روزنامه ابتکار

«ابتکار» پرونده ثبت جهانی «خوشنویسی اسلامی» توسط ترکیه در یونسکو را مرور می‌کند غفلتی به قیمت پیشینه خطاطی!

گروه فرهنگ و هنر - خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به چشم می‌خورد اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران اهمیت بسیاری در میان هنرهای تجسمی دارد. خوشنویسی اسلامی و بیش از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است میان تمامی اجزاء و عناصر تشکیل دهنده آن. شاید نتوان خوشنویسی اسلامی را متعلق به سرزمینی خاص دانست اما چندی پیش خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه ترکیه قصد دارد این هنر را به نام خود در فهرست سازمان یونسکو به ثبت جهانی برساند. خبری که با واکنش بسیاری از اساتید خوشنویسی ایرانی روبه‌رو شد.
یکی دو ماه اخیر بود که رسانه دیلی صبح ترکیه درباره تهیه پرونده ثبت جهانی خوشنویسی توسط ترکیه خبر داده بود. در واکنش به این موضوع اساتید خوشنویسی در ایران اعتراض کردند. بیژن بیژنی، هنرمند کشورمان که هم در زمینه خوانندگی و هم در حوزه خوشنویسی فعالیت دارد، به بهانه مطرح شدن پیشنهاد ثبت هنر خوشنویسی به نام کشور ترکیه گفت: اگر ما در حوزه خوشنویسی درنگ کنیم همین اتفاق می‫افتد و این در حالی است که هنر خوشنویسی ایران از جایگاهی استثنایی برخوردار است.
این هنرمند درباره جایگاه هنر خوشنویسی در دنیای امروز هنرهای تجسمی کشور، با تاکید بر اینکه «خوشنویسی یکی از اصیل‌ترین هنرهای ایران است»، گفت: به هر موزه‌ای که در دنیا بروید و نقشی از ایران را در آنجا ببینید، حتما یکی از هنرهای درخشان خوشنویسی که از گذشته به جای مانده‌اند را می‌بینید.
علی شیرازی، پیشکسوت خوشنویسی نیز با بیان اینکه «خاستگاه خط‌های نستعلیق و شکسته ایران است» به پیشینه تاریخی هنر خوشنویسی در ایران اشاره و خاطرنشان کرد: هزاران هزار کتاب و هزاران قطعه خوشنویسی با امضای هنرمندان آن، حکایت از تاریخ کهن این هنر در ایران دارد. واضح است که این تاریخ و قابلیت را کسی نمی‌تواند به نام خودش بزند و اگر هم چنین اتفاقی بیافتد تاثیری بر هنر خوشنویسی در ایران ندارد. خوشنویسی شکل دیگری از شعر و ادبیات و غزل ما است و همان‌طور که غزل ما را نمی‌توانند ببرند، خط ما را هم نمی‌توانند.


این هنرمند خوشنویس با اشاره به پیشینه تاریخی خوشنویسی در کشور ترکیه، گفت: در جشنواره‌های بین‌المللی زیادی در ترکیه حضور داشتم و حتی متولی برگزاری چند جشنواره خوشنویسی نیز در این کشور بودم. کاملا مشخص است که این کشور به هنر خوشنویسی بسیار بها می‌دهد. به عنوان مثال در یکی از جشنواره‌هایی که خودم برگزارکننده بودم، شخص آقای اردوغان (رئیس‌جمهوری ترکیه) نیز شرکت و سخنرانی کرد؛ این درحالی است که ما برای برگزاری نمایشگاه‌هایمان برای حضور یک مدیر‫کل هم باید دعوت‫نامه بفرستیم که البته بعد هم حضور پیدا نمی‌کند.
شیرازی ادامه داد: با وجود اینکه خوشنویسی در ترکیه فقط محدود به شهر استانبول است، اما بسیار در این حوزه فعال هستند و در همه کشورها حضور پیدا می‌کنند و مورد حمایت دولت‌شان هستند. باید این نکته را در نظر داشت که کشور ترکیه در عرصه خوشنویسی مقام بسیار مهمی دارد. درواقع اگر ایران را رتبه اول بدانیم، ترکیه حتما با فاصله کمی مقام دوم را به دست می‌آورد.
اما تنها خوشنویسان به اقدام ترکیه معترض نبودند، فعالان عرصه اقتصاد هنر و مجموعه‌داری نیز نسبت به این اقدام واکنش نشان دادند. محبوبه کاظمی دولابی، بنیان‌گذار و مدیر حراج باران هم با انتقاد از تعلل و سهل‌انگاری در ثبت خوشنویسی به نام ترکیه در یونسکو، این اتفاق را ضربه‌ای جانکاه‌تر از کرونا به هنر ایران قلمداد کرد و گفت: چرا باید بزرگان و میراث‌های معنوی و هویتی ما یکی پس از دیگری توسط دیگر کشورها مصادره شود؟ در فضای رسانه‌ای گفته می‌شود قریب به ۱۰ سال است پرونده خوشنویسی ایران جهت ارائه به یونسکو در حال نوشتن است، این غفلت را چگونه می‌توان تفسیر کرد؟ هنر ایران طلایه‌دار خوشنویسی اصیل و نیز اصالت‌های خوشنویسی اسلامی است و هرگونه ثبت تاریخی غیر از این ظلم و اجحافی بزرگ به ایران محسوب می‌شود. زمانی من گله کردم که همه توجه مسئولان امر، تبیین و اشاعه هنر مدرن است و نسبت به هنر آبا و اجدادی‌مان کم‌توجهی محرزی می‌شود، این سهل‌انگاری ده‌ساله هم از جمله تبعات آن است.
اما معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در واکنش به خبر تلاش‌های ترکیه برای ثبت جهانی خوشنویسی اسلامی به نام خودش و انفعال سازمان میراث و گردشگری ایران در یک برنامه تلویزیونی گفت: ایران برای سال ۲۰۲۱، پنج پرونده ثبت جهانی به سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ارسال کرده است که هنر خوشنویسی هم از جمله آن هاست.
طالبیان با بیان اینکه موضوع خوشنویسی برای ۲۰۲۰ مطرح نیست، گفت: البته این بدین معنا نیست که پرونده‌ای هم نداشته باشند ولی تمام اطلاعات بررسی و مشخص شد که برای خوشنویسی قرآنی و اسلامی پرونده‌ای وجود دارد، بنابراین موضوع فقط در حد یک خبر بوده است و برای ۲۰۲۰ چنین پرونده‌ای ندارند ضمن اینکه از طرف ایران در یونسکو ۴ پرونده وجود دارد و پرونده خوشنویسی هم به یونسکو رفته است و ممکن است در ۲۰۲۱ یا ۲۰۲۲ مطرح شود و زودتر از آن نمی‌توانیم اقدام کنیم.اکنون که پرونده خوشنویسی ترکیه وارد فهرست پیشنهادی یونسکو شده ایران هم اعتراض خود را نسبت به پیشنهاد ترکیه برای ثبت پرونده «خوشنویسی اسلامی» برای اجلاس ٢٠٢١ یونسکو ارائه داد.
محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور گفت: همان طور که پیشتر اعلام شده بود، برای سال ٢٠٢٠ پرونده‌ای با عنوان خوشنویسی از سوی ترکیه مطرح نبود، اما بنا بر اطلاع واصله اخیر، ترکیه پرونده‌ای را با عنوان «خوشنویسی اسلامی» برای سال ٢٠٢١ به یونسکو ارائه داده است که این امر مورد اعتراض ایران قرار گرفته است.
طالبیان افزود: همان طور که قبلاً نیز اعلام شد، هرکشوری می‌تواند میراث فرهنگی ناملموس خوشنویسی کشور خود را ثبت کند، اما صفت «اسلامی» در واقع به گستره بیش از کشور ترکیه اشاره دارد و این خلاف کنوانسیون ٢٠٠٣ حراست از میراث فرهنگی ناملموس است.
طالبیان بیان کرد: عنوان پرونده پیشنهادی ترکیه برای خوشنویسی، دارای صفت «اسلامی» است که این امر مورد اعتراض رسمی ایران قرار گرفته است. چرا که صفت اسلامی نمی‌تواند محدود به ترکیه باشد، فارغ از آنکه منشا خوشنویسی اسلامی را باید در ایران جست.
معاون میراث فرهنگی کشور تاکید کرد: ایران نیز برای سال ٢٠٢١، پرونده خوشنویسی خود را در چهارچوب فهرست اقدامات خوب پاسداری برای یونسکو ارسال کرده است.
طالبیان همچنین تشریح کرد: ثبت خوشنویسی از سوی کشورهای مختلف قبلاً نیز صورت گرفته است مثلاً چین که خوشنویسی چینی را در سال ٢٠٠٩ ثبت کرده است، و کشورهای عربی نیز برای سال ٢٠٢١، پرونده‌ای را با عنوان خوشنویسی عربی برای یونسکو ارسال کرده‌اند. چرا که طبق مفاد کنوانسیون مذکور، ثبت یک عنصر فرهنگی انحصار و مالکیت ایجاد نمی‌کند، اما اعتراض ما به پرونده «خوشنویسی اسلامی» ایرادی فنی است، به این معنا که صفت اسلامی اشاره به گستره‌ای بیش از محدوده ترکیه دارد و ترکیه نمی‌تواند از این عنوان برای پرونده خوشنویسی کشور ترکیه بهره ببرد.
این نخستین باری نیست که کشورهای همسایه در تلاشند تا میراثی را که یا متعلق به ما است و یا در آن سهمی پررنگ داریم، از آن خود کنند. بعد از شاعران‌مان و برخی سازهایمان حالا نوبت به خوشنویسی رسیده است. حالا باید دید آیا در عمل هم سازمان‌های مرتبط می‌توانند مقابل این اقدام ترکیه بایستد یا خیر؟
لینک منبع خبر
سایر اخبار این روزنامه
راوی «عروس آتش»، «مرثیه‌ گمشده» و «کوچه پاییز» به دلیل کرونا درگذشت داغ سینایی بر دل سینما ژوبین صفاری خطرناک‫ترین سال پایانی یک دولت استانداری هرمزگان به ماجرای مرمت نادرست اثر تاریخی جزیره هرمز ورود کرد فتح قلعه پرتغالی‌ها با دیواره‌های سنگی! دستگیری سازندگان تصاویر توسط پلیس امنیت پشت پرده تصاویر تجمع طالبان در تهران چه بود؟ ترامپ در انتخابات 2020 چه چالش‌هایی پیش رو دارد؟ «پرزیدنت» در برزخ تعویق یا کناره‫گیری آیا تحلیل‌های بازار سرمایه در برابر حرکت‌های کدهای جدید بورسی کم اثر شده‌اند؟ «تکنیکال» و «بنیادی» زیر سایه تازه‌واردان «ابتکار» پرونده ثبت جهانی «خوشنویسی اسلامی» توسط ترکیه در یونسکو را مرور می‌کند غفلتی به قیمت پیشینه خطاطی! رئیس‌جمهوری در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا: رئیس قوه قضائیه در نشست با مدیران عامل بانک‌ها: بانک‌ها اجازه ندهند گیرندگان تسهیلات پول ملت را صرف اموری غیر از تعهدشان کنند دو سوم‌ آمریکایی‌ها از ترامپ ناراضی هستند استانداری هرمزگان به ماجرای مرمت نادرست اثر تاریخی جزیره هرمز ورود کرد فتح قلعه پرتغالی‌ها با دیواره‌های سنگی!