گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: همه چیز به دلار بستگی دارد. وقتی برای خرید کالا یا دریافت خدماتی مراجعه می کنیم که یک باره رشد چشمگیری داشته، فروشنده یا ارایه کننده خدمت در توجیه گران کردن این خدمات، افزایش دلار را بهانه می کند. به عبارت بهتر، زلف گرانی به دلار گره خورده و حتی سبزی فروش محل هم دلیل گرانی سبزی را افزایش قیمت دلار عنوان می کند. اما سوال اینجاست که دلیل این گرانی چیست و چرا دولتها در تمامی سالهای گذشته مراقب عامل تمامی گرانی ها یعنی دلار نبوده اند. در حالی که بانک مرکزی با آغاز معاملات روز یکشنبه بازار ارز، نرخ رسمی عرضه دلار آمریکا در شبکه رسمی صرافیهای تحت نظارت خود را ۲۰۰ تومان دیگر افزایش داد و به رقم بیسابقه ۱۸ هزار و ۸۰۰ تومان رساند، قیمت آزاد فروش دلار نیز به روند صعودی ۶ روز گذشته خود ادامه داد و در برخی دقایق تا نرخ ۱۹ هزار و ۸۰۰ تومان نیز مبادله شد. این در حالی است که پیشتر نرخ آزاد دلار طی داد و ستدهای روز ۴ مهر ۱۳۹۷ با شکستن سد تاریخی ۱۹ هزار تومانی تا ۱۹ هزار و ۴۵۰ تومان مبادله شده بود ولی متوسط ماهانه بهای فروش آن از اسفندماه گذشته با شکستن رکوردهای پیاپی به بیش از ۱۷ هزار و ۹۰۰ تومان در خرداد گذشته رسید.

بازهم دولت دیر متوجه شد

با وجود این افزایش قیمت عجیب و ادامه دار، روحانی این بار هم ماجرای گرانی بنزین را به اذهان متبادر کرد و در نشست ستاد اقتصادی دولت، بدون اشاره مستقیم به تحولات اخیر بازار ارز، نقل و انتقال ارز را به دلیل تحریمهای آمریکا دشوار توصیف کرد و تصریح کرد که شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا از جمله بسته شدن برخی از مرزها، واردات را هم دچار مشکل کرده است.او از بانک مرکزی خواست تا به همه بدهکاران عمده برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات اخطار دهد و زمان بازپرداخت برای آنان مشخص کند و در صورت تخطی، ضمن معرفی آنها به افکار عمومی و مراجع ذیصلاح، زمینه رسیدگی به تخلف آنها را فراهم کند.سال گذشته نیز وزارت اقتصاد و بانک مرکزی برخی صادرکنندگان را متهم کرده بودند که با امتناع از عرضه ارز حاصل از صادرات خود باعث رشد قیمتها در بازار شدهاند. ادعایی که از سوی صادرکنندگان به نوعی فرافکنی بانک مرکزی ارزیابی شده بود. جالب توجه اینجاست که سیاست خارجی وابستگی مستقیم به گرانی دلار دارد. کافی است تحول، اظهار نظر، بیانیه یا هر واکنشی در سیاست خارجی واقع شود تا بازار دلار در کشور ما ملتهب شود. دلیل اثبات این ادعا رشد چشمگیر قیمت دلار در بازار از روز شنبه و یک روز پس از تصویب قطعنامه شورای حکام آژانس انرژی اتمی علیه ایران بود که بار دیگر از مرز ۱۹ هزار تومان عبور کرد.

اگرچه عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی معتقد است ارزش ذاتی نرخ ارز، با در نظر گرفتن متغیرهای اقتصادی، سیاسی وروانی، درمقایسه با نرخی که امروز دربازارخریدوفروش میشود، حتماً پایینتر است و البته نمیتوان محدودیتهای ایجاد شده برای کشور را در نظر نگرفت، اما کارشناسان اقتصادی، چشمانداز روند نزولی قیمت نفت، تشدید تحریمهای آمریکا، افزایش کسری بودجه و صعود حجم نقدینگی را مجموعه عوامل ایجاد التهاب در بازارهای مالی ایران میدانند.در این میان ساکنان ساختمان شیشهای میرداماد از کاهش قریب الوقوع نرخها میگویند و صرافان نیز احتیاط بیشتری را در معاملات به کار میبندند. مسئولان بانک مرکزی از بازگشت وضعیت به حالت عادی سخن میگویند و معتقدند شرایط به زودی دستخوش تغییرات مثبت میشود. نکته مهم در این میان بررسی دلایلی است که افزایش قیمت دلار در بازار را موجب شده است. گذشته از عوامل پیش گفته یعنی انتظارات تورمی و جو روانی قطعنامه شورای حکام، دلایل عینی و اقتصادی دیگری نیز عامل تغییرات قیمتی در بازار ارز بودهاند. شاید یکی از مهمترین دلایل را باید در رفتار صادرکنندگان غیرنفتی جستجو کرد آنجا که هم از بانک مرکزی اخطار می گیرند هم از وزارت صنعت، معدن و تجارت. ارزهای حاصل از صادرات غیر نفتی گویا حالا طبق روال همیشه به کشور باز نمی گردند این مهم خود در کنار تحریمهای نفتی فشار اقتصادی ناشی از کرونا، مشکلی ویژهتر را متوجه اقتصادی ایران کرده است. دیگر سو رفتار کره جنوبی در بلوکه کردن منابع ارزی ایران که به گفته حسین تنهایی، رییس اتاق بازرگانی ایران و کره در حدود ۶.۵ تا ۹ میلیارد دلار برآورد میشود، بازار ارز را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان اما چه عواملی سبب شده است مسئولان بانک مرکزی و در راس آن عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی خبر از بازگشت وضعیت در بازار ارز بدهند؟

اما و اگرهای دلارهای صادراتی

یکی از چالشهای امروز بازار ارز، دلارهایی است که صادرکنندگان برنمی گردانند. البته همتی تاکید دارد صادرکنندگان باید تتمه ارزهای صادراتی شان را به کشور بازگردانند، این تاکید از سوی سایر دستگاه های اجرایی نیز دیده می شود. پایان تیرماه مهلتی است که از سوی همتی برای بازگرداندن ارزهای صادراتی مشخص شده است. اعلام اسامی متخلفین و ابطال کارت بازرگانی و ... اقداماتی است که پس از بیتوجهی صادرکنندگان اجرایی خواهد شد. حالا اما هر چند کره جنوبی وضعیت خاصی را ایجاد کرده است، مذاکرات با عراق، شرایط تازه ای را پیش روی بازار ارز قرار می دهد. آل اسحاق رییس اتاق بازرگانی ایران و عراق گفته است این توافق میتواند زمینه را برای بازپرداخت بدهی برقی عراق به ایران نیز فراهم کند