیات رئیسه از دست بدهیم. البته این سؤال باتجربه‌ها از جوان‌ترها که اگر پیام ضعف به جامعه بدهیم چه فایده‌ای دارد، هرگز پاسخ داده نشد. سرانجام نظر جوان‌ترها و شخص آقای عارف غالب شد و به عنوان تصمیم فراکسیون اعلام گردید و شد آنچه نباید می‌شد. این عضو فراکسیون امید مجلس درباره عضویت خود در این فراکسیون تصریح کرد:‌ همه می‌دانند که عضویت من در فراکسیون امید به خاطر احترام به لیست امید بوده است و الا من اصلاح‌طلب اصطلاحی نیستم. در ابتدای تشکیل فراکسیون امید برخی افراد که نامشان در لیست امید بود از این فراکسیون خارج شدند ولی من این کار را اخلاقا درست نمی‌دانستم و تا امروز نیز به لوازم کار فراکسیونی پایبند بوده‌ام.