روزنامه ابتکار
1399/01/30
حاشیههای ایجادشده درباره آمار و ارقام مبتلایان و قربانیان کرونا در ایران چه تبعاتی برای جامعه دارد؟
بحران آماری کروناگروه جامعه - چرا آمار برای ما مهم شده است؟ فارغ از اینکه آمارها ما را دچار شگفتی میکنند، اما به غیر از محققان که دیدی نکتهبینتر از دیگران دارند، شاید در وهله اول برای مردم جهان مهم نباشد که مثلا چه تعداد زنبور در جهان وجود دارد یا اینکه چه تعداد کودک برای سیر کردن شکم خود و خانوادهشان در جهان مجبورند سر چهارراهها گل بفروشند و کارگری کنند. اما حالا شیوع یک بیماری در میان انسانها دید همگان را نسبت به «آمار» متفاوت کرده است. آماری که حالا بر سر درست بودن یا میزان خطای انسانی در آن حرف و حدیثهای بسیاری وجود دارد و حتی این موضوع به آمارهای وزارت بهداشت ایران نیز کشیده شده است.
فارغ از اینکه اعداد و ارقام ارائه شده توسط آمار به طور خاص مهم است، اما تحلیل این دادههای آماری بیش از خود آمار اهمیت دارد و این اهمیت در دیدی است که این تحلیلها به ما میبخشند تا بتوانیم به این پرسشها پاسخ دهیم که: چه اتفاقی در حال رخ دادن است، آیا اتفاق خوبی است یا بد، چه واکنشی بهترین واکنش به این اتفاق است و چگونه باید برای حل مسئله بکوشیم؟ پاسخ این سوالات در درجه اول روشنکننده راه دولتمردان برای اتخاذ تدابیر سیاسی است و در درجه دوم میتواند رویکرد مردم را به شیوه زندگی تغییر دهد. شیوع بیماری «کرونا» این فرآیند و اهمیت آمار را به خوبی به همه ما گوشزد کرد. بیماری که از ووهان چین آغاز شد و همه جهان را درگیر خود کرد و از آنجا که زندگی انسانها را در سراسر جهان تهدید میکرد، آمار و ارقام در رابطه با مبتلایان و قربانیانش بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافت. آمار ارائه شده از چین به عنوان اولین کشور درگیر با کرونا به سرعت به عنوان یکی از منابع اصلی تحلیل و تفسیر وضعیت شناخته شد. بسیاری از کشورها براساس آماری که چین در روزهای اولیه از میزان قربانیان و همهگیری این ویروس ارائه کرد، الگوی اپیدمیولوژیک متعاقب جامعه خودشان را فهم و راهحلهایی برای آن ارائه کردند. سازمان جهانی بهداشت به سرعت حتی چین را به عنوان یکی از الگوهای برتر در کنترل اپیدمی این بیماری به دنیا معرفی کرد. اما همین که بسیاری از کشورهای جهان وارد فاز جدیتری با این بیماری شدند و آمار مرگومیر قربانیان این بیماری به بیش از 2 درصد آمار چین رسید، آمارهای چینی زیر سوال رفتند. بسیاری از رهبران کشورهای مختلف دنیا چون آمریکا، فرانسه و بریتانیا مدعی شدند که آمارهای چین با واقعیت فاصله دارد. ایندیپندنت به نقل از نمایندگان پارلمان بریتانیا نوشته است که «تلاشهای چین برای کوچک جلوه دادن اپیدمی کرونا در مراحل اولیه شیوع، و به دنبال آن کارزار اطلاعات غلطی که این کشور در این مورد به راه انداخت، سبب از دست رفتن جان مردم و ایجاد موانع بینالمللی در راه کنترل این ویروس شده است.»
درحالیکه واکنشها به آمار چین همچنان ادامه داشت، این کشور در اقدامی غیرمنتظره روز گذشته اعلام کرد که ۱۲۹۰نفر کشته کرونا را کم شمرده و بر همین اساس پس از مدتها حالا ۱۲۹۰نفر یعنی ۵۰درصد بیشتر، به شمار مرگومیرهای کرونا در این شهر افزوده شده است. حالا شمار مرگومیر کرونا در این شهر به ۳۸۶۹ نفر و در کل چین به ۴۶۳۶ نفر رسیده و شمار مبتلایان کرونا در این شهر هم به۵۰ هزار و ۳۳۳ تن و در کل چین به ۸۲هزار ۶۹۲نفر رسیده است. براساس گزارشی که ایرنا به نقل از یورونیوز منتشر کرده، «مقامهای شهر ووهان، نخستین کانونِ کرونای چین و جهان، درباره چرایی این اتفاق گفتهاند برخی از این شمردهنشدهها پیش از رسیدن به بیمارستان، در خانههایشان جان باخته بودند و برخی مبتلایان هم از قلم افتادند یا در گرفتن اطلاعات از بیمارستانهای خصوصی، موقت یا صحرایی اشتباه پیش آمده است.»
در ایران نیز بحث بر سر نزدیکی آمار چین به واقعیت با سخنان کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت در نشستی خبری آغاز شد، سخنانی که با این جمله که «به نظر میرسد آمارهای چینیک شوخی تلخ بود؛ زیرا بسیاری در همه جهان فکر کردند این بیماری مثل آنفلوآنزا است و مرگومیر کمتری دارد. همه این موارد مبتنی بر گزارشهایی بود که از چین گزارش میشد» آغاز و با این انتشار این جملات: «حمایتهای چین از ملت ایران در این روزهای سخت، هکذا فراموشناشدنی است. بیگانگان ذوقزده نشوند» پایان یافت.
اما بحث درباره آمار مبتلایان و قربانیان کووید 19 به همین جا ختم نشد و پای آمارهای وزارت بهداشت کشور از تعداد مبتلایان و فوتشدگان این بیماری به میان آمد. شک و شبهه درباره آمارهای وزارت بهداشت 2 هفته بعد از شیوع این بیماری در قم با اظهارات نماینده قم در مجلس همراه شد. احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مردم قم در مجلس ایران در حاشیه جلسه علنی مجلس اعلام کرد طی دو هفته اخیر 50 نفر بر اثر ابتلا به کرونا در این شهر فوت کردهاند. این اظهارات به سرعت با واکنش سایر مسئولان همراه شد، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی خواستار صحتسنجی آمار ارائه شده از سوی این نماینده شد و ساعاتی بعد سخنان نماینده مجلس از سوی ایرج حریرچی، معاون وزارت بهداشت تکذیب شد. او اعلام کرد که اگر این نماینده نیمی از اسامی فوتشدگان را اعلام کند استعفا میدهد، پس از آن احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده قم در مجلس در واکنش به تکذیب معاون وزارت بهداشت گفت که اسامی فوتیهای قم را به معاون وزیر بهداشت داده و منتظر استعفای اوست. گرچه پس از این ماجراها و با اوج گرفتن اپیدمی کرونا ویروس جدید در ایران این کشمکشها مسکوت ماند، اما با گذشت حدود 2 ماه از شیوع این بیماری در ایران مرکز پژوهشهای مجلس با ارائه گزارشی که در آن میزان مبتلایان و فوتشدگان را تخمینزده بود، دوباره میزان نزدیک بود آمارهای ارائه شده از سوی وزارت بهداشت را بر سر زبانها انداخت.
مرکز پژوهشهای مجلس ایران در گزارشی بر اساس تخمینها اعلام کرد که آمار واقعی تعداد افراد جانباخته حدود دو برابر و آمار مبتلایان بین ۸ تا ۱۰ برابر آمار اعلام شده توسط وزارت بهداشت است. بر اساس آمار تخمین زده شده توسط این مرکز که روز سهشنبه ۲۶ فروردین منتشر شد، تعداد افراد جانباخته بر اساس ابتلا به کرونا 8 هزار و ۶۰۹ نفر و تعداد مبتلایان بین ۶۰۰ تا ۷۵۰ هزار نفر است. بر اساس این گزارش، در این صورت کرونا تا ۴۰۰ روز در کشور میماند و تا آبان ۹۹ به اوج خود میرسد. بر اساس پیشبینی این مدلسازی، در صورت ایزولاسیون ۴۰ درصدی انتظار میرود که ۸۱۱ هزار نفر به این ویروس مبتلا شده و 6 هزار نفر جان خود را از دست میدهند. همچنین در صورت ایزولاسیون ۲۵ درصدی نیز یک میلیون و ۱۶۰ هزار نفر مبتلا شده و ۱۳ هزار و ۴۵۰ نفر فوت خواهند شد. در صورت ایزولاسیون ۱۰ درصدی 2 میلیون و ۴۰۰ هزار نفر در ایران به این بیماری مبتلا شده و ۳۰ هزار و ۷۰۰ نفر جان خواهند باخت. در همین حال، مرکز پژوهشهای مجلس ایران در گزارش خود اعلام کرد که حدود ۸۰ درصد مبتلایان در آمار وزارت بهداشت ایران محاسبه نمیشوند. چراکه پروتکل اعلام مبتلایان در ایران بر اساس نتایج تست آنان بوده است و این تست تاکنون در بیمارانی انجام شده که به دلیل «علائم شدید در بیمارستان بستری میشوند.» مرکز پژوهشهای مجلس ایران همچنین با اشاره به تجربه چین نوشت که درصد تشخیص تست کرونا حدود ۶۷ درصد بوده و در حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد افراد «با وجود علائم قطعی در اسکن ریه، تست منفی گزارش میشود.»
به دنبال انتشار این گزارش در رسانهها، محمد قاسمی، سرپرست مرکز پژوهشهای مجلس به برداشت رسانهها از آمار ارائه شده، واکنش نشان داد و گفت: «دادههای مرکز پژوهشهای مجلس به هیچ وجه متعرض آمار مسئولان ستاد ملی کرونا نشده، بلکه صرفا میزان حساسیت تست RT- PCR مربوط به تشخیص کرونا را بررسی کرده که این موضوع در همه کشورهای درگیر با کرونا مصداق دارد.»
هنوز چندی از این گزارش نگذشته بود که دوباره بحث اولین زمان اعلام شناسایی بیماری در ایران با دست به دست شدن بریدهای از سخنانی حبیبالله سیاری، معاون هماهنگکننده ارتش در برنامهای تلویزیونی در فضای مجازی دوباره بر سر زبانها افتاد. او میگفت: «ما پیشبینی شیوع ویروس کرونا را در ۲۹دی ماه انجام دادیم و از رصد سامانه سازمان بهداشت جهانی متوجه شیوع آن در چین شدیم و به نیروهایمان اعلام کردیم که آمادگی داشته باشند.» موضوع اعلام زمان دقیق شناسایی اولین مورد و زمان اعلام عمومی آن یکی از موضوعات حاشیهای همیشگی در ایران بوده که چه در اظهارات نمایندگان مجلس و چه در اظهارات رئیسجمهوری به آن اشاره شده است. نمایندگان مجلس از جمله نماینده قم مدعی عدم اعلام بهموقع این بیماری به مردم بودهاند و رئیسجمهوری و وزیرش همیشه این مورد را رد کردهاند. با این حال، سخنان چند شب پیش معاون هماهنگکننده ارتش حاشیههای این موضوع را دوباره پررنگ کرده است. گرچه او در واکنش به حواشی ایجاد شده، گفته: «متاسفانه برخی رسانههای معاند با تغییر در کلمات و جابهجایی واژهها سعی در سوءاستفاده دارند و برخی رسانهها نیز به تبع رسانههای مذکور، خبر نادرست آنها را توسعه دادند. معاون هماهنگکننده ارتش با بیان اینکه «بنده و ارتش مسئول اعلام شیوع بیماری در کشور نیستیم. کاری که ما کردیم یک پیشبینی و پیشگیری عقلانی بود تا با این ویروس مهاجم قبل از ورود به کشور آمادگیهای لازم را در ارتش ایجاد کنیم.»
اگرچه حاشیههای ایجادشده درباره آمارهای ارائهشده از کووید 19 تنها به ایران مختص نمیشود و نگرانی از پنهانکاری آمار حتی در کشورهای اروپایی چون نروژ نیز به راه افتاده، اما خبرهایی که این روزها از احضار و برکناری پزشکان ایرانی که آمارهایی از کرونا به رسانهها دادهاند یا آنها را در شبکههای اجتماعی منتشر کردهاند، این موضوع را پراهمیت میکند که تا چه اندازه سردرگمی مردم نسبت به آمارهای ضد و نقیض باعث ایجاد بیاعتمادی آنها به مسئولان و حتی اقداماتشان برای مقابله با کرونا میشود.
سایر اخبار این روزنامه
با سعدی به استقبال اردیبهشت میرویم
خوش است درد که باشد امید درمانش
محمدعلی وکیلی
آیا کرونا روحانی را تغییر داده؟
کارکرد حزب در فاصله میان دو انتخابات و شرایط بحران بررسی شد
احزاب در چرخه انفعال
چرا با وجود توافق صلح و مبادله زندانیان، خشونتها همچنان ادامه دارد؟
بازگشت هراس از طالبان به افغانستان
«ابتکار» حواشی بر سر حبابی بودن شاخص بازار سرمایه را بررسی کرد
بورس زیر سایه ارزندگی
حاشیههای ایجادشده درباره آمار و ارقام مبتلایان و قربانیان کرونا در ایران چه تبعاتی برای جامعه دارد؟
از سوی رئیس دفتر فرماندهی معظم کل قوا انجام شد
ابلاغ سلام و محبت مقام معظم رهبری به کارکنان ارتش
دستور رئیسجمهوری به وزیر نفت
به سیاستهای افزایش تولید فرآوردههای نفتی شتاب دهید
بازی به بازی با نبرد سال شطرنج نابغه ایرانی چطور نفس کارلسن را گرفت
یک حقوقدان:
بعد از کرونا کشورها درونگراتر خواهند شد
سردار باقری:
اجازه هیچ خطایی را به ماجراجویان علیه ایران نمیدهیم
لاریجانی:
ارتش کارنامهای ستودنی میان ملت ایران دارد