روزنامه شهروند
1399/02/11
غریبانه‌ترین سوگ در کنار مردم
[ملیحه محمودخواه] کنار پیکر پدرش ایستاده است، آن هم با فاصله چندمتری با خواهر و برادرانش که تنها تشییع‌کنندگان پیکر پدر بودند؛ تنها خودشان هستند و این داغ ناگهانی. این روزها بیش از 5هزار و 900 خانواده این شرایط سخت را تجربه کرده و تصویر تنهایی خود را در سوگ عزیزان‌شان دیده‌اند. کرونا علاوه بر اینکه عزیزشان را گرفته، فرصت سوگواری هم به آنها نداده و این تجربه‌ای تلخ است؛ خاکسپاری عزیزان بدون برگزاری مراسم یا تشییع جنازه. مدتی است سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر دست به کار شده و تلاش می‌کند با برگزاری مراسم سوگواری مجازی برای خانواده‌هایی که بر اثر کرونا یکی از عزیزان‌شان را از دست داده‌اند در غم آنها شریک شود و تا حد امکان از اندوه‌شان بکاهد.این روزها مراسم تشییع و خاکسپاری کسانی که بر اثر کرونا فوت می‌کنند در غم‌انگیزترین حالت ممکن برگزار میشود. معمولا زمانی که کسی فوت می‌کند، اعضای خانواده‌اش بعد از خاکسپاری به منزل می‌روند، دور هم جمع می‌شوند، به هم دلداری می‌دهند، مراسم ختم می‌گیرند و اقوام، دوستان و آشنایان برای عرض تسلیت می‌آیند. اما پس از خاکسپاری افرادی که بر اثر کرونا از دنیا می‌روند همان چندنفری هم که برای تشییع جنازه می‌آیند، نمی‌توانند در یک مکان جمع شوند و این ماجرا شرایط را برای داغداران سخت‌تر می‌کند. سوگ ناتمام خانواده‌هایی که عزیزان خود را از دست داده‌اند جمعیت هلال‌احمر را وارد میدان کرده است تا پویش «غمگساران جوان» را راه‌اندازی کند.
سوگواری برای عزیزان از دست‌رفته و غم و اندوه فراوان پس از فوت آنان، امری طبیعی است، اما درصدی از افراد نمی‌توانند مراحل سوگ را طی کنند و با غم از دست‌دادن عزیزشان کنار بیایند. فوت یکی از نزدیکان، اندوه‌بار است، اما در جوامعی که روابط خانوادگی و عاطفی بسیار عمیق‌تر و مستحکم‌تر است، توانایی کنار آمدن با مرگ عزیز سخت‌تر هم میشود. پس از اپیدمی بیماری کووید- 19 در سطح کشور و درگذشت تعدادی از هم‌وطنان، بحث سوگ‌های ناتمام به وجود آمده است؛ به این معنا که بسیاری از کسانی که عزیزان‌شان را بر اثر کرونا از دست داده‌اند، نمی‌توانند برای آنان مراسم برگزار کنند و همین موضوع شرایط را سخت می‌کند.
به گفته معاون دانشجویی سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر، سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر این طرح را از نیمه اول فروردین‌ماه آغاز کرده، اما به‌صورت رسمی از بیست‌وپنجم فروردین‌ماه کلید خورده و قرار است تا پایان ماه مبارک رمضان در تمامی استان‌های کشور ادامه پیدا کند. هدف این طرح این است که سوگ ناتمامی را که برخی از خانواده‌ها بر اثر از دست دادن عزیزان‌شان به آن دچار شده‌اند تا حدودی کم کند. به اعتقاد بسیاری از روانشناسان، برگزار نشدن مراسم ختم و سوگواری در این خانواده‌ها آثار دیگری مانند افسردگی برایشان به همراه دارد، به همین دلیل تلاش میشود شرایط به‌گونه‌ای پیش برود که فرد داغدار بتواند سوگواری خود را انجام دهد.
محمدرضا منصوری معتقد است که می‌توان از ظرفیت مجازی در معرفی وظایف و اهداف انسانی جمعیت هلال‌احمر استفاده کرد و همین همدردی با خانواده‌های متوفیان یکی از این اهداف است. پیشگیری از انزوا و تنهایی بستگان درجه یک متوفیان، اطلاع‌رسانی و تهیه محتوای آموزشی برای تسکین بازماندگان، تأکید بر برگزار نشدن حضوری مراسم برای عزیز از دست‌رفته و رعایت نکات بهداشتی و حفاظت شخصی برای خانواده متوفیان در مراسم ترحیم ویژه نزدیکان از مواردی است که در پویش غمگساران جوان اجرا میشود. طرح غمگساران جوان برای کاهش آلام خانواده‌های عزادار
«طرح ملی غمگساران جوان» به‌صورت مجازی اجرا میشود. پس از آنکه سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر خانواده‌های عزاداری را که عزیزشان را بر اثر کرونا از دست داده‌اند، شناسایی کرد، رابطی مشخص میشود تا با خانواده تماس بگیرد و برای برگزاری ختم مجازی هماهنگی لازم را انجام دهد؛ مراسمی که بر اساس فرهنگ و رسوم متداول هر منطقه طراحی و اجرا میشود. این مراسم کاملا شبیه مراسم ختم است؛ مرثیه‌خوانی یکی از مداحان معروف استان و سخنرانی رئیس دفتر نماینده ولی فقیه در استان با محوریت تسلیت به خانواده‌های متوفیان و دلجویی از آنان محور اصلی آن است.
معاون دانشجویی سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر تأکید می‌کند که در کنار این مراسم، دیدار و دلجویی از خانواده‌های متوفیان برگزار میشود. دیدار با حامیان سلامت و تجلیل از خدمات آنان، ایجاد بوستان جاودانگی و کاشت نهال به یاد متوفیان از دیگر برنامه‌هایی است که در این پویش اجرا میشود. شناسایی و تماس تلفنی با خانواده آسیب‌دیدگان برای دلجویی و پیگیری مسائل و مشکلات آنان، حضور در یکی از بیمارستان‌هایی که بیماران کرونایی در آن بستری هستند و تجلیل از یکی از حامیان سلامت به نمایندگی از تمامی کادر پزشکی و درمانی از برنامه‌هایی است که سازمان جوانان جمعیت هلال‌احمر آن را برگزار می‌کند. به اعتقاد او، در بحث‌های روانی گاهی ضایعه‌ای به افراد وارد میشود که نمی‌توان آن را درمان و جبران کرد. به همین دلیل باید به افرادی که در این وضعیت قرار دارند، کمک کرد تا به حالت عادی بازگردند و جمعیت هلال‌احمر بهعنوان نهادی انسان‌دوستانه از نخستین گروه‌هایی است که به این ماجرا ورود کرده است. هلال‌احمر رمز انسانیت را به ما آموخته است
فاطمه خوشخویی، روانشناس و عضو جوانان هلال‌احمر است. او از اعضای فعال پویش غمگساران جوان است و تمام توانش را به کار گرفته تا نقش خود را بهعنوان کسی که سال‌هاست در کنار هلال‌احمر است و بارها در فعالیت‌های انسان‌دوستانه مانند سیل خوزستان و زلزله کرمانشاه حضور داشته و با الفبای کمک کردن آشنا شده است، ایفا کند. او که بارها با خانواده‌هایی که عزیزان‌شان را بر اثر کرونا از دست داده‌اند، صحبت کرده است، خودش را در غم آنان شریک می‌داند و می‌گوید: «بسیاری از خانواده‌هایی که عزیزان‌شان را از دست داده‌اند، نمی‌توانند مراسم خاکسپاری برگزار کنند و این موضوع تا مدت‌ها ذهن آنان را درگیر می‌کند و باعث میشود روند سوگواری با چالش‌های بسیاری مواجه شود. شکی نیست که این موضوع بر سلامت روان بسیاری از آنان تأثیر می‌گذارد.» این عضو جوانان هلال‌احمر ادامه می‌دهد: «زمانی‌که فردی یکی از عزیزانش را بر اثر کرونا از دست می‌دهد شرایط برایش کمی سخت‌تر میشود، زیرا از نظر روحی و عاطفی از قبل درگیر و خسته شده است. حالا داغ عزیز از دست رفته سبب تشدید استرس و بی‌ثباتی بیشتری در فرد میشود. این اتفاق ممکن است برای فرد عواقبی داشته باشد از اضطراب خود بیماری گرفته تا نگرانی‌ها در مورد انزوای اجتماعی و اطمینان‌بخشیدن به کودکان. حالا شما داغ عزیزی را هم بر آن اضافه کنید که میشود بحران در بحران در بحران. هدف‌مان از اجرای «طرح ملی غمگساران جوان» این است که در چنین شرایطی تلاش کنیم تسکینی برای این درد بزرگ باشیم. با فرد صحبت و تلاش کنیم افکار، احساسات و نگرانی‌هایش را با ما در میان بگذارد. همه ما در زندگی به‌نوعی سوگ را تجربه می‌کنیم. هر فردی در این پروسه منحصربه‌فرد است و سوگ خودش را دارد. سوگ فرآیندی دردناک اما طبیعی در واکنش به فقدان است. آدم‌ها باید یاد بگیرند که با آن کنار بیایند و زندگی کنند.» او تلاش می‌کند در ملاقات‌هایی که با خانواده‌های متوفیان دارد گریه نکند، پدرش را دو سال پیش از دست داده است و حس و حال آنها را به‌خوبی می‌داند و درک می‌کند. معتقد است که برگزاری مراسم سوگواری برای بسیاری از گروه‌ها و اقوام اهمیت بسیاری دارد و زمانی که شرایط برای برگزاری این مراسم مهیا نیست غم از دست دادن عزیزشان برایشان سخت‌تر میشود.
سوگواری و احساس سوگ برای همه افراد به وجود می‌آید و اینکه فردی برای از دادن کسی ناراحت شود، موضوعی کاملا طبیعی است. درواقع وقتی عزیزی را از دست می‌دهیم انگار در آستانه وارد شدن به دنیای جدیدی هستیم. عزیزان ما هر روز نمی‌میرند و هر روز متولد نمی‌شوند. برای همین تجربه از دست دادن یک عزیز برای ما سخت و دردآور است و برگزاری مراسم سوگواری نیز برای آن است که کمی با این غم کنار بیاییم. این روزها که شرایط برای برگزاری مراسم وجود ندارد تنها کاری که ما می‌توانیم انجام دهیم، گوش دادن به حرف‌های فرد سوگوار است، اما این گوش دادن صرفا بهعنوان حمایت نیست و در صحبت با این خانواده‌ها به آنان اطمینان می‌دهیم که در غم‌شان شریک هستیم و آنان را درک می‌کنیم و تلاش‌مان این است که تا حدودی غم‌شان را کم کنیم. گاهی آنها می‌گویند که نمی‌توانند نفس بکشند یا نمی‌توانند پس از مرگ عزیزشان زندگی کنند؛ ما تلاش می‌کنیم به آنان بگوییم این‌طور نیست و زندگی همچنان ادامه دارد.
