روزنامه ابتکار
1398/07/16
«ابتکار» از پیامدهای فساد سیاسی در جامعه گزارش می‌دهد سیاست در دام فساد
الهام برخوردارهر چند وقت از رسانه‌ها و یا گفت‌وگوهای محفلی مواردی تلخ از اختلاس، رانت خواری، قراردادهای مشکوک و معاملات پشت پرده که عموماً اکثریت جامعه متضرر اصلی آن در ابعاد مختلف هستند به بیرون درز می‌کند. در شرایطی که مردم تحت فشار اقتصادی بوده و درگیر مشکلات معیشتی خود هستند، درواقع اخبار مربوط به فساد در چنین شرایطی باعث عدم اعتماد مردم به دولت و نخبگان در درازمدت خواهد شد. فساد البته انواعی دارد؛ هرچند ما بیشتر آن را به اسم فساد اقتصادی می‌شناسیم اما برخی معتقدند این فساد سیاسی است که زمینه فساد اقتصادی را فراهم می‌کند به گونه‌ای که روز گذشته پروانه سلحشوری، نماینده مجلس در همین رابطه در صحن علنی مجلس درباره شعار مبارزه با فساد گفت: لازمه هوشیاری این است که بدانیم فساد فقط اقتصادی نیست بلکه فساد اقتصادی خود معلول شرایط است. نادیده گرفتن سرچشمه‌های اقتصادی خود بزرگ‌ترین فساد است. او به فساد سیاسی اشاره کرد و گفت: فساد سیاسی یعنی فقدان فرصت‌های برابر حقوقی، فرهنگی و اقتصادی برای آحاد شهروندان. اینکه عرصه‌های فرهنگی بر مردم تنگ شود و مردم مخاطب رسانه‌های برون‌مرزی شوند خود مصداقی از فساد است. در تعریف خود فساد نیز متوجه می‌شویم که این کلمه دارای ابعاد و معانی گسترده‌ای است که چشم‌پوشی از آن می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری را متوجه هر نظام و حکومت دموکراتیک کند. در این گزارش، ابتدا فساد سیاسی تعریف و سپس به زمینه‌ها و دلایل بروز آن در کشورها و همچنین راهکارهای مبارزه با آن اشاره شده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
فساد سیاسی چیست؟
در تعریف آن آمده است: «فساد سیاسی» سوءاستفاده از قدرت دولتی واگذار شده توسط کارگزاران سیاسی و دولتی در راستای تامین منافع شخصی با هدف افزایش قدرت یا ثروت است. درواقع سوءاستفاده از قدرت واگذار شده توسط کارگزاران سیاسی و دولتی در راستای تامین منافع شخصی با هدف افزایش قدرت یا ثروت است. ﻏﺎﻟﺒﺎً در ﻓﺴﺎد ﭼﯿﺰی ﻧﻘﺾ ﻣﯽﺷﻮد. در ﻣﺤﯿﻂ ﻓﺎﺳﺪ، ﺣﻘﻮﻕ ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺷﻬﺮوﻧﺪﺍن ﻧﺎدﯾﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد. در تعریف دیگر فساد سیاسی آمده است: سوءاستفاده از قدرت عمومی توسط نخبگان قدرتمند در اهداف غیرقانونی مانند رشوه، اخاذی، پارتی بازی و اختلاس سوءاستفاده از مقام دولتی (دولت) برای اهداف غیرقانونی و معمولا برای منافع شخصی مخفی است.
درواقع ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ فساد ﺍﻣﺮوزه در ﺑﺴﯿﺎری ﺍز ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ جهان از آن جهت ﮐﻪ ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺿﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ دارد، ﺑﺮای ﮐﺸﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺎم ﺑﺮﻣﯽدارﻧﺪ، ﺿﺮورت دارد ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮی ﻋﺎری از ﻓﺴﺎد ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﻮاره ارﺗﺒﺎﻁ ﻣﻌﮑﻮﺳﯽ ﺑﯿﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﺻﺤﯿﺢ از ﻗﺪرت و ﻗﻠﻤﺮو ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺴﺎد وﺟﻮد دﺍﺷﺘﻪ و ﻫﺮﮔﺎه ﺍز ﻗﺪرت ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻄﻠﻮﺏ ﺍﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه، ﻓﺴﺎد ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺍﺳﺖ.
ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﭘﺪﯾﺪه ﻓﺴﺎد ﻣﺎﻟﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ رﺍ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍن ﯾﮑﯽ ﺍز مهم‌ترین ﻧﮕﺮﺍﻧﯽﻫﺎی ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ دوﻟﺘﯽ و ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺮﺍی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪﺍر ﻗﻠﻤﺪﺍد ﮐﺮده است. درواقع ﻓﺴﺎد ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻧﯿﺮوﯾﯽ است ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎزﺍرﻫﺎ آﺳﯿﺐ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﺍز ﺍﯾﻦ رﻫﮕﺬر، زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺎﻫﺶ رﺷﺪ ﺍﻗﺘﺼﺎدی رﺍ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﻣﯽسازد. ﮔﺴﺘﺮش ﻓﺴﺎد، ﺛﺒﺎت و ﺍﻣﻨﯿﺖ ﺟﻮﺍﻣﻊ رﺍ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ میﺍﻧﺪﺍزد، ﺍرزشﻫﺎی ﺍﺧﻼﻗﯽ و دﻣﻮﮐﺮﺍﺳﯽ رﺍ ﺳﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺍﻗﺘﺼﺎدی، ﺍﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﯿﺎﺳﯽ رﺍ ﺗﻬﺪﯾﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﺍﮐﻨﻮن ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﻣﯽدﺍﻧﻨﺪ ﮐﻪ ﻻزﻣﻪ ﺑﺮﻗﺮﺍری دوﻟﺖ ﮐﺎرﺁﻣﺪ، ﺍﺛﺮﺑﺨﺶ و ﻋﺎدل، ﻣﺒﺎرزه با فساد است. فساد سیاسی در تمام جوامع، چه جوامع دموکراتیک، چه اقتدار‌گرا مشاهده شده است. هرگاه منابع به‌صورت موثر برای مصارف عمومی مدیریت نشود، منابع به کیسه مفسدین و خلافکاران خواهد رفت. اگر یک بار این پندار در مردم تقویت شود که مقامات دولتی و نخبگان اقتصادی منابع ملی را به یغما برده و حیفومیل می‌کنند، این دیدگاه منفی نسبت به دولت می‌تواند به بحران‌های سیاسی و پیامدهای جدی امنیتی در سطح ملی و حتی در سطح منطقه‌ای منتهی شود.
اما دلایل ایجاد و زمینه‌های فساد سیاسی چیست؟ گفته میشود فقدان آزادی‌های عمومی و جلوگیری از نظارت و نقد مردم و تضعیف رسانه و یا اجبار به تایید و سانسور و جلوگیری از اطلاع‌رسانی هوشمند دلایل اصلی فساد سیاسی هستند. با این تفاسیر متوجه می‌شویم که هراندازه شاخصه‌های دموکراسی در یک کشور بالاتر باشد، فساد در آن کمتر است. درواقع بین این دو یک رابطه معکوس وجود دارد. سعید حجاریان، تئوری‌پرداز و فعال سیاسی نیز دراین‌باره می‌گوید: مشکل اساسی ما وجود فساد سیاسی است که به وجود آورنده فساد اقتصادی شده است. فساد سیاسی «ام الخبائث» است و فسادهای دیگر را پرورش می‌دهد. سعید حجاریان با بیان اینکه «مبارزه با فساد سیاسی تنها از راه دموکراسی محقق میشود»، تاکید می‌کند: مشکل ما ضعف دموکراسی است. رسیدن به دموکراسی راه و روش خودش را دارد. به طور کلی فرهنگ سیاسی ما مشکل دارد نه در مدرسه، نه در مدت خدمت هیچ جا آموزش سیاسی به مردم نمی‌دهیم. یک کارمند یا یک دانشجو نباید بداند فساد از کجا می‌آید و فساد در قوانین یعنی چه؟ حجاریان معتقد است برخورد سلیقه‌ای با مفاسد و مفسدان زمینه ایجاد فساد را فراهم می‌کند.
در همین راستا پروانه سلحشوری نیز تضعیف حقوقی چون آزادی بیان، وضعیت حقوق زنان و برگزاری تجمع را مصادیقی برای فساد دانست و با طرح پرسش‌هایی مانند «عدم برگزاری دادگاه برای بعضی متهمان را چگونه می‌توان تعبیر کرد؟ چرا باید هر نقدی را مشروط به این کنیم که باید از دیدگاه ما درست و سازنده باشد؟»، گفت: آیا این پرسش‌ها نباید آزادانه مورد بحث قرار بگیرند و نقد شوند؟
باتوجه به این مصادیق و مباحثی که در بالا اشاره شد، مشخص است که فساد سیاسی دارای ابعاد گسترده‌ای است و درواقع زمینه ایجاد فساد اقتصادی را نیز فراهم می‌کند و در ادامه هزینه‌های جبران‌ناپذیری را متوجه یک نظام می‌کند. نظریه‌پردازان دراین‌باره معتقدند فساد سیاسی باعث میشود که مردم با سوءظن به سیستم اداری و قضایی بنگرند و بی‌اعتمادی نسبت به نخبگان چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی ایجاد شود و این بد‌گمانی به مشروعیت دولت آسیب خواهد زد. همچنین فساد سیاسی حاکمیت قانون را متزلزل ساخته و تهدید‌های جدی امنیتی را در کشور به وجود می‌آورد. علاوه بر اینها کاهش سرمایه‌داری، فرار سرمایه و کاهش درآمد ملی و به یغما رفتن منابع دولتی وجوه دیگری از پیامدهای فساد سیاسی است.
بنابراین فساد سیاسی که در ادامه فساد اقتصادی را به دنبال دارد هزینه‌هایی را متوجه یک نظام سیاسی می‌کند. از جمله هزینه‌های فساد اقتصادی و سیاسی می‌توانیم به افزایش شکاف بین طبقات اجتماعی، افزایش بی‌اعتمادی مردم نسبت به دولت و به یکدیگر اشاره کنیم. در ادامه این پندار در مردم تقویت میشود که مقامات دولتی و نخبگان اقتصادی منابع ملی را به یغما برده و حیفومیل می‌کنند. درواقع این دیدگاه منفی نسبت به دولت می‌تواند به بحران‌های سیاسی با پیامدهای جدی امنیتی منتهی شود.
بنابراین بدون برنامه‌ریزی برای مبارزه جدی و مستمر با فساد نباید امیدی به موفقیت برنامه‌های توسعه داشت. برای جلوگیری از فساد، راهی جز طراحی و استقرار مکانیزم‌های کنترل نیست. همچنین برخی معتقدند عمده‌ترین راهکار برای جلوگیری از فساد و نهادینه شدن آن، آزادی مطبوعات است. وقتی مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی امکان نقد کردن را داشته باشند و بتوانند در صف مقدم به بررسی مشکلات و معضلات بپردازند، افرادی که پشت میز مدیریتی نشسته‌اند، متوجه می‌شوند که نظارتی در کار است. به این ترتیب است که آزادی مطبوعات می‌تواند مهم‌ترین عامل جلوگیری از فسادها باشد.
سایر اخبار این روزنامه
آیا تعدد جشنواره‌های تئاتری، توانسته است به جامعه تئاتر و هنر نمایش کمک کند؟
در حسرت دهه طلایی تئاتر
جلال خوش‌چهره
فرصت‌های ازدسترفته در عراق
تاثیر «شاخص فلاکت» بر معیشت مردم بررسی شد!
اقتصاد ایران روی سکوی چهارم!
نتایج وهن قانون با تکرار بیقانونی برای جامعه چیست؟
قانون‌هایی برای زیر پا گذاشتن
نادر سخا: بهبود و داخلی‌سازی پلتفرم برق و الکترونیک خودروها توسط کروز
«ابتکار» از پیامدهای فساد سیاسی در جامعه گزارش می‌دهد
سیاست در دام فساد
دلایل چندوجهی خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه بررسی شد
خروج از جنگ یا معامله؟
معاون اول رئیس‌جمهوری:
طرح آمریکایی‌ها با شکست مواجه شده است
ظریف:
ترور بیولوژیک تخت‌روانچی را تکذیب می‌کنم
امیر سرلشکر موسوی:
هر تهدیدی را در هر سطحی با قدرت پاسخ خواهیم داد
رئیس سازمان انرژی اتمی:
ظرف دو یا سه هفته آینده از زنجیره ۳۰ تایی IR۶ رونمایی میشود
موسوی:
اتفاقات اخیر در عراق تاثیری بر راهپیمایی اربعین نخواهد داشت
