روزنامه همدلی
1398/06/26
گزارش همدلی از سیاست‌های چندگانه در زمینه پوشش گره کور روسری زنان
همدلی|ستاره لطفی: در میان انبوه مشکلات کشور از مشکلات اقتصادی و معیشتی گرفته تا مسائل و آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر، «گره» روسری زنان در ایران و میزان سفت و شل بودن آن، به مسئله‌ای همیشگی بدل شده است. گره روسری زنان نه فقط امروز، بلکه در همه این چهل سال، به یکی از موضوعات مهم و دغدغه‌های اصلی بسیاری از مسئولان کشور تبدیل شده است.البته درجه و میزان این دغدغه همیشه به یک اندازه نیست و در زمان‌های مختلف قابلیت تغییر و جابه‌جایی دارد. برخی اوقات پوشش و حجاب زنان به اولویت اول کشور تبدیل میشود و در زمانی دیگر آنقدر محلی از اعراب ندارد که کاندید ریاست جمهوری در زمان تبلیغات انتخاباتی‌اش پشت تریبون با تعجب خاصی می‌پرسد: آیا مشکل امروز کشور ما موی جوانان است؟! یا دیگری از جمع‌آوری گشت ارشاد که وظیفه برخورد با بدحجابی را دارد، حرف می‌زند.
اکنون که زمان زیادی به پایان عمر دولت نمانده است، برخی از دولتی‌ها که در زمان تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری شل شدن گره روسری زنان را نادیده می‌گرفتند، اکنون لازم نمی‌دانند که حتی تظاهر به حمایت از مطالبات بدنه اجتماعی رای دهنده به جریان خود کنند و در میان حجم انبوه مطالبات مردم خواهان سفت‌تر شدن گره روسری زنان هستند و حتی آن را اولویت اول کشور می‌دانند!
چند روز پیش وزیر کشور دولت روحانی که در تبلیغات انتخاباتی‌اش گفته بود:«کاری می‌کنم دختران احساس امنیت کنند و نخواهم گذاشت ماموری بی‌نام و نشان از کسی سوال کند». اما در عمل برخلاف این وعده عمل شد. حجاب را نه دغدغه بلکه اولویت اول دولت دانست و درست در زمانی که مشکلات معیشتی و اقتصادی کمر بسیاری از مردم را خم کرده است، خواهان آن بود که در صورت نیاز به ورود پارچه چادر عوارض آن صفر باشد.
عبدالرضا رحمانی فضلی در شورای اجتماعی کشور با موضوع حجاب و عفاف گفته که موضوع کشف حجاب برای ما در اولویت است که باید برخورد جدی و پیشگیرانه داشته باشیم. او همچنین اعلام کرده پیشنهادهایی برای تقویت تولید چادر مشکی ارائه شده است و همچنین پیشنهاد شده تا زمانی که نیاز ورود چادر مشکی به کشور وجود دارد، عوارض آن صفر باشد. در حالی عبدالرضا رحمانی فضلی که با متر و معیار خود بی‌حجابان جامعه را ده درصد اعلام می‌کند که این رقم با آمار مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نه تنها همخوانی ندارد بلکه تفاوت معناداری دارد و این مرکز دراین زمینه رقم دیگری را اعلام کرده که چندین برابر ده درصد رحمانی فضلی است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شمار افراد معتقد به حجاب شرعی در میان افراد باسواد، جوانان و افرادی که دسترسی به رسانه‌ها و محصولات فرهنگی و درآمد بالاتر دارند، کمتر است. حدود ۳۵درصد از مردم حجاب را «ارزشمند» می‌دانند، با استناد به این گزارش ۸ / ۶۴ درصد از زنان کشور «بدحجاب»هستند.
بدیهی است قصد نگارنده تعیین جایگاه حجاب در جامعه و اولویت بخشیدن یا نبخشیدن به آن نیست، بلکه مقصود استفاده ابزاری از این امر و رفتارهای تعارض‌گونه برخی از مسئولان است که مواضع آنان در مورد این امر به تناسب زمان و موقعیت دستخوش تغییرات میشود. این در حالی است که حجاب و پوشش زنان می‌تواند دغدغه اخلاقی جامعه دانست و برای آن با توجه به مناسبات جامعه برنامه‌ریزی کرد، اما اکنون این موضوع به مانور سیاسی برخی از مسئولان کشور تبدیل شده است. حتی صدا و سیما نیز از قافله عقب نمانده است و از این موضوع استفاده ابزاری می‌کند. نمونه بارز آن استفاده از زنان به تعبیر حکومتی‌ها، بدحجاب در برخی از مناسبت‌های خاص است. صداوسیما در زمان راهپیمایی‌ها یا انتخابات لنز دوربین‌اش را به سمت زنانی می‌چرخاند که پوشش‌شان با استانداردهای این سازمان همخوانی ندارد، به نحوی که این زنان در روزهای عادی حجابشان آن قدر مقبول دست‌اندرکاران این سازمان نیست که تصاویرشان اجازه پخش در تلویزیون ندارد. زمان انتخابات ریاست جمهوری نیز زمانی است که حجاب زنان کشور دست‌آویز رقابت‌های سیاسی قرار می‌گیرد و هر کاندیدی نه براساس شرع یا عرف بلکه براساس معیار و منطق خود در مورد آن اظهار نظر می‌کند.
ناگفته پیداست که مقوله حجاب در فرهنگ اسلامی از جایگاه مهمی برخوردار بوده و هست، اما در هیچ دوره‌ای از تاریخ اسلامی مثل زمان حاضر به آن پرداخته نشده و مورد توجه نبوده است. در ذیل تنها به چند مورد از اظهارنظرهای مسئولان و دست‌اندرکاران حجاب فقط در یک روز از سال (20 تیر) امسال اشاره می‌کنیم.
مجتبی ذوالنور، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی می‌گوید، «مروجان بی‌حجابی بر فرق حضرت زهرا(س) چوب می‌زنند. آیا زنانی که به صورت بدن‌های مانکن متعفن و متحرک در خیابان و در معرض چشم هرزگان ظاهر می‌شوند، از دامن آنها انسان‌های رشیدی همچون شهدا رشد خواهند کرد؟» (تسنیم، ۲۰ تیر ۹۸)
آیت‌الله علم الهدی، امام جمعه مشهد می‌گوید: «از بعضی خواهران که حالت ولنگار دارند، خواهش می‌کنم اگر به هیچ جهت توجیه نمی‌شوید، به دلیل عشق فاطمه(س) با‌حجاب شوید.» (۲۰ تیر ۹۸)
سخنان مجری و گوینده صدا و سیما در همایش حمایت از حجاب در ۲۰ تیر ۹۸ در ورزشگاه شیرودی تهران که انتقادهای فراوانی را هم به همراه داشت. او با تمسخر خاصی در مقابل صدها زنی که برنامه زنده او را تماشا می‌کردند، با خطاب قرار دادن زنانی که حجاب را جدی نمی‌گیرند، گفت: «ما با آن دسته از بزرگوارانی کار داریم که جدیدا باید تابلو بزنیم که این حیوان پاچه می‌گیرد...»
در حالی برخی از مسئولان کشور به جای حل مسائل و مشکلات کشور تنها بر موضوع پوشش زنان تمرکز کردهاند که مقوله عفاف و حجاب یک مقوله کاملا فرهنگی و اعتقادی است که ساختار آن بر اعتقاد و باورهای مذهبی استوار است، اما برخی با جبههبندی سیاسی فضا را به سمت و سویی هدایت می‌کنند که از هر مسئله‌ای حتی حجاب و عفاف به نفع خود استفاده کنند.
تمرکز بر مقوله حجاب باعث شده است هر کسی از ظن خود یار حجاب شود و برخی از آنان آگاهانه یا ناآگاهانه با اعمال سلیقه شخصی یا بهره‌برداری سیاسی از حجاب و استفاده ابزاری از آن، جایگاه حجاب را در میان بخشی از جامعه مخدوش کنند و از سوی دیگر در صحنه بین‌المللی حجاب را به عنوان نمادی از خشونت که به زور بر زنان اعمال میشود، معرفی کنند. بسیاری بر این باورند افرادی که به اسم حجاب علم مخالفت با بدحجابی را بلند کردهاند، بیشترین صدمه را به حجاب می‌زنند.
در تعریف حجاب آمده است حجاب عاملی است که حضور اجتماعی زنان را در تمامی عرصه‌ها فارغ از نگاه‌های جنسیتی تعریف کرده و بدین وسیله با رویکردی انسانی، شرایط حضور اجتماعی زنان را بدون استثمار و سوءاستفاده از جذابیت‌های ظاهری زنانه فراهم می‌سازد. اما این تعریف با موضع‌گیری‌های برخی از مسئولان فاصله زیادی دارد و برخی آنقدر موضوع حجاب را پررنگ کردهاند که به اصطلاح از آن سوی بام افتاده‌اند و به جای جاذبه برای این امر، دافعه خلق کردهاند.
از قدیم گفته‌اند بدترین ضربه به یک موضوع بد دفاع کردن و بد جا انداختن آن است. گویا مقوله حجاب که پدیده ارزشمندی است، گرفتار این بد دفاع کردن‌ها شده است. روزی تمام نبوغ دست‌اندرکاران حجاب برای ترویج این امر در طراحی بیلبورد «شکلات و مگس» خلاصه میشود که به جای تاثیرگذاری در ترویج گسترش فرهنگ عفاف و حجاب، سوژه‌ای طنز کاربران شبکه‌های اجتماعی میشود و روزی دیگر برخورد خشونتبار ماموران گشت ارشاد خبرساز میشود.
واقعیت این است که چهل سال ازعمر انقلاب اسلامی ایران و آغاز بحث حجاب در کشور می‌گذرد. در این چهار دهه آیین‌نامه‌ها و راهکارهای زیادی برای مقابله با بدحجابی و گسترش فرهنگ حجاب به تصویب رسیده، ابلاغ شده و بسیاری از آنان اجرا شده است، حتی برای گسترش حجاب از ابزارهای انتظامی و امنیتی هم استفاده شده است، گشت ارشاد مثال روشنی بر این ادعاست. ولی با وجود تمام آئین‌نامه‌ها، ضوابط و قواعد و تلاش‌ها آنچنان که شواهد نشان می‌دهد این برنامه‌ها تاکنون موفق نشده بخشی از زنان جامعه را ملزم به رعایت حجاب کند. این نشان دهنده ناموفق بودن این سیاست در زمینه پوشش زنان است. شاید وقت آن فرارسیده که نگاه اجتماعی به عفاف و حجاب تغییر کند تا زمینه‌های سوءاستفاده و مداخله سلیقه‌های شخصی و سیاسی در مورد حجاب به حداقل برسد.
سایر اخبار این روزنامه
گزارش همدلی از سیاست‌های چندگانه در زمینه پوشش گره کور روسری زنان
پیامدهای حمله به آرامکو در گفت و گو با مهدی مطهرنیا کارشناس روابط بین الملل: آمریکا در صدد ایران هراسی است
وحید جلیلی به حسین محمدی تاخت، حسین صفارهرندی و پسرش به جلیلی جنجال برای فتح صدا و سیما
آمار تامل‌برانگیز فرماندار تهران ۸۴۴ راننده سرویس مدرسه لیسانس هستند و تعدادی هم فوق‌لیسانس و دکتری!
گزارش «همدلی» از حال و هوای بازار لوازم‌التحریر در آستانه مهر نوشتن پرهزینه شد
گزارش همدلی از نشست «صلح و ضرورت دموکراسی» توسعه دموکراسی؛ آخرین رسالت انقلاب‌ها
عبدالله ناصری تمایل آشکار صدا و سیما به یک جناح خاص
سوالات بی‌پاسخ علی مطهری از کیهان در ماجرای خودسوزی سحر اگر مشکل روحی داشت چرا پرونده تشکیل شد؟
عبدالله ناصری تمایل آشکار صدا و سیما به یک جناح خاص
سمت و سو‌های تهدیدات نظامی جدید واشنگتن در قبال تهران
روحانی در پنجمین اجلاس سران ایران، روسیه و ترکیه : افزایش همکاری سه‌جانبه ضامن حل بحران سوریه
