گروه صنعت و تجارت: آخرین زمان برای بازگشت ارز حاصل از صادرات سال گذشته به کشور مطابق اطلاعیههای بانک مرکزی، آخر تیرماه است. بانک مرکزی تاکنون با انتشار سه اطلاعیه تاکید کرده قرار نیست این زمان تمدید شود. اراده بانک مرکزی بر ساماندهی وضعیت بازگشت ارز صادراتی و تعیین تکلیف رفع تعهد ارزی صادرکنندگان به نظر جدیتر از گذشته به نظر میرسد. تاکیدات صورت گرفته از سوی بانک مرکزی در عمل موجب شده تا بازار خرید و فروش کوتاژهای صادراتی به منظور رفع تعهد ارزی داغتر از گذشته باشد. آخرین مرتبه روز پنجشنبه (۲۲ خردادماه) بود که بانک مرکزی در اطلاعیهای اعلام کرد که صادرکنندگان فقط تا پایان تیرماه فرصت دارند که ارز حاصل از صادرات سال ۹۸ خود را به کشور برگردانند تا در سایه آن، علاوه بر اینکه رفع تعهد ارزی کنند، بتوانند از مشوقهایی همچون بازگشت مالیات بر ارزش افزوده و یا ضریب صفر مالیاتی برخوردار شوند.

این روزها بسیاری از صادرکنندگان، در حال واگذاری کوتاژهای صادراتی خود به واردکنندگان هستند و بنابراین بازار خرید و فروش این کوتاژهای صادراتی رونق گرفته است. در حقیقت، بانک مرکزی یکی از روشهای رفع تعهد ارزی را همین موضوع واردات در مقابل صادرات قرار داده و براساس آن، کار را به نحوی مدیریت کرده تا ارز حاصل از صادرات بتواند یکی از منابع تأمین کننده نیازهای ارزی کشور باشد. به این ترتیب، صادرکنندگان میتوانند در مقابل ارائه کوتاژهای صادراتی و ارز حاصل از صادرات خود به واردکنندگان، اقدام به رفع تعهد ارزی کنند و این خود حرکتی مفید برای تأمین نیازهای ارزی کشور است. واقعیت اما این است که دولت بالغ بر یکسال است که تأمین ارز بخش عمدهای از تولیدکنندگان را به ارز صادراتی گره زده و از این تصمیم نتیجه گرفته است؛ چراکه واردکننده و صادرکننده به خوبی همدیگر را پیدا کرده و براساس اعتماد متقابل و در بازاری که دخالت دولتی در آن وجود ندارد، اقدام به معامله ارز خود میکنند. البته باید بدانیم که انجام این روش، نافی نظارتهای بانک مرکزی نیست و این بانک، همواره چتر نظارتی خود را بر سر راه واردات در مقابل صادرات یعنی واردکننده و صادرکننده گسترانده است.

آخرین فرصت ایفای تعهدات ارزی صادراتی
سال ۹۸

بانک مرکزی در آخرین اطلاعیه خود درباره رفع تعهدات ارزی صادرات در سال ۹۸ روز پنجشنبه (۲۲ خردادماه) اعلام کرد که صادرکنندگان تا پایان تیر ۹۹ فرصت دارند تا تعهدات ارزی صادراتی سال ۹۸ خود را ایفا کنند، در غیر این صورت محدودیتهای بسته سیاستی بازگشت ارز حاصل از صادرات و نحوه رفع تعهد ارزی، برای آنها اجرا خواهد شد. با توجه به تکلیف کلیه صادرکنندگان به بازگشت ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور از تاریخ ۲۲ فروردین ماه سال ۱۳۹۷ طبق مصوبات هیئت وزیران و شورای عالی هماهنگی اقتصادی و به منظور بهره مندی از مشوقها و خدمات دستگاههای اجرایی، سازمانها و نهادهای ذیربط، صادرکنندگان میباید تا پایان تیرماه سال ۱۳۹۹ نسبت به ایفای تعهدات ارزی صادراتی سال ۱۳۹۸ خود اقدام کنند. بدیهی است در صورت عدم تعیین تکلیف بازگشت ارز حاصل از صادرات متعلقه، محدودیتهای مندرج در بسته سیاستی بازگشت ارز حاصل از صادرات و نحوه رفع تعهد ارزی آن، برای آنان اعمال خواهد شد.

روز جمعه بود که خبرگزاری مهر با انتشار مطلبی اعلام کرد که بررسیهای میدانی نشان میدهد که برخی از واردکنندگان طی روزهای گذشته، کوتاژهای صادراتی را در نرخهای متفاوتی از دلالان خریداری کردهاند؛ به نحوی که قیمت هر کوتاژ صادراتی از ۱۵۰ تومان به ازای هر دلار تا ۴۰۰ تومان به ازای هر دلار متغیر است؛ این در حالی است که صادرکنندگان کوتاژهای صادراتی خود را به قیمت هر دلار ۸۰ تا حداکثر ۲۰۰ تومان به فروش رساندهاند. در این میان، بسیاری از صادرکنندگانی که قصد داشتند رفع تعهد ارزی کنند، طی ماههای گذشته، کوتاژهای صادراتی خود را به برخی از واردکنندگان و البته صرافیهایی فروختهاند که قیمتهای پرداختی برای آن بسیار نازل بوده و این در حالی است که به گفته فعالان بازار ارز، همین کوتاژها اکنون به قیمت گزاف به واردکنندگان فروخته میشود تا بلکه صادرکننده بتواند رفع تعهد ارزی کند. در این میان نکته حائز اهمیت آن است که اکنون تقاضا برای استفاده از این کوتاژهای صادراتی بسیار بالا است چراکه ارز نیمایی و نیز ارز ۴۲۰۰ تومانی دیگر در اختیار واردکنندهای قرار نمیگیرد و بنابراین، ارز حاصل از صادرات یکی از منابع اصلی تأمین ارز برای واردکننده است و به همین دلیل تقاضا برای خرید کوتاژهای صادراتی هم افزایش یافته است.

کوتاژ صادراتی چیست؟

در ساختار صادرات و واردات و دنیای کسب و کار و گمرکات عبارت است از هرگاه کالایی به مرحله ترخیص رسیده و آماده خروج از گمرک شود و چنانچه این کالای آماده ترخیص در سیستم مکانیزه گمرک اظهار و اعلام شده باشد، سیستم EPL بلادرنگ فرم اعلان یا اظهارنامه را قفل کرده و یک شماره انتظامی ویژه و منحصر به فرد به اظهارنامه مربوطه اختصاص خواهد داد. به این اظهارنامه اصطلاحاً کوتاژ گویند و نوع صادراتی آن نیز کوتاژ صادراتی نامیده میشود. گاهی به شماره فوق، شماره سریال کوتاژ، شماره اختصاصی یا شماره نقل قول گویند. یک اظهارنامه صادراتی در سطح سیستم مکانیزه گمرکات از هر لحاظ یکتا است. دانستن درباره کوتاژ صادراتی نقش مهمی در اقتصاد کشورهای در حال توسعه ایفا میکنند. این اقتصادها ممکن است فاقد سرمایه و سیستمهای مالی برای پشتیبانی از صنایع بزرگتر باشد. حتی ممکن است رشد بنگاههای کوچک به دلیل کمبود سرمایه در دسترس و نقدینگی یا به دلیل عدم اطمینان در رابطه با مالکیت خصوصی و حقوق قانونی دشوار باشد. در حالی که شرکتهایی که در حوزه کوتاژ صادراتی و صنایع فعالیت میکنند ممکن است اندکی بیشتر در رقابتها باقی بمانند، لیکن هنوز هم باید با سایر شرکتها، چه سایر فعالان صنایع درباره کوتاژ صادراتی و چه شرکتهایی در مقیاس بزرگتر، رقابت کنند. این امر باعث میشود آنها از فن آوری های جدیدی استفاده کنند که کارایی و بهره وری را بهبود بخشد. آنها همچنین باید برای منابع کار رقابت کنند، که با پیشرفت تر شدن یک کشور و افزایش دستمزدها میتواند موجب بروز مشکلات جدیدی باشد.

کشورهای در حال توسعه نیز در مقایسه با استفاده از سرمایه، احتمالاً مزیت نسبی در استفاده از نیروی کار دارند و به آنها امکان میدهد کالاهای با نیروی کار ارزانتر از کشورهای توسعه یافته تولید کنند. از آنجا که صنایع کوتاژ صادراتی ممکن است از روشهای کارگری استفاده کنند که به ابزار و ماشین آلات سنتی متکی است و یا به استفاده از دست نیاز دارند، بهرهوری کمتری دارند. بنابراین، حتی اگر آنها ممکن است بخش بزرگی از جمعیت را استخدام کنند، ممکن است تولید متناسب با بازده تولید نکنند. در صنایع کوچک نیز به ویژه در مناطق روستایی منبع مهمی برای اشتغال هستند. برای کشاورزان، فعالیت یک صنعت مرتبط با کوتاژ صادراتی در خارج از خانه میتواند درآمد حاصل از فروش محصولات کشاورزی را تکمیل کند. در زمستان، هنگامی که فعالیتهای کشاورزی تمایل به کاهش دارد، یک صنعت وابسته به کوتاژ صادراتی میتواند درآمد اضافی ایجاد کند. در مورد روستاهای کوچک، یک صنعت کوتاژ میتواند به ساکنان محلی اجازه دهد تا در بازارهای محلی و یا حتی برای صادرات به شهرهای بزرگتر و سایر کشورها، صنایع دستی برای فروش تولید کنند.

با تمام این احوال نکته حائز اهمیت این است که ورود برخی دلالان به معاملات مرتبط با کوتاژهای صادراتی موجب سواستفاده و مانع ساماندهی این وضعیت شده است. در واقع، اکنون پای دلالانی به خرید و فروش کوتاژهای صادراتی باز شده است که در مواقع کم تقاضا، اقدام به خریدهای کوتاژ صادراتی کردهاند و حال که تقاضا برای آن بالا است و واردکننده نیاز به خرید کوتاژهای صادراتی دارد، این کوتاژها را به فروش میرسانند؛ از سوی دیگر، صادرکننده نیز به دلیل مهلت تعیین شده از سوی بانک مرکزی، نیاز دارد تا رفع تعهد ارزی کند، پس کوتاژ صادراتی خود را به قیمت بسیار نازل میفروشد تا بتواند رفع ارز کند؛ پس خریداران این کوتاژهای صادراتی عمدتاً دلالانی هستند که از صادرکننده این کوتاژ را خریداری کرده و به قیمت بسیار بالا به واردکننده میفروشند.