بازگشت «Uشکل» تقاضای نفت

سید مهدی حسینی
کارشناس بین‌الملل نفت
شیوع ویروس کرونا طی 6 ماه اخیر بر تمام بخش‌های اقتصادی جهان تأثیرات خاص خود را داشته است. شرایط به‌گونه‌ای است که اگر همین امروز نیز این ویروس از صحنه روزگار حذف شود، دیگر شرایط مانند سابق نخواهد شد. آثار کرونا بر اقتصاد جهان و تغییراتی که در سیاست‌های کلی بازار نفت رقم زده است، نه تنها نتیجه شیوع این ویروس بلکه ثمره حوادث پس از آن نیز هست. کرونا بسیاری از ساختارها را تغییر داد و رشد اقتصادی جهان را برای سال 2020 از ارقام مثبت به منفی رساند. این به معنی کاهش تقاضا در رابطه با انرژی است. وقتی اقتصاد جهان منقبض می‌شود، تقاضا برای سوخت و انرژی نیز کم خواهد شد. به‌طوری که می‌توانیم بگوییم تنها 4 میلیون بشکه در روز از کاهش تقاضا مستقیماً در ارتباط با کاهش رشد اقتصادی بوده است.
آثار دیگری را که این ویروس بر اقتصاد جهان داشت، می‌توان در نمونه کشور چین ملاحظه کرد. چین که رشد اقتصادی خود را مدیون باز کردن درهای اقتصادش به روی سرمایه‌گذاران خارجی است و با پول آنها برای مردم خود کار درست کرده است، بیشترین استفاده را از شرایط موجود کرد. به این ترتیب که بسیاری از شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران دنیا برای استفاده از نیروی ارزان این کشور در آنجا سرمایه‌گذاری کرده‌اند و سرمایه خود را به بورس برده‌اند؛ اما با تحولات اخیر اقتصادی و اعمال محدودیت‌ها و قرنطینه این شرکت‌ها تا مرز ورشکستگی پیش رفتند و چین با کف قیمتی توانست سهام این شرکت‌ها را بخرد. این هنری بود که چین برای تصاحب سرمایه‌های خارجی انجام داد و اکنون نیز در حال حمایت از این شرکت‌هاست. اما به هر حال در تمام دنیا، اقتصادها دریافته‌اند که نمی‌توان با وجود تداوم شیوع ویروس کرونا، محدودیت و تعطیلی اعمال کرد و باید به مرور با سازگاری به فعالیت‌های اقتصادی نیز ادامه داد. آنچه بر تقاضای نفت اثر داشت، سیاست‌های اتخاذ شده در اقتصاد جهان بود. اما اکنون کشورها یکی پس از دیگری با الزامی کردن مواردی مانند فاصله‌گذاری اجتماعی و استفاده از ماسک در حال بازگشایی بخش‌های اقتصادی خود هستند. باوجود آنکه از موج‌های بعدی شیوع ویروس کرونا صحبت می‌شود و اکنون موج دوم همه‌گیری در برخی کشورها در حال وقوع است اما سیاست در امریکا، اروپا و بسیاری از کشورهای آسیایی با محور گشایش اقتصادی است و جهان دریافته که اگر قرار است با کرونا زندگی کنیم نمی‌توان ارتباطات بین‌المللی را کنار گذاشت.


بسیاری از شرکت‌ها و مؤسسات تولیدی جهان الان در حال راه‌اندازی مجدد هستند که در برخی بخش‌ها هزینه این راه‌اندازی بیش از هزینه‌ای است که می‌توان از یک شرکت در مرز ورشکستگی حمایت کرد تا دوباره به رونق بازگردد. اما با وجود این یک بازگشت در بخش‌های اقتصادی در حال وقوع است. به‌عبارت دیگر شاهد یک دور برگردان در زمینه اقتصادی و تقاضا برای نفت هستیم. دور برگردانی که بیشتر «U شکل» است. اکنون روی بخش دوم این دره نعل اسبی قرار داریم. گرچه سیاست‌های مدیریت عرضه نیز به بهبود وضعیت بازار نفت کمک کرده و نقش تمدید کاهش تولید اوپک پلاس را نباید نادیده گرفت؛ اما بهبود تقاضا در بازار نفت ملموس است. در این میان، افزایش ذخیره‌سازی‌ها در دوره‌ای که قیمت‌ها پایین بود، بازار را در جهت منفی سوق می‌دهد اما اکنون قدرت بردار بهبود تقاضا و کاهش عرضه بیش از ذخیره‌های موجود است. به‌طور کلی، شرایط بازار نفت در 2020 میلادی این‌گونه بود که قیمت‌های زیر 16 دلار برای هر بشکه نفت را تجربه کردیم و به مرور تشنج در بازار کمتر شد و قیمت‌ها به کانال 40 دلار در بشکه بازگشت. به‌نظر می‌رسد در ماه‌های آتی این روند بهبود ادامه یابد و از ماه اکتبر (اواخر ماه مهر) با سرد شدن هوا و افزایش تقاضا برای انرژی، قیمت‌ها به ارقام بالاتر از 50 دلار در بشکه نیز برسد. اگر کرونا مانع رشد تقاضا نشود، اکنون سیگنال‌های مثبتی به بازار می‌رسد که نشان می‌دهد بحران بازار نفت در ماه آوریل بدترین شرایط خود را پشت سر گذاشته است.  هرچند که ایران از برندگان افزایش قیمت نفت نخواهد بود و حتی بیش از تولیدکنندگان بزرگ نفت، این شرایط به نفع تولیدکنندگان نفت گران خواهد بود. مانند تولیدکنندگان نفت شیل امریکا که با کاهش شدید فعالیت دکل‌های حفاری و همین‌طور تولید نفت از چاه‌ها مواجه شده‌اند. همچنین تولیدکنندگان دریای شمال، خلیج مکزیک و کانادا از برندگان ماه اکتبر بازار نفت خواهند بود. به نظر می‌رسد که در قیمت‌های بالای 50 دلار در بشکه تعداد بیشتری از چاه‌های نفت گران به تولید بازخواهند گشت و این مسأله نیز با فشار بر عرضه نفت ممکن است لرزش‌هایی را در حرکت «U شکل» بازار رقم بزند.