روزنامه آرمان ملی
1399/05/08
اقتصاد زیرزمینی درِ باغ فرار مالیاتی
آرمان ملي- امير داداشي: ضعف ساختارهاي اقتصادي، تحريم، تورم و رکود ازجمله عواملي هستند که طي سال‌هاي اخير بر تنور اقتصاد زيرزميني دميده‌اند و آتش آن را در ارکان اقتصاد ايران شعله‌ور ساخته‌اند. قوانين نيز در اين زمينه چنان راه را براي دوري از شفافيت باز گذاشته‌اند که بسياري از افراد حتي در صورت دسترسي به کسب‌وکار شفاف، ترجيح مي‌دهند پول و سرمايه خود را در پستوهاي شخصي نهان کنند. ظهور «بابک زنجاني»ها، سلاطين بازارهاي مختلف، «اکبر طبري»ها و ... فقط بخشي از اتفاقاتي است که طي سال‌هاي اخير اتفاق افتاده است. افرادي که با دسترسي به رانت و قدرت منافع ملي را فداي خواسته‌هاي خود کرده‌اند. چه بسا امروز بسياري از اتفاقات هم ريشه در اقتصاد زيرزميني دارد و قوانين زيادي است که پرونده آنها قبل از مراجع رسمي، در جلسات مخفيانه بسته مي‌شود. بر همين اساس که بسياري از کارشناسان اقتصادي حجم اقتصاد زيرزميني در ايران را معادل 60 درصد حجم کل اقتصاد مي‌دانند. گزارشي که اخيرا سازمان امور مالياتي منتشر کرده نشان مي‌دهد حجم اقتصاد زيرزميني در ايران به 558 هزار ميليارد تومان رسيده است. اين گزارش حجم فرار مالياتي سالانه را 5/51 هزار ميليارد تومان برآورد مي‌سازد. يعني بيش از يک‌چهارم درآمد مالياتي که در بودجه سال 99 پيش‌بيني شده است. در اين زمينه «آرمان ملي» گفت‌وگويي با مهدي پازوکي، اقتصاددان، انجام داده است که در ادامه مي‌خوانيد.گزارش اخير سازمان امور مالياتي نشان مي‌دهد که حجم اقتصاد زيرزميني در ايران به 558 هزار ميليارد تومان رسيده است. دليل حرکت اقتصاد به اين سمت چيست؟
اين عدد به خوبي نبود شفافيت در اقتصاد ايران را به نمايش مي‌گذارد. ما بارها تاکيد کرده‌ايم که رهايي از اقتصاد زيرزميني و فسادزا بدون شفافيت ممکن نيست. زماني که قوانين طوري طراحي مي‌شوند که داراي ابهام و تفسير راي هستند رانت‌جويان و افراد ذي‌نفوذ خود به قانون تبديل مي‌شوند و حتي در دادگاه‌ها و در جايگاه متهم خود را حق مي‌دانند. اين افراد چنان در اقتصاد ايران رشد و قدرت يافته‌اند که کل لواسان را متعلق به خود مي‌دانند و ترسي هم از بيان آن ندارند، اتفاقا رانت خود را ابزاري براي تهديد مي‌دانند. البته اين براي اولين بار نيست که شاهد چنين صحبت‌هايي از سوي متهمان هستيم. سال گذشته نيز در بررسي اتهامات متخلفان نفتي، بابک زنجاني که در جايگاه متهم رديف اول قرار داشت، وزير نفت رسمي و قانوني کشور را تهديد کرد که به‌زودي جاي آنها عوض مي‌شود. زماني که تصميم‌گيران اعتنايي به قوانين شفافيت‌زاي بين‌المللي نظير FATF äÏÇÑäÏ æ ÏÑ ÏÇÎá åã ÊæÌåí Èå ÇÌÑÇí ÏÞíÞ ÞæÇäíä äãíÔæÏ ÓíäÇáí Èå ÇÝÑÇÏ ÇÑÓÇá ãíÔæÏ ˜å ãíÊæÇääÏ ÈÇ æá ˜ËíÝ ÏÑÂãÏ æ ÓæÏ ÎæÏ ÑÇ ÇÝÒÇíÔ ÏåäÏ. Ó ÏÑ ÖÚÝ ÓÇÎÊÇÑåÇí ÇÞÊÕÇÏí¡ ÇäÒæÇØáÈí ÈíäÇáãááí¡ ÚÏã ÇÌÑÇí ÞæÇäíäí ˜å ãÑÈæØ Èå ãÈÇÑÒå ÈÇ ÝÓÇÏ ÈÇÔÏ æ ... ÌÇí ÊÚÌÈí äÏÇÑÏ ˜å äåÇÏåÇí ÑÓãí ÍÌã ÇÞÊÕÇÏ ÒíÑÒãíäí ÇíÑÇä ÑÇ ãÚÇÏá 558 åÒÇÑ ãíáíÇÑÏ ÊæãÇä ÒÇÑÔ ÏåäÏ.
گسترش اقتصاد زيرزميني چه آسيب‌هايي را در اقتصاد از خود بر جاي مي‌گذارد؟
در اين زمينه بايد توجه داشت اقتصاد زيرزميني در باغ فرار مالياتي است. همان‌طور که در گزارش اخير سازمان امور مالياتي مي‌خوانيم، حجم فرار مالياتي در کشور به 5/51 ميليارد تومان رسيده است. با اين حال من ظرفيت‌هاي بالقوه مالياتي در ايران را سه برابر اين رقم مي‌دانم و معتقدم به واسطه آن مي‌توان بودجه جاري کشور را تامين کرد. با وجود فرار مالياتي ديگر توسعه و برنامه‌ريزي براي آن بيش از يک شعار نيست. کشورهاي مدرن و توسعه‌يافته امروز (بخوانيد غرب) بر پايه ماليات است که به جايگاه اقتصادي رسيده‌اند. در اين کشورهاي قواعد و قوانيني وضع شده که افراد و گروه‌هاي مختلف فارغ از مقام و جايگاه سياسي و اجتماعي بايد ماليات خود را بپردازند و در صورت سرپيچي از آن با مجازات‌هاي سنگين مواجه مي‌شوند. امروز در حالي که صاحبان ثروت و سرمايه که اکثرا رانت‌جويان و صاحبان قدرت هستند به هر نحوي از پرداخت ماليات سرباز مي‌زنند، بار ماليات بر دوش توليدکنندگان و حقوق‌بگيران قرار دارد. به همين دليل است که اقتصاد ايران بهشت دلالان و رانت‌جويان معرفي مي‌شود. در حالي که دولت در نبود درآمدهاي نفتي که قصد دارد به منابع مالياتي روي آورد در گام نخست بايد در مقابل فرارهاي مالياتي بايستد و معافيت‌هايي که از هيچ منطقي تبعيت نمي‌کنند را برچيند. توليد مهم‌ترين بخشي است که از رشد اقتصاد زيرزميني آسيب مي‌بيند. توليدکنندگان که هزينه‌هايي نظير ماليات، عوارض و حق بيمه کارگران را مي‌پردازند و موظفند حدي از کيفيت و استاندارد را رعايت کنند در مواجهه با رانت‌جوياني که هيچ عوارض و مالياتي نمي‌پردازند و حقوق کارگران را به جا نمي‌آورند، چاره‌اي جز عقب‌نشيني ندارند. البته نبايد تصور کرد فعالان حوزه اقتصاد زيرزميني ناشناس و موجودات فرازميني هستند. فقط کافي است نگاهي به اخبار روز بيندازيم. چه دليلي دارد نماينده‌اي که در طول چهار سال فعاليت حدود 400 ميليون تا 500 ميليون تومان حقوق دريافت مي‌کند، براي ورود به بهارستان بيش از دو ميليارد تومان هزينه کند؟ به‌عنوان مثال سهميه‌بندي قير و تخصيص آن به پيمان‌کاراني خاص چه معنايي دارد؟ اين افراد که براي رضاي خدا چنين رانت‌هايي ايجاد نمي‌کنند. به همين شکل است که فساد و پول‌هاي کثيف ايجاد مي‌شود و زماني که منشا و منبع پول مشخص نباشد، يعني اين اقتصاد زيرزميني است که رشد پيدا مي‌کند. قاچاق مواد مخدر، رشوه، اختلاس، قاچاق کالا، ارز، اسلحه، فحشا، اخاذي، قمار، اقدامات جاني و ... ازجمله پيامدهايي است که رشد اقتصاد زيرزميني در پي دارد.
چه راهکاري براي کاهش حجم اقتصاد زيرزميني ارائه مي‌دهيد؟
عبور از نظام سنتي ماليات‌ستاني اولين گامي است که در اين زمينه بايد برداشته شود. توجه نظام تصميم‌گيري بر حمايت بي‌چون و چرا از توليد و اقتصاد ملي، ايجاد رقابت سالم بين بنگاه‌هاي اقتصادي و رهايي از اقتصاد تک‌محصولي مبتني بر نفت مي‌توانند ازجمله راهکارها باشند. همچنين بايد توجه داشت که بخش عمده‌اي از پول کثيف در شبکه بانکي توليد مي‌شود. در اين زمينه بايد اطلاعات نظام بانکي و شبکه گمرک کشور در اختيار سازمان امور مالياتي قرار بگيرد تا اين سازمان در صورت سوءظن به بعضي از رفتارها، مانند آنچه در تمام دنيا اتفاق مي‌افتد، حسابرسي افراد را در دستور کار قرار دهد.
سایر اخبار این روزنامه
پيشنهاد ترامپ برای مذاكره - قبل از انتخابات- بی‌معناست
قاليبافی‌ها تا ١٠سال ديگر در قدرت‌اند
امکان تکرار خرداد ۹۲ در انتخابات ۱۴۰۰
سلطان ۴۰ ساله قبر در شهرری
آمار كرونا ركورد شكست
احتمال بازگشت فردوسي پور به قاب تلويزيون
دستگاه‌های دولتی در عرضه سهام تعلل نكنند
سفته الکترونیک متولد شد
اقتصاد زیرزمینی درِ باغ فرار مالیاتی
اصلاح‌طلبان اجازه خطا ندارند
پکن و واشنگتن دولبه برش‌دهنده نظم نوین جهانی
هیچ دارویی برای کرونا موثر نیست
سند وقفی دماوند و جنگل آق‌مشهد باطل است
بازی خطرناک در زمین برجام !
