زلزله بوریس

مسعود میرزایی
کارشناس مسائل انگلیس
به نظر می‌رسد بی‌تصمیمی و اختلافات گسترده در مورد نحوه خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت) که طی سه سال‌ونیم گذشته بر فضای سیاسی این کشور سایه افکنده بود، با انتخابات زود هنگام پارلمانی رو به پایان است.
نتایج انتخابات روز پنجشنبه در بریتانیا که به عقیده تحلیلگران همه‌پرسی دیگری در مورد برگزیت محسوب می‌شد، نشان می‌دهد که مردم بریتانیا از فضای دوقطبی سیاسی که از ژوئن سال 2016 (زمان برگزاری همه‌پرسی برگزیت) کشور را دچار تفرقه کرده بود، دلزده و خسته شده بودند. در این انتخابات که بوریس جانسون نخست‌وزیر فعلی و رهبر حزب محافظه‌کار آن را یک زلزله سیاسی توصیف کرده، این حزب با شعار «بیایید برگزیت را به سرانجام برسانیم» توانست 365 کرسی از مجموع 650 کرسی مجلس عوام را به‌خود اختصاص دهد و یکی از بزرگ‌ترین پیروزی‌های این حزب را در دهه‌های اخیر رقم بزند.


وی ساعاتی پس از قطعی شدن پیروزی حزبش در انتخابات روز پنجشنبه، تأکید کرد که «ما در روز 31 ژانویه (11 بهمن) اتحادیه اروپا را ترک خواهیم کرد و هیچ اما و اگری هم در این راه وجود نخواهد داشت. جانسون گفت: «ما باید اهمیت زلزله‌ای را که رقم زده‌ایم و همچنین شیوه‌ای که توانستیم نقشه سیاسی را در این کشور تغییر دهیم، درک کنیم.»در یک مرور سریع می‌توان تمرکز بر برگزیت، صراحت و سادگی مانیفست انتخاباتی، کاریزمای شخصی بوریس جانسون، تأکید بر امنیت، ملی‌گرایی و استقلال از تشکیلات سیاسی - اقتصادی اتحادیه اروپا را از جمله مهم‌ترین دلایل موفقیت حزب محافظه‌کار در این انتخابات سرنوشت‌ساز ارزیابی کرد.
حزب کارگر به رهبری جرمی کوربین، مهم‌ترین رقیب حزب محافظه‌کار، در این انتخابات متحمل شکست سختی شد و با از دست دادن حدود 60 کرسی، فقط توانست 203 کرسی از کرسی‌های خود را در مجلس عوام حفظ کند. با اینکه حزب کارگر شعارهای عامه‌پسند خوبی را از جمله در زمینه بهداشت و درمان، تأمین اجتماعی، آموزش و پرورش، عدالت اجتماعی، ایجاد اشتغال و... در مانیفست انتخاباتی خود گنجانده بود، ولی عدم صراحت و قاطعیت مواضع این حزب در قبال برگزیت و رهبری متزلزل کوربین (هم به‌دلیل شخصیت فردی و هم به‌دلیل اختلافات درون حزبی) باعث شد که این حزب برخی از کرسی‌هایی را که حدود 70 سال در اختیار این حزب بود در پارلمان از دست بدهد.
تعدادی از کرسی‌های از دست رفته حزب کارگر در حوزه‌هایی بود که به‌طور سنتی جزو پایگاه قدرت این حزب محسوب می‌شدند.
جرمی کوربین پس از اعتراف به شکست در انتخابات، نتایج آرای مردم را ناامید‌کننده خواند و اعلام کرد که از رهبری حزب کارگر کناره‌گیری می‌کند. وی گفت: سیاست‌های ریاضت اقتصادی حزب محافظه‌کار در پسِ شعارهای مربوط به برگزیت از نظرها پنهان ماند ولی مردم به مرور طعم تلخ این سیاست‌ها را خواهند چشید. از دیگر اتفاقات مهم انتخابات پارلمانی اخیر در بریتانیا، ناکامی حزب لیبرال دموکرات و از طرفداران سرسخت اتحادیه اروپا بود که امید داشت همچون یک دهه قبل مجدداً به سومین حزب بزرگ این کشور تبدیل شود ولی نتایج به گونه‌ای رقم خورد که حتی خانم جو سوینسون رهبر این حزب کرسی خود را در مجلس عوام از دست داد. بدون تردید مهم‌ترین پیام انتخابات بریتانیا ناامیدی اکثریت مردم این کشور از اتحادیه اروپا و دخالت‌ها و امر و نهی‌های بروکسل در حوزه‌های مختلف از جمله در زمینه مهاجرت، تجارت، عوارض و تعرفه‌ها بود. آنچه که اکنون قطعی به نظر می‌رسد تقویت موضع طرفداران خروج از اتحادیه اروپا حتی در مقایسه با زمان برگزاری همه‌پرسی برگزیت در سال 2016 است. اکنون بوریس جانسون با یک دستور کار سیاسی قوی که مردم بریتانیا در این انتخابات به او تفویض کرده‌اند، جدایی بریتانیا از اتحادیه اروپا را عملیاتی و اجرایی خواهد کرد.
این انتخابات همچنین اتحادیه اروپا را در شرایط دشواری قرار می‌دهد، چرا که با توجه به بالاگرفتن موج ملی‌گرایی و سرعت گرفتن چرخش به راست در فضای سیاسی کشورهای مختلف عضو اتحادیه، این نگرانی که در سال‌های پیش رو کشورهای دیگری نیز به‌دنبال جدایی باشند، بیش از هر زمان دیگری نزدیک و واقعی به‌نظر می‌رسد.
با وجود پیروزی قاطع محافظه‌کاران راستگرا در انتخابات پارلمانی بریتانیا، بعید است فضای دوقطبی در این کشور به این زودی‌ها پایان بپذیرد. در انتخابات روز پنجشنبه، حزب ملی اسکاتلند عملکرد درخشانی داشت و توانست 48 کرسی را به خود اختصاص دهد. حزب ملی اسکاتلند مخالف سرسخت خروج از اتحادیه اروپا است و مردم این منطقه نیمه‌مستقل در همه‌پرسی سال 2016 نیز به‌طور قاطع به ماندن در اتحادیه رأی داده بودند. خانم نیکولا استورجن رهبر حزب ملی اسکاتلند پس از انتخابات گفت: مردم ما به‌طور روشن و قاطع به دولت مرکزی در لندن اعلام کردند که مخالف خروج از اتحادیه اروپا هستند... ما یک ملت اروپایی هستیم و می‌خواهیم اروپایی بمانیم. وی خواستار برگزاری مجدد همه‌پرسی استقلال اسکاتلند از بریتانیا شد. همچنین احزاب ملی‌گرا در ایرلند شمالی برای نخستین بار در این انتخابات توانستند از احزاب و گروه‌های طرفدار اتحاد با بریتانیا پیشی بگیرند.
شرایط حاکم بر این مناطق، بویژه شرایط خاص اسکاتلند مطمئناً نیروهای گریز از مرکز را در ساختار سیاسی بریتانیا تقویت خواهد کرد و در صورتی که مجوز همه‌پرسی استقلال اسکاتلند صادر شود، اصلاً بعید نیست که این بار این منطقه نیمه‌مستقل، کاملاً از بریتانیا جدا شود.
از دیگر پیامدهای انتخابات پارلمانی بریتانیا، نزدیکی بیشتر این کشور به امریکا خواهد بود و «روابط ویژه» لندن - واشنگتن با توجه به حضور دونالد ترامپ در کاخ سفید و بوریس جانسون در خانه شماره 10 خیابان داونینگ استریت (دفتر نخست‌وزیر) بیش از پیش تقویت خواهد داشت.
 دونالد ترامپ جزو نخستین رهبرانی بود که بلافاصله پیروزی بوریس جانسون را در انتخابات پارلمانی تبریک گفت و وعده داد که پس از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا، واشنگتن یک معاهده تجاری بزرگ و پُرسود را به لندن پیشنهاد خواهد کرد که این کشور هرگز نظیر آن را با اتحادیه اروپا نمی‌توانست تجربه کند.
باید منتظر ماند و دید پس از نتایج انتخابات اخیر بریتانیا، جزئیات و مراحل مختلف خروج این کشور از اتحادیه اروپا و آینده سیاسی و اقتصادی آن بدون اروپای قاره‌ای چگونه رقم می‌خورد و وعده‌های انتخاباتی بوریس جانسون به چه میزان و تحت چه شرایطی محقق می‌شود. فراموش نکنیم که در سه سال‌ونیم گذشته دو نخست‌وزیر محافظه‌کار- دیوید کامرون و ترزا می‌ - مقام خود را به‌ دلیل ناتوانی در اجرای برگزیت از دست دادند.