«ابتکار» تاثیر طرح حمایتی دولت بر بازار اجاره را بررسی کرد درِ باغ سبزِ پایان خانه‌به‌دوشی‌ها

کیمیا نجفی
کافی است چند ساعتی را در بنگاه‌های املاک بگذرانیم و رفت‌وآمدها برای اجاره یک واحد مسکونی نه چندان مناسب را رصد کنیم، آنگاه خواهیم دید که عبارت «اجاره-نشینی و خوش‌نشینی» مدت‌هاست معنی خود را از دست داده است. اصلا مگر می‌شود خانه‌به‌دوشی را خوش‌نشینی معنا کرد؟ خانه‌به‌دوشی این روزها نه داستان بوده و نه بزرگ‌نمایی بلکه واقعیت زندگی بسیاری از مستاجرانی است که در سایه بلاتکلیفی‌ها و حسرت یک سقف روزگار می‌گذرانند. البته در این میان راهکاره‌هایی برای کاهش مشکلات مستاجران و بازار اجاره ارائه می‌شود، اما اینکه این راهکارها تا چه میزان می‌تواند دوای درد مستاجران باشد خود جای سوال دارد.
اهمیت خانه و سرپناه از جمله ضروریاتی است که نمی‌توان آن را رد کرد، اما افزایش تصاعدی و روزانه اجاره‌بها این-روزها مستاجران را در تنگنا و فشار قرار داده است و برای تامین این نیاز به هر دری می‌زنند و این در حالی است که بیشترشان با در بسته مواجه می‌شوند. مشکلات تنها به افزایش اجاره‌بها و عدم تناسب آن با درآمد خانوارها محدود نمی‌شود و اخیرا زمزمه‌هایی از هم‌خانگی دو خانواده در یک واحد گرفته تا بحث کانکس‌نشینی در پشت‌بام‌ها از گوشه و کنار به گوش می‌رسد، هرچند که بسیاری فعالان در این بخش مسائلی همچون کانکس‌نشینی در پشت‌بام‌ها را رد کرده و آن را بزرگ‌نمایی می‌دانند اما مطرح شدن چنین مسائلی نشان از عمق درماندگی مستاجران و کاهش قدرت این قشر در پرداخت اجاره را دارد. البته با توجه به مشکلات موجود دولت برای کنترل بازار اجاره راهکارهایی را ارائه کرده است. روز دوشنبه دوم تیرماه سال جاری وزیر راه و شهرسازی از بسته سیاستی_ حمایتی برای بازار مسکن خبر داد. به گفته اسلامی، این بسته‌ها باعث کاهش التهابات مسکن به‌خصوص برای مستاجران خواهد شد. از سوی دیگر محمود محمودزاده، معاون مسکن وزیر راه و شهرسازی در گفت‌وگو با تسنیم در خصوص طرح دولت برای حمایت از مستاجران و کنترل بازار اجاره گفت: «به دلیل نابسامانی در حوزه اجاره، دولت به وزارت راه، بانک مرکزی و وزارت اقتصاد مسئولیت طراحی این بسته را سپرد تا فورا برنامه حمایتی برای مستاجران به تصویب برسد.»
بررسی جزئیات طرح حمایتی دولت از بازار اجاره


روز گذشته جزئیات طرح حمایتی دولت از بازار اجاره مشخص شد. دولت با هدف حمایت از مستاجران چندین برنامه را در قالب یک بسته حمایتی ارائه داده که پرداخت ودیعه اجاره یکی از برنامه‌های نام برده شده در این طرح است. آنطور که گفته می‌شود در پرداخت ودیعه اجاره، تلاش می‌شود تا خانوارهای اجاره‌نشین که جزو اقشار کم‌درآمد جامعه هستند و در واحدهای مسکونی پایین‌تر از الگوی مصرفی زندگی می‌کنند، ودیعه اجاره از سوی دولت دریافت کنند. مورد دیگری که در این بسته حمایتی درنظر گرفته شده، ثبت تمام معاملات در سامانه با دریافت کد رهگیری است. پکیج مالیاتی برای تشویق موجرها نیز از دیگر موارد ذکر شده در این بسته بوده و آنطور که می-گویند اگر موجرها طبق ضوابط و قواعد دولت گام بردارند از معافیت‌های مالیاتی برخوردار خواهند شد. حال باید دید که این طرح تا چه میزان می‌تواند بازار اجاره را مدیریت کند. محمود فاطمی‌عقدا، کارشناس بازار مسکن با اشاره به طرح حمایتی دولت برای ساماندهی بازار اجاره به «ابتکار» گفت: طرح حمایتی دولت برای کنترل بازار اجاره طرح مناسب و مفیدی است، اما کارایی آن زمانی مشخص می‌شود که دولت بتواند جامعه هدف (خانوارهای کم‌درآمد) را به درستی شناسایی و پوشش دهد.
وی درخصوص پرداخت ودیعه به مستاجران دارای شرایط خاص گفت: یکی از مواردی که در این طرح عنوان شده، پرداخت ودیعه به مستاجران با درآمدهای پایین است. دولت باید بداند که چگونه می‌تواند این خانوارها را پوشش دهد و از سوی دیگر نحوه پرداخت‌ها نیز باید شفاف باشد. هنگامی که صحبت از پرداخت ودیعه به خانوارها با شرایط مشخص به میان می‌آید برخی‌ها نگران از افزایش بیشتر اجاره‌بها می‫شوند، من بعید می‌دانم این مسئله عاملی برای افزایش بیشتر اجاره‌بها شود. درمجموع می‌توانم بگویم این طرح، برنامه‌ای مناسب برای ساماندهی بازار اجاره است به شرط اینکه آن را به درستی انجام دهند.
این کارشناس بازار مسکن با اشاره به تشویق موجران و تاثیر آن بر بازار ادامه داد: مورد دیگری که در این طرح عنوان شده است بحث مشوق‌ها برای موجران است. این نکته بسیار مثبتی است و اگر در مباحث مالیاتی درست عمل شود می‫توان مشکلات بسیاری را حل کرد. اگر مباحث مربوط به مالیات و مشوق‌هایی در این خصوص ساماندهی شود قطعا می‌تواند اهرم موثری برای کنترل بازار اجاره باشد.
وی در ادامه افزود: دولت می‌تواند با سیستم مالیات‌ستانی و تشویق‌های مالیاتی بسیاری از خانه‌های خالی را وارد بازار کند، به عبارتی دیگر دولت باید در کنار سیاست‌های حمایتی یک‌سری اقدامات در راستای اخذ مالیات را انجام داده تا مشکل کمبود مسکن در بازار اجاره را تا حدودی کاهش دهد.
بازار شاهد تاثیر آنی طرح حمایتی دولت
نخواهد بود
فاطمی‌عقدا در پاسخ به این پرسش که چه زمانی بازار شاهد تاثیر اجرایی شدن این طرح خواهد بود، گفت: من معتقدم بازار تاثیر اجرا شدن این طرح‌ را آنی و در مدت زمان کوتاه نمی‌بیند. وزارت راه و شهرسازی این طرح را برای سامان دادن به بازار اجاره مطرح کرده، اما باید بدانیم که این طرح مستلزم آن است که نظام بانکی ما با سرعت اقدامات مربوط به این طرح را انجام دهد. آنطور که گفته شده قرار بر این است تسهیلاتی را به عنوان ودیعه مسکن به خانوارهای جامعه هدف پرداخت کنند و این به عهده نظام بانکی خواهد بود.
این کارشناس بازار مسکن در ادامه اظهار کرد: نظام بانکی ما تا کنون نشان داده است که در انجام این کارها سرعت بالایی ندارد، باید یک هماهنگی بین بانک‌ها برای انجام این کار برقرار شود. بنابراین نمی‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که تاثیر این طرح به صورت آنی اثر خود را در بازار اجاره نشان دهد.
وی افزود: برای سرعت بخشیدن به اثرگذاری طرح حمایتی دولت از بازار اجاره باید بانکی مشخص شود تا متولی این امر باشد و بخش‌نامه را به صورت آنی برای اجرا شدن در جریان کار قرار دهد. در این شرایط می‌توانند به سرعت کار را پیش ببرند، از سوی دیگر شناسایی جامعه هدف بسیار مهم است. متاسفانه در طرح‌های گوناگون شناسایی جامعه هدف دشوار بوده و این مسئله نقطه ابهام این طرح است. قبل از هرگونه تصمیم لازم است جامعه هدف کاملا شناخته شده باشد و بر اساس آن برنامه‌هایی را در دستور کار قرار دهیم.