الف -ب -عدالت

رضا اردکانیان
وزیر نیرو
پایتخت، فقط روی نقشه نقطه‌ای است که همه جای آن یکسان به‌نظر می‌رسد. پایتخت اما جنوب و شمال دارد، حاشیه و متن هم دارد، خیابان‌ها و خانه‌های جنوب و شمال پایتخت با هم فرق دارند و طعم آب جنوب و شمال هم با وجود تمام تلاش‌های صورت‌گرفته در گذشته، تا حدودی فرق می‌کرد. اما امروز، چهار روز است که آب آشامیدنی دو میلیون نفر هموطن، در جنوب و جنوب شرقی استان تهران، جایی بین حاشیه و متن، جایی که شمال نیست، طعم و رنگ عدالت گرفته است و حالا آن اندک تفاوت‌ آب جنوب و شمال هم دیگر وجود ندارد و آب یکسان با بقیه تهران که از منابع سطحی (سدها) استفاده می‌کنند در رگ‌های خانه‌های پاکدشت، ورامین، پیشوا، قرچک، باقرآباد، خیرآباد، قیام‌دشت و مناطق 15 تا 21 شهر تهران جاری است.
الف- ب -ایران را چهارده هفته قبل از تهران شروع کردیم تا سه‌شنبه گذشته که مجدداً به ایستگاه پایتخت رسید. پویش الف-ب-ایران در همه هفته‌ها و در همه استان‌ها، حرکتی رو به عدالت داشت، عدالت در دسترسی به زیرساخت، آب و برق مطمئن و پایدار، اما در هفته چهاردهم، عدالت وجه پررنگ پویش بود. سفر برای مراسم افتتاح در معیت ریاست محترم جمهوری صورت گرفت. 550 میلیارد تومان برای ساخت و آماده‌سازی واحد دوم تصفیه‌خانه هفتم تهران که آب دریافتی از سدّ ماملو را تصفیه می‌کند، هزینه شده است. این فقط شهرها نبودند که از مزایای این طرح برخوردار می‌شدند. 72 روستا در استان تهران نیز به شبکه آب سالم و پایدار وصل شدند. جمعیت این روستاها 145365 نفر است و برای آبرسانی به آنها 50 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است. این بدان معناست که تا پایان هفته چهاردهم، فقط در قالب پویش #هرهفته-الف-ب-ایران، 670 روستا با جمعیت 384 هزار نفر در سراسر کشور تحت پوشش آب شرب و بهداشتی سالم قرار گرفته‌اند. پروژه‌های آبرسانی که روز سه‌شنبه 8 بهمن 1398 و همزمان با 41 سالگی انقلاب افتتاح شدند، یکپارچه‌سازی کیفیت آب مصرفی در تهران و شهرهای اطراف را محقق ساخته و گامی به سوی تحقق عدالت اجتماعی بودند. افزایش ظرفیت تأمین آب تهران و شهرهای جنوب‌شرقی آن به میزان 2500 لیتر در ثانیه و تکمیل رینگ جنوبی تهران بزرگ، بخشی از ایمن‌سازی زیرساخت و افزایش تاب‌آوری شهری است.



اهمیت تحت پوشش آب شرب و بهداشتی قرار گرفتن 2 میلیون نفر، وقتی بیشتر آشکار می‌شود که به سهم این جمعیت از 13.3 میلیون نفر جمعیت استان تهران (بنا بر سرشماری سال 1395) توجه شود. اگر افزایش سالانه 250 هزار نفری جمعیت استان تهران لحاظ شود، این تعداد معادل 14.2 درصد جمعیت استان تهران در حال حاضر است. اهمیت آب شرب و بهداشت در استان تهران به جهت دیگری نیز هست. ترکیب مصرف آب در کل کشور به گونه‌ای است که 8 درصد آب تولیدی صرف شرب و بهداشت می‌شود اما این میزان در تهران 40 درصد و 5 برابر سهم نسبی آب شرب و بهداشت در مصارف آبی کل کشور است و همین اهمیت راهبردی تصفیه‌خانه‌ها و تأسیسات تأمین، انتقال و توزیع آب در این استان را نشان می‌دهد. نیاز آبی سالانه استان تهران در بخش آب شرب و بهداشت در حال حاضر 1500 میلیون متر مکعب است که به ترتیب 720 و 780 میلیون مترمکعب آن از آب زیرزمینی و آب سطحی تأمین می‌شود. این میزان نیاز در افق سال 1415 به 1970 میلیون مترمکعب خواهد رسید که 1100 میلیون مترمکعب آن از منابع آب سطحی و 620 میلیون مترمکعب آن از منابع آب زیرزمینی تأمین خواهد شد. بدین ترتیب 250 میلیون مترمکعب کسری وجود خواهد داشت و همین امر ضرورت همه اقدامات برای مدیریت مصرف را نشان می‌دهد.
جبران کردن این کسری با سیاست درست مدیریت مصرف و تصفیه فاضلاب‌های تهران امکانپذیر است. مصرف فعلی آب شرب و بهداشت در تهران حدود 800 میلیون مترمکعب فاضلاب ایجاد می‌کند و با سرعت دادن جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب و اختصاص پساب تصفیه‌شده برای تغذیه سفره‌های زیرزمینی می‌توان به پایدارسازی منابع آب تهران کمک کرد. فاضلاب تصفیه‌شده همچنین می‌تواند در اختیار شهرداری تهران قرار گیرد و شهرداری در مقابل، حدود 250 میلیون مترمکعب آب باکیفیت را صرف فضای سبز نکند. این اقدام سبب می‌شود برداشت از چاه‌های آب شهر شهرداری کاسته شده و سفره‌های آب زیرزمینی تهران تقویت شوند. رسیدن به این دستاورد نیازمند همکاری بین‌سازمانی میان شهرداری و وزارت نیرو است که امیدواریم در دولت دوازدهم بیشتر میسر شود.
شهر تهران و دشت‌های اطراف آن به‌دلیل برداشت‌های زیاد از منابع آب زیرزمینی در معرض فرونشست زمین و کاهش کیفیت منابع آب نیز قرار دارد. پروژه افتتاح‌شده، اتکا به منابع آب سطحی را افزایش داده و از شدت فشار بر منابع آب زیرزمینی منطقه می‌کاهد و پیش‌زمینه‌ای برای توسعه رویکرد محیط‌زیست‌گرا به تأمین آب برای استان تهران است.
پروژه‌هایی که روز سه‌شنبه 8 بهمن 1398 افتتاح شدند را باید در ادامه سرمایه‌گذاری بسیار گسترده صورت‌گرفته در طول دولت تدبیر و امید در حوزه صنعت آب و فاضلاب در نظر گرفت. هزینه‌ای بالغ بر 9300 میلیارد تومان از ابتدای دولت تدبیر و امید با تکیه بر منابع دولتی و مشارکت مردم استان تهران در این استان صرف شده که به‌واسطه آن بیش از 7000 کیلومتر خط انتقال و شبکه آب و فاضلاب احداث شده است. احداث 20 کیلومتر تونل، 20 واحد تصفیه‌خانه فاضلاب، بیش از یک میلیون مترمکعب مخازن ذخیره آب و اجرای 80 کیلومتر رینگ بزرگ آبرسانی شهر تهران با هزینه‌کرد سالانه 1550 میلیارد تومان که در سال 1398 به 3000 میلیارد تومان رسیده، عملکرد دولت تدبیر و امید در استان تهران است.
این عملکرد در سطح ملی هم قابل توجه است و سبب شده که تعداد 27 تصفیه‌خانه آب در سال 1357 به 151 تصفیه‌خانه در بهمن 1398 برسد که 32 تصفیه‌خانه آن در دولت‌های یازدهم و دوازدهم ساخته شده است. متوسط ساخت سالانه تصفیه‌خانه در سال‌های دولت تدبیر و امید دو برابر سال‌های قبل از آن بوده و این نسبت تا پایان این دولت به سه برابر خواهد رسید.
تعداد تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نیز که در سال 1357 فقط 4 مورد بوده تا سال 1392 به 168 تصفیه‌خانه فاضلاب افزایش یافته و در شش سال گذشته نیز 64 مورد به آنها اضافه شده است. متوسط سرعت سالانه ساخت تصفیه‌خانه‌های فاضلاب نیز در دولت تدبیر و امید تاکنون بیش از دو برابر سال‌های قبل از آن بوده است و انتظار می‌رود با ساخته‌شدن تصفیه‌خانه‌های در نظر گرفته‌شده تا میانه سال 1400، سرعت ساخت سالانه تصفیه‌خانه‌های فاضلاب به 3.4 برابر سرعت ساخت این تأسیسات قبل از دولت تدبیر و امید برسد.
افتتاح پروژه‌ها در هفته چهاردهم #هرهفته-الف-ب-ایران فقط مختص بخش آب نبود و در بخش برق نیز مجموعه‌ای از پروژه‌ها افتتاح شدند. بهره‌برداری از 20 پروژه تأمین شبکه برق استان تهران با ارزش سرمایه‌گذاری 275 میلیارد تومان آغاز شد. همچنین دو پروژه توسعه نیروگاه‌های خورشیدی 10 و 2.7 مگاواتی در شهرری و پروژه 8.4 مگاواتی برق خورشیدی دماوند نیز با سرمایه‌گذاری 127 میلیارد تومان افتتاح شدند که مجموعاً 21 مگاوات به ظرفیت نصب‌شده برق خورشیدی کشور افزودند. افزایش ظرفیت عملی نیروگاه‌های برق استان نیز با هزینه 72 میلیارد تومان صورت گرفته و در خدمت پایدار‌سازی تأمین برق در استان قرار گرفته است.
خوب می‌دانم که رفع مشکلات اقتصاد برق در ایران تا چه اندازه نیازمند اصلاحات ضروری و البته دشواری‌هایی است و تردید ندارم که استفاده از همه ظرفیت‌های تولید برق خورشیدی و استفاده از آن برای توسعه و آبادانی کشور، نیازمند طی کردن راهی پر پیچ‌و‌خم است تا با پایدارسازی اقتصاد انرژی خورشیدی، توسعه به‌صرفه و اقتصادی این نوع انرژی پاک میسر شود، اما نمی‌توانم دستاورد توسعه نیروگاه‌های خورشیدی بزرگ‌مقیاس (مگاواتی) در کشور را به‌عنوان گام‌هایی استوار در مسیر توسعه، حفظ محیط‌زیست و استفاده از ظرفیت‌های طبیعی و جغرافیایی کشور، نادیده بگیرم. پوشیده شدن زمین‌هایی در حاشیه تهران از مزارع مولد برق خورشیدی، تصاویری که بسیاری از ایرانیان اندک زمانی پیش‌تر آنها را فقط در مراکز بزرگ تولید برق خورشیدی جهان توسعه‌یافته می‌دیدند، دستاورد همه ملت ایران است و به آن افتخار می‌کنیم.
راه توسعه زیرساخت‌های آب و برق این کشور را سختکوش و امیدوار ادامه خواهیم داد و به همان میزان هم توجه خواهیم داشت که برای پایدارسازی منابع آب و انرژی نه فقط به توسعه زیرساخت‌های تأمین بلکه به مشارکت دولت-مردم در اصلاح و بهینه‌سازی مصرف نیز سخت نیازمندیم. این راهی است که در سال 1399 با جدیت بیشتر در پیش خواهیم گرفت.