روزنامه شهروند
1399/04/09
چاه عمیق چیزی به کشاورزی ایران اضافه نکرد
جواد صفی‌نژاد پژوهشگر جغرافیا و تاریخ قنات‌ها به رگ‌های حیاتی می‌مانند که خون را در خود جاری می‌کنند. در هرجایی از این کشور که قنات بوده و هست کشاورزی رونق گرفته و می‌گیرد البته خود مقدار آب هم شرط است که وابسته به عوامل طبیعی است. در دولت احمدی‌نژاد، تبلیغات باعث شد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق گسترش پیدا کند. براساس تحقیقاتی که انجام دادم، در هشت سال دوره ایشان، براساس آمار رسمی که از تعداد چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق در دست داریم و مرکز آمار آنها را منتشر کرده، از‌سال 1384 تا‌سال 1394 روزانه 80چاه عمیق و نیمه‌عمیق در سرتاسر این مملکت به وجود آمده است. از سویی منابع آبدهی کل ایران مشخص است یعنی رودخانه، سرچشمه، قنات و جز این منبعی نیست. اگر بیاییم در همان‌سال 84 میزان آبی را که از کل قنات‌ها وارد کشاورزی می‌شده جمع کنیم و این کار را در‌سال 94 هم انجام دهیم، کل آب سالیانه ایران مشخص میشود.بعد از 10سال با افزایش حفر چاه‌های عمیق باید مقدار کشاورزی و حقابه‌ها هم رشد کرده باشد اما با مقایسه میزان آب کشاورزان در‌سال 84 و 94 در می‌یابیم در طول این 10سال هیچ میزانی به مقدار آب ایران اضافه نشده است ولی ما روزی 80 چاه هم زده‌ایم. پس باید پرسید چه کسانی از این چاه‌ها بهره برده‌ا‌ند؟ کسانی که موتور چاه می‌فروختند.
هر چاه عمیقی که بخواهند بزنند موتور می‌خواهد و این موتورها در ایران به فروش رفته است. از فروش این موتورها غربی‌ها سود بردند، در صورتی که به آب ایران هیچ‌چیز اضافه نشده است. اگر کسی بخواهد چاه معمولی حفر کند، حداکثر می‌تواند تا صد ذرع پایین برود. حداکثری که بزنند به حدود صد ذرع می‌رسد و هر ذرع هم 104سانتی‌متر است اما با حفر این چاه‌های عمیق از 100ذرع پایین‌تر می‌روند و آب زیر را می‌کشند یعنی آبی که باید در قنات جریان پیدا کند، کم‌کم خشک میشود. درواقع آب چاه‌های عمیق نه یک آب واقعی بلکه آب دزدی است چون سهم قنات را می‌گیرد. وقتی آب قنات کم شد زراعت هم کم میشود و دست آخر می‌خشکد و قنات مخروبه و روستا متروکه میشود. اگر کسی مسأله را درک کند و قنات دوباره راه بیفتد میشود به قوام کشاورزی هم امیدوار بود. بدون قنات نمی‌شود زندگی کرد. قنات‌های پانصدساله داریم که پنج قرن آب در آنها جاری است ولی با چاه عمیق یک موتور تنها می‌توان 20سال زندگی را به سر برد و دست آخر موتور به زمین فرو می‌رود. بنابراین باید متوجه باشیم که قنات‌ها باید باقی بمانند و اگر قناتی توانست به صورت اولیه باقی بماند زراعت هم نقصی پیدا نمی‌کند اما اگر به مناسبتی قنات را خراب کردند زراعت مقابل آن هم از بین می‌رود.
