روزنامه فرهیختگان
1398/07/11
استارتاپها به کمک عدالت‌آموزشی می‌آیند
یکی از اهداف مهم نظام آموزشی در تمامی مقاطع تحصیلی، تربیت افراد متخصصی است که بتوانند نیازهای شغلی جامعه را با توجه به تخصص و مهارت خود برطرف کنند. درواقع بهره‌گیری از متخصصان کارآمد در مشاغل مختلف، ضرورتی است که باید در زمره سیاستگذاری‌های نظام آموزشی کشور قرار داشته باشد. در عصر جدید و با ظهور فناوری‌ها و توسعه نوآوری‌های نوین، تغییرات قابل‌توجهی در بخش‌ها و حوزه‌های کسب‌وکار رخ داده است که هر یک از آنها، ملزومات شغلی و مهارتی خاصی را طلب می‌کند. در این بین، نیازهای بشر با سرعت چشمگیری درحال تغییر است. به این معنا که فناوری‌های نوین به زندگی افراد نیز رسوخ کرده و جایگزین شیوههای سنتی زندگی شده است. برآیند این دو مقوله، ضرورت پیوند نظام آموزشی کشور، همسو با نیازهای نوین جامعه انسانی را دوچندان می‌کند. توسعه استارتاپها، هوش مصنوعی، رباتیک، رایانش ابری، پرینت سه‌بعدی اشیا و... از توان لازم برای خلق ابزار جدید به‌منظور افزایش بهره‌وری و توسعه اثرگذاری نظام آموزشی برخوردار هستند.روند فناورانه حوزه آموزش مروری بر تجربه کشورهای توسعه‌یافته و عملکرد آنها در حوزه روند فناورانه حوزه آموزش نشان میدهد این کشورها در دهه‌های اخیر مسیر جدیدی را در بخش آموزش در همه مقاطع سنی آغاز کرده‌اند و سیاستگذاران حوزه آموزش در این کشورها بر پایه چند شیوه نوین، اهداف نظام آموزشی خود را منطبق با فناوری‌های روز دنیا، به پیش می‌برند. طبق تحقیقات انجام‌شده ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان ایران، کشورهای توسعه‌یافته، هفت روند فناورانه جدید را در نظام آموزشی خود پیاده‌سازی کرده‌اند؛ یادگیری مبتنی‌بر بازی، یادگیری چندوجهی، بهره‌گیری از واقعیت مجازی و واقعیت افزوده، یادگیری مبتنی‌بر پردازش ابری، استفاده از ظرفیت‌های شبکه‌های اجتماعی و آنلاین آموزشی، آموزش از راه‌دور و تعاملی شدن فرآیند آموزش ازجمله روند فناورانه کشورهای توسعه‌یافته در حوزه آموزش است که نتایج مثبتی را نیز به همراه داشته است؛ شیوه‌هایی که به نظر می‌رسد نظام آموزشی ایران با کمک فعالان حوزه دانش‌بنیان، چند سالی است در مسیر آن گام برداشته است.
چالش‌های کلیدی حوزه آموزش
آنچه اکنون به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های موجود در نظام آموزشی کشور دیده میشود و نیازمند آن است که با اتخاذ سیاست‌های دانش‌بنیان و استفاده از ظرفیت فناوری‌های نوین، به فرصت تبدیل شود را میتوان در چهار محور خلاصه کرد؛ عدم‌توزیع متوازن و عادلانه امکانات آموزشی (عدم‌توسعه عدالت آموزشی)، نداشتن جذابیت فضا و فرآیند آموزش برای جلب مشارکت دانش‌پذیران، ناکارآمدی نظام آموزشی سنتی و عدم‌تناسب محتوای آن با نیازهای جامعه و افراد و عدم‌استفاده از فناوری‌های نوین در نهادهای آموزشی جزء چالش‌های اساسی فضای آموزشی کشور در تمامی مقاطع تحصیلی است. به مدد وجود متخصصان و کارشناسان خبره در حوزه فناوری‌های نوین، سال‌هاست بخش کوچکی از نظام آموزش کشور توانسته با استفاده از ظرفیت استارتاپها، در مسیر رفع چالش‌های موجود گام بردارد. با این حال، فضای آموزشی کشور از خلأهای بیشماری رنج می‌برد که بی‌تردید استارتاپها به‌خوبی قادر به پر کردن خلأهای این بخش هستند. عدم توزیع عادلانه نظام آموزشی تحقیقات پژوهشگران نشان میدهد که کشورهای توسعه‌یافته برای رفع چالش‌های حوزه آموزشی خود، از راهکارهای کارآمدی استفاده کرده‌اند که میتواند الگوی مناسبی برای حل مشکلات حوزه آموزش در ایران باشد. یکی از مهم‌ترین چالش‌های حال حاضر بخش آموزش کشور، توزیع ناعادلانه امکانات آموزشی و عدم‌توسعه عدالت آموزشی است. در تعریف نبود عدالت آموزشی در ایران میتوان به مواردی ازجمله نبود فرصت‌های آموزشی برابر در نقاط جغرافیایی مختلف یا عدم‌دسترسی یکسان به محتوای آموزشی اشاره کرد. به این موارد باید عدم‌دسترسی به مدرسان و اساتید طراز اول برای همه اقشار جامعه و همچنین بالا بودن هزینه شرکت در کلاس‌های آموزشی را نیز افزود؛ مواردی که موجب شده شکاف عمیقی در نظام آموزشی کشور برای همه سطوح و مقاطع تحصیلی ایجاد شود. کشورهایی که با چنین چالش‌هایی مواجه بوده‌اند با توسل به راهکارهای استارتاپی توانسته‌اند از موانع پیش‌رو با موفقیت عبور کنند. بدیهی است که سیاستگذاران حوزه آموزش کشور نیز قادر خواهند بود با بهره‌گیری از راهکارهای استارتاپی، زخم‌های نظام آموزشی کشور را ترمیم کنند. البته استفاده از استارتاپها بسته به نوع فعالیت، مقاطع تحصیلی متفاوتی را هدف قرار میدهد. برای مثال استارتاپها دسترسی دانشجویان و دانش‌آموزان را به مدرسان و متخصصان (حتی در سطح جهانی) از طریق اینترنت فراهم می‌کنند، این شیوه امکان استفاده از تخصص و دانش اساتید دانشگاه‌های معتبر جهان را برای دانشجویان داخل کشور ایجاد می‌کند. در این راستا تولیدکنندگان محتوای کتاب‌‌‌های علمی و آموزشی نیز این امکان را خواهند داشت تا برای تدوین و نگارش محتوای کتب مذکور، از ظرفیت علمی اساتید خارجی استفاده کنند.
استارتاپهای کمک‌رسان یکی از قابلیت‌‌‌های مهم استارتاپها در نظام آموزشی که میتواند به برقراری عدالت آموزشی کمک کند، تسهیل فرآیند صدور مدرک با استفاده از پلتفرم آنلاین است. درواقع پلتفرم‌های آنلاین شرایط یکسانی برای تمامی دانشجویان و دانش‌آموزان در سراسر کشور فراهم می‌کند تا بدون فوت وقت و صرف هزینه‌های گزاف و درگیر شدن با بروکراسی‌های اداری، مدرک تحصیلی خود را در حداقل زمان ممکن دریافت کنند. در دهه‌های اخیر استارتاپها علاوه‌بر اینکه بستری مناسب برای دسترسی همگان به فضای آموزشی را فراهم کرده‌اند، امکان استفاده افراد از امکانات آموزشی را نیز بدون محدودیت زمانی یا با محدودیت زمانی بالا در زمان‌های دلخواه فراهم کرده‌اند؛ موقعیت‌هایی که نظام آموزشی کشور را به سمت توسعه عدالت آموزشی سوق میدهد. جذابیت علم‌آموزی یا به‌عبارتی جذاب بودن آموزش در تمام مقاطع تحصیلی موضوعی است که همواره و در همه اعصار مطرح بوده است. در ادبیات کهن ایران، بیت «درس معلم ار بود زمزمه محبتی، جمعه به مکتب آورد طفل گریز‌پای را» اشاره‌ای مستقیم به جذابیت نظام آموزشی مطابق با امکانات آموزشی زمان خود دارد. این بیت شعر نشان میدهد جذاب بودن شیوه آموزش همواره و از قدیم‌الایام موضوعیت داشته و سیاستگذاران حوزه آموزش کوشیده‌اند به مقتضای شرایط و امکانات زمانی، آموزش را برای دانشجویان و دانش‌آموزان جذاب کنند. بدیهی است که چنین شیوه آموزشی در عصر جدید باید مطابق با امکانات و اقتضائات حال حاضر باشد. البته اهمیت افزایش جذابیت در نظام آموزشی در مقاطع تحصیلی پیش از دانشگاه، ضروری‌تر به نظر می‌رسد. طی سالهای اخیر کشورهای توسعه‌یافته راهکارهای نوینی را با استفاده از ظرفیت استارتاپها به‌کار گرفته‌اند تا علاوه‌بر جذاب بودن شیوههای آموزشی برای دانش‌آموزان، توجه والدین، معلمان و مدیران مدارس و حتی موسسات آموزشی به اهمیت وجود استارتاپ در فضای آموزشی کشور جلب شود. برای مثال میتوان به کمک استارتاپها، اوقات تفریح و سرگرمی دانش‌آموزان را برای یادگیری و آموزش از طریق بازی‌های آموزشی کامپیوتری اختصاص داد. استفاده از فناوری‌های واقعیت افزوده و مجازی برای جذب افراد در روند آموزش و ایجاد بسترهای تعاملی برای نقش‌آفرینی در فرآیند آموزش ازجمله راهکارهایی است که نظام آموزشی کشور را به سمت ارتقای سطح آموزشی و ایجاد عدالت آموزشی هدایت می‌کند.
استارتاپها جایگزین آموزش سنتی کارشناسان و صاحبنظران حوزه آموزش کشور بر این باورند که نظام آموزش سنتی در ایران ناکارآمد است و تناسبی با نیازهای جامعه و افراد ندارد. البته لازم به ذکر است که طی سالهای اخیر تحولاتی در نظام آموزشی کشور رخ داده و به تبع آن این بخش اندکی به پیشرفت‌‌های نظام آموزشی در کشورهای توسعه‌یافته نزدیک شده است. یکی از نقاط ضعف نظام آموزشی کشور از نگاه فعالان این حوزه، عدم‌سنجش نیازهای دانش‌پذیران (چه در مقاطع پیش از دانشگاه و چه پس از ورود به دانشگاه) و نبود یک تحلیل دقیق از وضعیت نقاط ضعف و قوت آنهاست. تجربه نشان داده است که استارتاپها در دنیای مدرن، از عهده رفع این چالش‌ها برآمده‌اند. سنجش نقاط ضعف افراد با کمک هوش مصنوعی یکی از راهکارهایی است که امروزه به‌خوبی میتواند خلأ موجود در نظام آموزشی کشور را پر کند. هرچند استفاده از ظرفیت استارتاپها در بخش‌هایی از نظام آموزشی ایران مورد توجه قرار گرفته، اما توزیع ناعادلانه این قابلیت‌ها، همچنان به‌عنوان چالش مهمی در نظام آموزشی کشور مطرح است. طبق مطالعات انجام‌شده از سوی ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان ایران، 15 استارتاپ در حوزه آموزش محتوای تحصیلی به دانش‌آموزان و دانشجویان معرفی شده است که میتوان از آنها به‌عنوان بهترین استارتاپهای طراحی‌شده در کشورهای توسعه‌یافته یاد کرد. این مطالعات همچنین، پنج استارتاپ موفق در زمینه توسعه مهارت‌‌های شغلی و حرفه‌ای را معرفی کرده است. در ادامه این گزارش تعدادی از استارتاپهای آموزش محتوای تحصیلی به دانش‌آموزان و دانشجویان و استارتاپهای توسعه مهارت‌‌های شغلی و حرفه‌ای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بررسی می‌کنیم.
