روزنامه ابتکار
1399/02/03
آیا شیوع یک بیماری همه‌گیر کمکی به محیط‌زیست جهان کرده است؟ کرونا؛ دشمن انسان، دوست زمین!
گروه جامعه: انتشار تصاویری از جولان حیوانات در خیابان‌های خالی از انسان در شهرها مختلف دنیا گرچه نشان می‌دهد جهان به واسطه خانه‌نشینی انسان به دلیل شیوع یک ویروس همه‌گیر نفسی تازه کشیده است اما همین تصاویر باز هم حکایت از تجاوزگری انسانها به محیط‌زیست دارد. حیواناتی که در نبود غذا به محل سکونت انسانها پناه آورده‌اند و غذا را از سطل‌های زباله و خیابان‌های خلوت طلب می‌کنند. با این حال اما بیماری اپیدمی کروناویروس از آنجا که تبدیل به مهم‌ترین مسئله بهداشتی و ایمنی انسانی شده است، انسانها برای مهار و جلوگیری از آن دست به تغییر رفتارهای روزمره خود زده و تاثیرات ظریفی را بر محیط‌زیست گذاشته است. این تغییر رفتارها حتی روز زمین را نیز تحتالشعاع خود قرار داده است. جهان در حالی پنجاهمین سالگرد روز زمین را جشن می‌گیرند که سایه سنگین ویروس کرونا بر جهان سبب شده تا امسال اولین روز جهانی زمین به صورت دیجیتال برگزار شود و برگزارکنندگان این جشن از مردم خواسته‌اند تا به صورت آنلاین راهپیمایی کنند.کرونا ویروس با تاخت و تازش بر جهان و با رساندن شمار مبتلایان به بیش از 2 میلیون نفر و مرگ بیش از 171 هزار نفر از قربانیانش در 210 کشور جهان، بسیاری از دولت‌ها را مجبور به اتخاذ و اعمال سیاست‌هایی چون ممنوعیت تجمعات، تعطیلی مشاغل، تعطیلی مدارس و مراکز آموزشی، ایجاد فاصله اجتماعی و تشویق مردم به «در خانه ماندن» کرده است. نتیجه اعمال این سیاست‌ها اما سکوت و انزوای زمین شده است. سکوتی که به زمین فرصتی دوباره داده تا نفسی تازه کند و پنجاهمین سالگردش را در سکوت و انزوا و به دور از تجمعات انسانی جشن بگیرد. محمد درویش، عضو کرسی محیط زیست و امنیت ملی در شورای عالی امنیت ملی کشور معتقد است که «جهانیان پنجاهمین سالگرد روز جهانی زمین را در حالی جشن می‌گیرند که زمین در بهترین شرایط خود طی نیم قرن اخیر قرار دارد.»
او گفت: «طی دو ماه گذشته که بیشتر مردم در سراسر جهان در خانه‌های خود به سر می‌بردند شوکی بی‌سابقه به دنیا وارد شده است و برای اولین‌بار به یکباره میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای، مصرف سوخت‌های فسیلی، ترددهای هوایی، زمینی و آبی تا حد زیادی کاهش پیدا کرده است. تمام این عوامل باعث شده تا میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای در ماه مارس ۲۰۲۰ برابر با میزان مدت مشابه در سال ۱۹۹۰میلادی باشد یعنی ۳۰ سال قبل و این نشان می‌دهد سبک زندگی آدم‌ها تا چه اندازه در تضاد با چیزی است که به آن «تاب‌آوری کره زمین» می‌گوییم.»
تقریبا 21 روز پیش بود که سازمان فضایی آمریکا (ناسا) اعلام کرد که تصاویر ماهواره‌ای‌اش نشان‌دهنده کاهش چشمگیر آلودگی هوا در سراسر چین است که دست‌کم این اتفاق ناشی از کاهش فعالیت‌های اقتصادی درپی شیوع ویروس جدید کرونا است. ماهواره‌های ناظر بر جمعیت ناسا و سازمان فضایی اروپا (ایاسآ) دریافته‌اند که گاز نایتروجن دای اکساید بر فراز چین کاهش چشمگیر یافته است. تصاویر گرفته شده توسط این ماهواره‌ها نشان‌دهنده غلظت نایتروجن دای اکساید (NO2) بود؛ یک گاز سمی که توسط ماشین موترها، نیروگاه‌های برق و تاسیسات صنعتی انتشار می‌یابد. دانشمندان ناسا در گزارش خود افزوده‌اند که کاهش گاز نایتروجن دای اکساید ابتدا در نزدیکی شهر ووهان مشاهده شده است، شهری که ویروس کووید ۱۹ از آنجا شیوع یافت و ابتدا به دیگر شهرهای چین و سپس به کشورهای دیگر سرایت کرد. از زمان شیوع ویروس کرونا میلیون‌ها شهروند چین قرنطین و بسیاری شهرهای این کشور فلج شد و رفت و آمد در آنها ممنوع شد. فی لیو، محقق کیفیت آب و هوا در سازمان ناسا با نشر اعلامیه‌ای گفت: «این نخستینباری است که می‌بینم (آلودگی هوا) در یک ساحه گسترده و در نتیجه واقعه مشخصی چنین به صورت چشمگیر کاهش می‌یابد.» او افزود که در جریان بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸ نیز در چندین کشور میزان آلودگی هوا کاهش یافته بود، اما این کاهش تدریجی بود. این کاهش آلودگی هوا همچنین به جشن آغاز سال جدید خورشیدی نیز مرتبط دانسته شده است.
محمد درویش اما تاثیرات مثبت این اتفاق بر محیط‌زیست را تنها مختص به کاهش آلودگی هوا ندانسته و گفته است: «کاهش تردد انسانها در طبیعت و محیط خارج از خانه باعث کاهش محسوس میزان تولید آلودگی صوتی و لرزش‌های کره زمین شده و این مسئله باعث تسهیل کار زمین‌شناسان در مطالعه پوسته‌های بیرونی کره زمین شده است.» این فعال حوزه محیط زیست درباره لرزش‌های کره زمین توضیح داد: «روزانه حدود ۳.۵ میلیارد نفر در کره زمین با قطار، خودرو، هواپیما، کشتی و دیگر وسایل حمل و نقل جابهجا می‌شوند. این ترددها و فعالیت‌های ساختمانی، معادن شن و ماسه و سایر و رزمایش‌ها باعث ایجاد فشارهایی بر پوسته بیرونی کره زمین میشود اما اکنون درپی شیوع ویروس کرونا تقریبا تمام این عملیات و فعالیت‌ها در دنیا متوقف شده‌اند و 2 ماه است که این فشار و لرزه‌ها با منشا انسانی وجود ندارد و درنتیجه دانشمندان زمین‌شناس با راحتی بیشتری می‌توانند به فعالیت‌ها و مطالعات زمین‌شناسی خود بپردازند.»
اما همه پیامدهای مثبت توقف فعالیت‌های انسانی این نیست. اینکه ما انسانها در آنچه بر زمین انجام داده‌ایم و سبب فرسودگی آن شده‌ایم تاملی کنیم، خود مهم‌ترین پیامد است. پیامدی که شاید به گفته محمد درویش، عضو کرسی محیط زیست و امنیت ملی در شورای عالی امنیت ملی کشور، باعث شده تا اکنون بشر خردمند با این سوال روبهرو شده که چرا زمانی‌که فعالیت‌های بشر به عنوان یک عضو اکوسیستم کاهش می‌یابد نه تنها هیچ اتفاق سویی رخ نمی‌دهد بلکه وضع طبیعت بهتر میشود؟ درویش خاطرنشان کرد: «فکر کنید زنبورها از طبیعت حذف شوند. در این صورت تمامیت مایملک محیط‌زیستی کره زمین، زادآوری بسیاری از گونه‌ها و خود انسان آسیب خواهند دید یا اگر خرس‌های قهوه‌ای از طبیعت حذف شوند میزان حاصلخیزی خاک کاهش پیدا می‌کند یا اگر گرازها حذف شوند میزان نفوذپذیری آب در خاک کاهش و سیل‌ها افزایش پیدا خواهند کرد بنابراین در خلقت تمام گونه‌های گیاهی و جانوری و حشرات حکمتی بوده است و به تاب‌آوری زمین کمک می‌کند.»
این عضو کرسی محیط زیست و امنیت ملی در شورای عالی امنیت ملی کشور گفته است: «چرا اکنون چنین اتفاقی افتاده که بشر که خود را اشرف مخلوقات می‌داند و باید مسئولیت‌پذیرتر از سایر مخلوقات باشد به نحوی رفتار کرده که نبودش به نفع طبیعت و کره زمین است. امیدوارم درنگ دراین‌باره باعث شود چیدمان برنامه‌های توسعه خود را به نفع طبیعت تغییر دهیم و با درک قوانین حاکم بر طبیعت سعی کنیم به جای صرف بودجه‌ها برای تولید جنگ‌افزارهای بزرگ‌تر و مهیب‌تر آنها را صرف پژوهش‌هایی در حوزه محیط زیست، سلامت و... و کمک به ارتقای نظام آموزش و پرورش کنیم تا از این رو در جهان پساکرونا با انسان‌های عاقل‌تر، داناتر و مسئولیت‌پذیرتری روبهرو باشیم.»
با این حال اما کرونا ویروس پیامدهای منفی نیز برای محیط‌زیست به همراه دارد، پیامدهایی از جمله تولید بیشتر زباله‌های بهداشتی و مصرف بیشتر آب. اتفاقی که درویش نیز به آن اشاره کرده و گفته است: «مردم باید بدانند که در ۲۰ ثانیه‌ای که توصیه شده دست‌ها شسته شوند، لازم نیست شیر آب آشامیدنی باز بماند بلکه باید ۲۰ ثانیه مایع صابون روی دست‌ها باشد و در انتها با آبی به اندازه یک لیوان دست‌های خود را بشویند.» وی در ادامه تصریح کرد: «از زمان شیوع ویروس کرونا در ایران (اوایل اسفند ماه ۹۸) مصرف آب شرب در بسیاری از شهرهای کشور ۴۰ درصد افزایش پیدا کرده است و نشان‌دهنده آن است که به مردم به اندازه کافی آموزش داده نشده است که در این شرایط چه‌کار کنند تا با یک تابستان وحشتناک روبهرو نشویم.»
با وجود تمام پیامدهای مثبت و منفی که شیوع بیماری همه‌گیر کرونا ویروس بر محیط‌زیست جهان گذاشته اما بسیاری از فعالان محیط‌زیست برخلاف نظر برخی دیگر که امیدوار به تغییر سبک زندگی انسانها به واسطه این شوک عظیم هستند، معتقدند که به دلایل پیامدهای منفی اقتصادی این بیماری در جهان ممکن است محیط‌زیست در پسا کرونا با معضلات و چالش‌های بیشتری به دنبال بهره‌برداری هر چه بیشتر دولت‌ها برای جبران خسارات اقتصادی این بیماری روبهرو شود.
سایر اخبار این روزنامه
آیا شیوع یک بیماری همه‌گیر کمکی به محیط‌زیست جهان کرده است؟
کرونا؛ دشمن انسان، دوست زمین!
کورش الماسی
دوراهی کارآمدی و ناکارآمدی
«ابتکار» از سیاست‌ورزی مدعیان کسب صندلی ریاست مجلس برای انتخابات آینده گزارش می‌دهد
«ابتکار» بحران در بازار جهانی نفت را بررسی می‌کند
آوریل سیاه نفت
«ابتکار» از آثار افزایش ثابل توجه کدهای سهامداری در بازار سرمایه گزارش می‌دهد
تیغ دولبه بورس
امنیت شغلی مهم‌ترین دغدغه نیروی کار است
تشکیل جلسه بازنگری دستمزد کارگران
سی‌ان‌ان گزارش داد
اخبار ضد و نقیض از وخامت حال رهبر کره‌شمالی
برگزاری سی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا نیمه دوم سال به تعویق افتاد
معاون اول رئیس‌جمهوری:
تحریم‌ها موجب شده ایران آمادگی لازم را در شرایط کنونی سقوط قیمت نفت داشته باشد
ترامپ مهاجرت به آمریکا را تعلیق کرد
خطر شکست فاصله‌گذاری اجتماعی در مترو و اتوبوس
سازمان جهانی بهداشت:
کرونا به احتمال زیاد منشا حیوانی دارد
در تماس‌های جداگانه رئیس‌جمهوری با تولیت آستان قدس، رئیس‌جمهوری روسیه و نخست‌وزیر اسپانیا مطرح شد
