روزنامه وطن امروز
1399/02/01
ترسالی و شرمساری!
گروه اجتماعی: خبرهای سیل و خسارت‌های سیلاب دیگر شگفتی ندارد و جزو اخبار عادی در ایران محسوب میشود، چون مدتی است ایران از خشکسالی عبور کرده و در مرحله مدیریت منابع آب ناشی از نزولات بی‌سابقه قرار دارد؛ این در حالی است که کارشناسان محیط‌زیست مورد حمایت دولت هنوز باور ندارند ایران وارد دوران ترسالی شده است. به گزارش «وطن امروز»، تقریبا هفته‌ای نیست خبر سیل و سیلاب در ایران منتشر نشود و چند سال است خسارت‌های سیل وارد مرحله بحران شده اما برخی کارشناسان کالج‌رفته که در دولت دوازدهم دارای جایگاه بالایی در سازمان محیط‌زیست هم بوده و هستند، نتوانستند این دوران را پیش‌بینی کنند و حتی با دیدن سیل‌های بی‌سابقه در کشور و بحران سیلاب باز هم از مواضع خود کوتاه نمی‌آیند و عبور از خشکسالی را باور ندارند. کاوه مدنی یکی از این کارشناسان است که در سال 1396 به عنوان معاون بین‌الملل، نوآوری و مشارکت فرهنگی- اجتماعی سازمان حفاظت محیط‌زیست انتخاب شد. او در چند سال اخیر اصرار داشته که ایران همچنان در دوران خشکسالی قرار دارد و هنوز وارد دوران ترسالی نشده است. وی که در دانشگاه‌های اروپا و آمریکا تحصیل کرده، نه تنها قدرت پیش‌بینی اقلیم و آب‌وهوا را ندارد، بلکه حتی با دیدن شاخص‌های بارش و افزایش منابع آبی و در نهایت سیلاب‌های بی‌سابقه در کشور، باز هم این موضوع را کتمان می‌کند. کاوه مدنی همراه چند نفر دیگر مقاله‌ای علمی در سال 1395 نوشت و به موضوع مدیریت آب در ایران پرداخت. این مقاله شهریور 1396 در فصلنامه صنوبر ایران ترجمه و چاپ شد که می‌توان گفت همان چیزی است که وی همیشه بر آن تاکید داشته است: ملت ورشکسته. در این مقاله با عنوان چالش‌های یک ملت ورشکسته آبی نوشته شده است: «ایران هم‌اکنون در حال تجربه مشکلات جدی آب است. خشکسالی‌های مکرر توأم با برداشت بیش از حد آب‌های سطحی و زیرزمینی از طریق شبکه بزرگی از زیرساخت‌های هیدرولیکی و چاه‌های عمیق، وضعیت آب کشور را به سطح بحرانی رسانده است. از نشانه‌های این وضعیت خشک شدن دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و تالاب‌ها، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابان‌زایی و توفان‌های گرد و غبار بیشتر است. این مطلب نگاهی به عوامل اصلی مشکلات آب در ایران دارد. اگرچه تغییرات آبوهوایی و تحریم‌های اقتصادی بر مشکلات آب ایران اثرگذارند اما ایران به طور جدی از خشکسالی اقتصادی و اجتماعی رنج می‌برد. به عبارت دیگر به دلیل فزونی تقاضای آب بر عرضه طبیعی آب، کشور دچار ورشکستگی آبی است». به عبارت بهتر کاوه مدنی از همان ابتدا بر خشکسالی اقتصادی و اجتماعی تاکید داشته و احتمالا با استفاده از واژه خشکسالی اقلیمی می‌خواسته موضوع خشکسالی سیاسی را مطرح کند. خیلی‌ها کاوه مدنی را کارشناس و نابغه محیط‌زیست و آب‌وهوا می‌دانند و حتی قصد داشتند وی را به عنوان وزیر نیرو به کابینه روحانی قالب کنند اما همین موضوع خشکسالی و ترسالی نشان داده حتی شاخصه‌های علمی کاوه مدنی دارای شبهه است. مدنی در همان مقاله علمی درباره خشکسالی در ایران می‌نویسد: «گزارش‌های ضدونقیضی از خشکسالی در ایران وجود دارد. مشاهدات ماهواره از بارش بر اراضی ایران هیچ تغییر قابل توجهی از خشکسالی در بسیاری از نواحی را نشان نمی‌دهد. داده‌های کل کشور یک روند آماری معنی‌دار را نشان نمی‌دهد. با این حال، برخی محققان نشان داده‌اند در حالی که روند آماری معنی‌داری در 3 دهه گذشته در متوسط بارندگی سالانه ایران مشاهده نشده است، روند خشک شدن قابل ملاحظه‌ای در شمال و شمال غربی کشور مشاهده شده است. به همین ترتیب، گزارش‌هایی از افزایش شدت خشکسالی در بخش‌هایی از ایران وجود دارد». کاوه مدنی با آن مدل‌های علمی اما نتوانست بارش‌ها و خروج ایران از خشکسالی را پیش‌بینی کند و حتی بر شدت خشکسالی تاکید داشت. در ادامه بارش‌های شدید در سال 1397 و 1398 و سیلاب‌هایی که خسارات فراوانی برای ایران ایجاد کرد و حتی با دیدن این بارش‌ها باز هم کاوه مدنی بر ادامه خشکسالی و عدم ورود به ترسالی تاکید داشت. وی در اوج سیل‌های ابتدای سال 1398 در گفت‌وگو با یورونیوز در این باره گفت: «ما از نظر علمی توان چنین پیش‌بینی (برای ورود به دوران ترسالی) را نداریم. برخی خیلی سریع نتیجه‌گیری کرده‌اند که ما وارد دوره ترسالی شده‌ایم که درست نیست. ما حتی نمی‌دانیم سال آینده تر خواهد بود یا خشک و نرمال. مهم‌تر اینکه باید برخی نکات تخصصی به زبان ساده برای مردم توضیح داده شود و آنها را به اشتباه نیندازیم. وقتی اینها تنها در تیتر مطبوعات می‌آید، می‌تواند مردم را گمراه کند. معمولا منظور از خشکسالی یا سال خشک این است که در یک سال خاص نسبت به متوسط درازمدت میزان موجودی آبی که طبیعت به ما داده کمتر از یک دوره بلندمدت است که دست‌کم این دوره بلندمدت ۳۰ سال است. اگر در یک سال خاص میزان آبی که داریم نزدیک میانگین بلندمدت باشد، آن سال نرمال است. اگر این میزان از میانگین بلندمدت بیشتر باشد، ما آن را ترسالی می‌نامیم». با ادامه بارش‌ها کاوه مدنی سرانجام قبول کرد وارد ترسالی شده‌ایم اما وارد دوران ترسالی نشده‌ایم و نیاز به بررسی بیشتر دارد! وی سال گذشته در صفحه شخصی خود نوشته بود: «امسال ترسالی داریم ولی اینکه وارد دوران ترسالی شده‌ایم حرف اشتباهی است». این فعال محیط زیست در توضیح سخن خود افزود: «برای فهمیدن این موضوع که آیا وارد دوران ترسالی شده‌ایم یا نه، نیاز به بررسی‌هایی دقیق‌تر در دوره‌ای طولانی وجود دارد». کاوه مدنی حتی با دیدن بارش‌های بی‌سابقه، ورود به دوران ترسالی را کتمان می‌کند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان زمین‌شناسی و هواشناسی و حتی پژوهشگران سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور 6 ماه قبل از وقوع سیل در کشور این موضوع را پیش‌بینی کرده بودند. مثلا محمد درویش، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در سال 1397 و چند ماه قبل از سیل‌های خسارتبار ایران، ورود به ترسالی را پیش‌بینی کرده بود. وی پاییز 1397 گفت: نسبت به میانگین درازمدت 50 ساله هم جز حوضه مرزی شرقی که هنوز نسبت به میانگین درازمدت ریزش آسمانی‌اش کمتر است، در بقیه حوضه‌ها وضعیت بارندگی حتی از میانگین‌های درازمدت هم بهتر بوده است. ما بهترین وضعیت را الان در حوضه خلیج‌فارس و دریای عمان داریم که 5/197 میلیمتر بارندگی داشته است و این میزان از متوسط 50 ساله کشور 6/63 درصد بیشتر است و از سال آبی گذشته هم ۳۵۵ درصد بیشتر است. اینها نشان‌دهنده این است که در این 4-3 ماه اوضاع خوب بوده و شواهد نشان‌دهنده این است که واقعا وارد ترسالی شده‌ایم. بعد از بارش‌های آخر سال 97 و ابتدای سال 98 موضوع ورود ایران به دوره ترسالی مورد تایید کارشناسان و اساتید دانشگاه‌ها قرار گرفت. مثلا سیدرمضان موسوی، زمین‌شناس اردیبهشت 1398 اعلام کرد: ایران طی یک دوره ۳ تا ۴ دهه‌ای با خشکسالی روبه‌رو بوده و از سال گذشته این دوره با بارش‌های بیشتر گویا به پایان رسیده و با توجه به شواهد، نظریه آغاز دوره ترسالی بعید به نظر نمی‌رسد. پروفسور حسین اردکانیان، استاد هواشناسی کشور که از سال 1396 موضوع ترسالی را مطرح کرده بود، اخیرا نیز اعلام کرد ایران باید برای دوران ترسالی برنامه‌ریزی کند. وی در این باره گفت: بارندگی‌های ایران در این سال‌ها نرمال و بالاتر از نرمال بوده و همان‌طور که از 3 سال پیش گفتم، وارد دوران ترسالی شده‌ایم. بارندگی‌های بهاره امسال تا اواسط خردادماه ادامه خواهد و با این حجم بارش‌ها مخزن سدهای کشور وضعیت بسیار مناسبی دارند و باید به فکر جمع‌آوری رواناب‌ها برای سال‌های آتی باشیم. * بارش‌های سیل‌آسا حاصل تغییر اقلیم آبوهوایی در ایران وقوع بارش‌های سیل‌آسا در کشور نشان‌دهنده تغییر اقلیمی و ورود ایران به دوران ترسالی است. مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور گفت: ایران مدت 2 سال است با پشت سر گذاشتن بحران خشکسالی وارد دوره ترسالی شده است و قطعا سال آینده نیز با پدیده ترسالی مواجهیم. صادق ضیائیان در گفت‌وگو با «وطن امروز» با بیان اینکه ایران بیش از 10 سال با بحران مستمرخشکسالی مواجه بود، افزود: بارش‌های مداوم برف و باران در سطح کشور طی 3-2 سال اخیر بیانگیر آن است که خوشبختانه خشکسالی را پشت سر گذاشته‌ایم اما این بدان معنا نیست که کمبود منابع آبی در کشور با بارش‌های دو، سه سال اخیر جبران شده، چرا که بیش از 10 سال کشورمان با بحران خشکسالی و کم‌آبی روبه‌رو بوده است. وی در پاسخ به این سؤال «وطن امروز» که آیا تداوم بارش‌ها که در طول 2 سال اخیر بعضا سیل‌آسا بوده است، در سال‌های آینده نیز ادامه‌دار خواهد بود یا خیر؟ گفت: از آنجایی که تغییراتی در اقلیم کشور رخ داده است، بنابراین طبیعی است که بارش‌های فراوان در سال‌های آیند نیز در کشور اتفاق بیفتد. ضیائیان اضافه کرد: اغلب دانشمندان اقلیم‌شناس دنیا بر این باورند که تغییرات اقلیمی همواره فراوانی پدیده نزولات جوی را به همراه دارد که وقوع بارش‌های سیل‌آسا در کشور نشان‌دهنده تغییر اقلیمی در ایران است. مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور با بیان اینکه ترسالی همیشه در مقابل خشکسالی معنا پیدا می‌کند، افزود: ایران طی 2 سال اخیر وارد دوره ترسالی شده است و با توجه به بارش‌های قابل توجه در جای‌جای جغرافیای کشورمان بی‌تردید سال آینده نیز با پدیده ترسالی مواجهیم اما پیش‌بینی میشود در درازمدت (بین 50 تا 100 سال آینده) تعداد سال‌های خشک بیشتر از سال‌های تر در کشور اتفاق بیفتد. وی موقعیت ایران از حیث چگونگی نزولات جوی در طول دو، سه سال اخیر را بسیار مطلوب عنوان کرد و افزود: با توجه به تغییر اقلیم آب و هوایی در کشور دیگر شاهد خشکسالی‌های خشن در سال‌های آینده نخواهیم بود. * چرا تشکیک؟ کاوه مدنی کارشناسی ارشد منابع آب خود را از دانشگاه لوند سوئد گرفت و در سال 1388 مدرک دکترای خود را در رشته مهندسی عمران محیط زیست از دانشگاه کالیفرنیا- دیویس دریافت کرد. وی پس از آن دوره پسادکترای خود را در رشته اقتصاد و سیاست محیط‌زیست در دانشگاه کالیفرنیا- ریورساید گذراند. کاوه مدنی استاد تحلیل سامانه‌ها و سیاست در مرکز سیاست محیط‌زیست کالج سلطنتی لندن بود. گویا نام دانشگاه‌های خارجی برای مدیران داخلی بسیار مهم بوده و هست که کاوه مدنی جایگاه بالایی در رسانه‌های حامی دولت و حتی پاستورنشینان باز کرد. مدیرانی که اعتقاد دارند باید از خارج مدیر آورد حالا می‌توانند گفته‌های کاوه مدنی را که از کالج سلطنتی لندن به ایران آمد درباره خشکسالی و ترسالی بررسی علمی کنند. چرا کاوه مدنی اصرار داشت خشکسالی ادامه دارد؟ چرا او ورود به دوران ترسالی را کتمان کرد و حتی با دیدن بارش‌ها و بحران سیلاب، ورود به دوره ترسالی را کتمان کرد؟ حتی اگر خیلی ساده‌انگارانه بپذیریم دیدگاه‌های سیاسی کاوه مدنی بر فعالیت علمی‌اش تاثیرگذار نبوده، نمی‌توان از این موضوع بسادگی گذشت که بار علمی وی چندان سنگین نیست که در رسانه‌های دولتی و حامیان دولت نشان داده میشود. کاوه مدنی که در همان سال 1396 فراری داده شد، حتی با دیدن دلیل و برهان هم توانایی ارائه یک اظهارنظر کامل علمی ندارد و دائم درباره بررسی بیشتر سخن می‌گوید. این موضوع می‌تواند قابل توجه کسانی باشد که همچنان موافق ورود کاوه‌های پوشالی هستند؛ کاوه‌هایی که قصد دارند خشکسالی اجتماعی و سیاسی را القا کنند و برای این کار یک ملت را ورشکسته می‌نامند و حتی از میان سیل و سیلا‌ب‌ها، خشکسالی را فریاد می‌زنند. *** [کهرم: ایران 2 سال است وارد دوران ترسالی شده است] «ایران از دوران خشکسالی خارج و 2 سال است وارد ترسالی شده است». مشاور رئیس سابق سازمان محیط‌زیست با بیان اینکه ایران پس از سال‌ها از دوران خشکسالی خارج شده است، گفت: سازمان هواشناسی بریتانیا که یکی از شاخص‌ترین سازمان‌های آبوهوایی دنیاست سال گذشته به من گفت چنانچه بارش‌ها در ایران ادامه‌دار شود و تا نوروز سال بعد یعنی امسال تداوم داشته باشد، نشان‌دهنده این است که ایران از سیستم آبوهوایی خلیج‌فارس که معمولا آبوهوایی گرم و خشک و کم‌باران دارد خارج شده و در آغوش سیستم آبوهوایی اقیانوس اطلس که همیشه پرباران است قرار گرفته است. دکتر اسماعیل کهرم که یکی از دوستان کاوه مدنی هم محسوب میشود در گفت‌وگو با «وطن امروز» به بارش‌های سیل‌آسای 2 سال اخیر در کشور اشاره کرد و اظهار داشت: معمولا با تغییر اقلیم، جریان‌های باد که به صورت مستمر و با شدت بالا در 40 کیلومتری جو از سمت غرب به سوی شرق شروع به وزیدن می‌کند ابرها را از سمت غرب به سوی شرق می‌کشاند و از آنجایی که ایران در مسیر این بادهای تند توفانی قرار دارد، بارش‌ها در منطقه اتفاق می‌افتد. این ابرها حاصل بخار آب اقیانوس اطلس است که پس از وزش باد در پی تغییر اقلیمی بر جغرافیای ایران‌زمین به صورت برف و باران شروع به باریدن می‌کند و بعضا موجب وقوع سیل میشود. بوم‌‌شناس و فعال محیط‌زیست با بیان اینکه بارش‌ها در کشور اکنون طوری است که ظرف 4 روز شاهد بارش به اندازه نصف میزان سالانه هستیم، تصریح کرد: طی یکی، دو سال اخیر در برخی روزها شاهد بارش 120 میلیمتری باران بودیم، این در حالی است که معدل بارش در سال 240 میلیمتر است. در چنین شرایطی است که می‌توان به طور قطع گفت ایران وارد دوران ترسالی شده است، چرا که میزان بارندگی‌ها از 280 میلیمتر در سال در کشور بالاتر رفته است. کهرم افزود: وقوع بارش‌های سیل‌آسا معمولا به دلیل نبود زیرساخت‌ها و از بین رفتن مراتع در سطح کشور خساراتی را برای مردم و محیط‌زیست به بار آورده است. ایران پس از سال‌ها خشکسالی همچنان تشنه باران است. در چنین شرایطی برای حفاظت از این آب‌های روان به جای اینکه به صورت سیل ویرانگر به هدر رود و از طرفی طبیعت و خانمان مردم را از بین ببرد، نیازمند ساخت سدهای کوچک در جای‌جای این مرز و بوم هستیم، زیرا ایران در شرایط آب‌وهوایی‌ای قرار گرفته است که باید به تداوم این بارش‌ها در سال‌های آینده نیز امیدوار باشیم. وی به تبعات جبران‌ناپذیر وقوع سیل در کشور اشاره کرد و افزود: آگاهی نداشتن یا بی‌توجهی به حفاظت از محیط‌زیست، باعث شده است که مراتع کشور در پی چرای بیش از حد دام از بین برود و با وقوع باران‌های تند، سیل راه بیفتد و خسارات سنگینی به طبیعت و زندگی مردم وارد کند. کهرم با تاکید بر اینکه باید تغییر اقلیم در کشور را پذیرفت، گفت: ناسا خیلی تلاش کرد نسبت به پدیده تغییر اقلیم سرپوش بگذارد اما فایده‌ای نداشت. به طور مثال، امسال شاهد شدت بارش‌ها و نزولات جوی به صورت برف در 2 استان مازندران و گیلان بودیم که در دهه‌های گذشته بی‌نظیر بوده است. وی افزود: از طرفی بارش‌های فراوان باران چه قبل از سال جدید و چه پس از آن در شرق کشور بویژه منطقه سیستان‌وبلوچستان، کرمان و مناطق خشک کشور نیز نشان‌دهنده آن است که این نزولات با این مقدار بسیار بالا تصادفی نیست، چرا که بارش‌ها به گونه‌ای بود که طی 60 سال اخیر چنین اتفاقی نیفتاده است. کهرم افزایش میزان بارندگی‌ها در 2 سال اخیر را امیدوارکننده دانست و گفت: از آنجا که وارد سیستم آبوهوایی اقیانوس اطلس شده‌ایم، بنابراین کشور پس از سال‌ها از وضعیت خشکسالی عبور کرده و مدت 2 سال است وارد دوره ترسالی شده است. در چنین شرایطی باید منتظر بارش‌های بسیار زیاد در سال‌های آینده نیز بود و مسؤولان در چنین شرایطی باید خود را آماده کنند تا با برنامه‌ریزی‌های دقیق و کارشناسانه نسبت به مهار آب‌ها و استفاده درست از آن اقدامات لازم را به کار گیرند.
