روزنامه شهروند
1399/03/08
نقش جامعه‌شناسان در دوران بحران کرونا
سید حسین سراج زاده رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران یکی از معیارهای نظام حکمرانی خوب این است که تصمیم‌گیری‌ها براساس مطالعه و تحقیق و نظرات کارشناسانه انجام شود. در مواجهه با ویروس کرونا که بحران بزرگی را برای همه کشورهای جهان ایجاد کرده، تصمیم‌گیری‌های حاکمیتی و دولتی بسیار اهمیت دارد؛ از این جهت که این بحران چگونه مدیریت شود و در عین حال زمینه و تجربه‌ای بشود برای مواجهه با شرایط مشابه که در جهان امروز متأسفانه کم نیست. بسیاری معتقدند که جامعه جدید جامعه پرمخاطره‌ای است و یکی از نمونه‌های بارز مخاطره‌آمیز بودن جامعه جدید ویروس کرونا بود و ممکن است چنین شرایطی تکرار شود. با این قاعده که نظام حکمرانی خوب با تحقیق و پژوهش تصمیمات دانش‌بنیان می‌گیرد، باید در همه زمینه‌هایی که ویروس کرونا مشکل‌آفرین بوده مطالعه و پژوهش انجام شود؛ چه در بحث‌های اولیه مثل ویروس‌شناسی و شیوع‌شناسی و غیره و چه در عرصه‌های اجتماعی و اقتصادی. چون این ویروس آثار و پیامدهای زیانبار اجتماعی و اقتصادی برای جوامع داشته است.این پژوهش‌ها دو دسته‌اند؛ پژوهش‌های حین بحران برای تصمیم‌گیری‌های سریع و پژوهش‌های بعد از آن برای درس‌آموزی برای آینده. دسته اول با تمرکز بر مدیریت بحران است و معمولا باید با تحقیقات سریع انجام شود؛ چون مدیریت بحران مستلزم کسب اطلاعات سریع از میدان و تصمیم‌گیری براساس آنهاست. می‌توان مثال‌هایی درباره مباحث اجتماعی آورد؛ مثل اینکه روش‌هایی که اعمال می‌شوند هر کدام چه پیامدهایی دارند و چه قشرهایی از جامعه را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهند و چطور میشود فشارها و محدودیت‌های قشرهای مختلف را به حداقل رساند. در این موضوع خاص توجه به روش‌های کارآمدی که راه‌های تأمین منابع مالی برای حمایت از قشرها و گروه‌های آسیب‌پذیر را پیدا کند و این کمک‌ها با چه مکانیزمی صورت بگیرد که بیشترین اثر را داشته باشد می‌تواند از موضوعات پژوهشی باشد که باید سریع در میدان انجام شود. یا اینکه اصولا جامعه مدنی و خیران و سازمان‌های مردم‌نهاد به چه صورتی می‌توانند بهترین مداخله و همراهی را با تصمیمات دولتی-حکومتی داشته باشند تا این بحران بهتر و سریع‌تر مهار شود و عوارضش برای آسیب‌پذیران جامعه و فرودستان کمتر باشد.
در عین حال بعد از مدتی از این بحران عبور خواهیم کرد و بعد از آن باید پژوهش‌هایی با حوصله و آرامش و فراغت بیشتری در عرصه‌ها و زمینه‌های مختلف در مورد آنچه اتفاق افتاد، صورت بگیرد. در عرصه اقتصاد و ارتباطات اجتماعی و شیوه‌هایی که مردم برای مقابله با موضوع اتخاذ کردند، نوع همکاری‌ها و عدم همکاری‌های بین دولت با مردم در این دوران و بی‌اعتمادی‌ها و سرمایه اجتماعی کم که باعث شده ارتباط خوبی با مردم برقرار نشود، همه اینها جای این را دارد که در پژوهش‌های دقیق جامعه‌شناسانه، اقتصادی و ارتباطات و رسانه‌ای و فرهنگی انجام شود تا نوعی دانش و تجربه و بینش مدیریتی برای بحران‌های مشابه در آینده ایجاد شود. درس‌هایی که از این بحران گرفتیم، تجربه‌هایی که باید بیندوزیم و کاستی‌هایی که وجود داشته باید مشخص شود تا به این نتیجه برسیم که چگونه می‌تواند در آینده برطرف شود.
انجمن‌های علمی به عنوان سازمان‌های مردم‌نهاد از اجتماع علمی همیشه کانونی هستند برای اینکه ارتباطات علمی صورت بهتری پیدا کرده و ارتباط بین اعضای آن حرفه و رشته علمی ایجاد شود و در برخی از رویدادهای علمی مثل کنفرانس‌ها و همایش‌ها تبادل علمی و تبادل دستاوردهای جدید صورت بگیرد. اما ممکن است بخش محدودی از پژوهش‌هایی که صورت می‌گیرد از طریق انجمن‌ها انجام شود یا اینکه اصلا از این طریق انجام نشود. بلکه انجمن‌ها می‌توانند در نشست‌هایشان طرح بحث کرده و موضوعات مهم و حساس را برجسته کنند و زمینه گفت‌وگوی علمی قرار بدهند و دستگاه‌های پژوهشی و استادان دانشگاه و موسسات پژوهشی متصدی پژوهش‌ها بشوند و کارهای پژوهشی را انجام بدهند و حاصل کار آنها در اجتماعاتی که انجمن‌ها برگزار می‌کنند به معرض گفت‌وگو و نقد گذاشته می‌شوند و به جریان تولید علم و انتقادی انجمن‌ها کمک می‌کنند.
سایر اخبار این روزنامه
