روزنامه وطن امروز
1399/05/20
مکر ژیگول
گروه بین‌الملل: سرعت حوادث در لبنان آنقدر زیاد است که برای رصد اخبار حرف از دقیقه‌ها و ثانیه‌هاست. انفجار بزرگ هفته پیش لبنان که لقب سومین انفجار بزرگ تاریخ بشر را از آن خود کرد، مقدمه تحولات بزرگ‌تری در این کشور شده است. انفجار هفته گذشته بیروت همچنین مقدمه‌ای برای آغاز یک بلبشوی سیاسی جدید در لبنان با حمایت رسمی آمریکا و فرانسه شده است. شنبه‌شب اتفاقاتی در لبنان افتاد که نشان از برنامه‌ریزی دقیقی برای ایجاد ناآرامی‌های جدید در این کشور دارد. اعتراض و لشکرکشی خیابانی در لبنان اتفاق تازه‌ای نیست و در دهه‌های گذشته همواره در اعتراض به مشکلات دولت‌ها و فساد وجود داشته است. آنچه اما رنگ و بویی دیگر به اعتراضات اخیر داد، نوع رفتار برخی معترضان در حمله به وزارتخانه‌های دولتی آن هم پس از سفر امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه به لبنان بود. شنبه‌شب شماری از افراد ناشناس که در خیابان‌ها حضور داشتند، در اقدامی برنامه‌ریزی‌شده به ساختمان وزارت خارجه لبنان در منطقه اشرفیه بیروت حمله کردند و تصویر میشل عون، رئیس‌جمهور این کشور را در این وزارتخانه به آتش کشیدند و به اموال آن خسارت وارد کردند. معترضان همچنین به ساختمان‌های وزارت اقتصاد، تجارت و محیط‌زیست در بیروت حمله کردند و پرونده‌هایی را از ساختمان‌های این وزارتخانه‌ها به بیرون پرتاب کردند. در همین زمینه شبکه المیادین به نقل از منابعی اعلام کرد: برنامه‌ای برای حمله به اکثر ساختمان‌های وزارتخانه‌های لبنان برای از بین بردن اسناد و پرونده‌های مربوط به فسادی که از سال ۱۹۹۲ انجام شده، وجود دارد. * حمایت مکرون از آشوبگران سفر عجولانه هفته گذشته امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه به بیروت و سخنان تحریک‌آمیز وی درباره اصلاحات در لبنان، دیروز رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت و با افزایش آشوب‌های خیابانی در لبنان، وی اعلام کرد: مقامات لبنان باید به درخواست مردم برای انجام اصلاحات عمل کنند و معترضان باید خواسته‌های خود را در خیابان‌ها به طور مشروع بیان کنند. * رئیس جمهوری که سفیر آمریکاست رضا حجت، کارشناس مسائل اروپا در گفت‌وگو با «وطن امروز» در ارتباط با سفر اخیر مکرون به بیروت گفت: سفر رئیس‌جمهور فرانسه به بیروت و پیرو آن بحث‌ها و حواشی‌ای که در پی داشت باز هم این واقعیت را به اثبات رساند که جریان غربگرا به دنبال ثبات و آرامش در منطقه و بالاخص لبنان نیست. صرف‌نظر از اینکه چه اتفاقی در یک هفته اخیر در لبنان رخ داده، سوال اصلی این است که کدام جریان از تغییر وضع موجود در لبنان استقبال می‌کرد. پاسخ به این سوال نمایانگر نیت رئیس‌جمهور فرانسه از حضور در لبنان و رویکرد کلی وی به مسائل منطقه است. وی افزود: فرانسه در ۲ دهه گذشته نشان داده همواره حامی جریان مرتجع عربی و جبهه غربگرای لبنان بوده است. مقامات این کشور در عرصه روابط خارجی هم در این مدت دنباله‌روی محض سیاست‌های ایالات متحده بوده‌اند. اگر چه بعضا در دوره ترامپ شاهد برخی رفتارهای انتقادی از سوی مقامات فرانسوی به رویه آمریکا هستیم اما آنچه نهایتا در عمل رخ داده، این است که فرانسوی‌ها روابط خارجی خود را در منطقه برمبنای دنباله‌روی از آمریکا بنا نهاده‌اند. بر این اساس می‌توان گفت سفر مکرون به لبنان و اظهاراتش درباره انجام اصلاحات، خواسته آمریکا و در راستای قدرت گرفتن جریان 14 مارس است. اگر نگاهی به اقدامات سفیر آمریکا در لبنان طی چند ماه گذشته بیندازیم، می‌بینیم که بیان مواضع تفرقه‌افکنانه و تضعیف‌کننده دولت و جریان مقاومت بارها از سوی سفیر آمریکا در دستور کار بوده است. بدون شک مهم‌ترین موضوعی هم که مکرون در سفر به بیروت مطرح کرد بحث تهدید مقامات لبنانی به تحریم در صورت عدم اجرای اصلاحات در لبنان است؛ اصلاحاتی که به نظر می‌رسد وضع موجود و دولت را هدف قرار داده است. این کارشناس مسائل اروپا در ادامه افزود: از آنجا که دولت فعلی دست به اصلاحات اساسی در زمینه مقابله با فساد زده و دولتی برآمده از اعتراضات مردمی به فساد است، گویا وجود دولتی با این رویکرد در لبنان در تضاد با منافع جریان غربگراست. به هر حال روابط فرانسه با کشورهای مرتجع منطقه و صهیونیست‌ها نیز ایجاب می‌کند این کشور در جهت منافع آنها در لبنان هم نقش‌آفرینی کند؛ همانند مساله رشوه عربستان به پادشاه اسپانیا که منجر به تبعید خود خواسته وی شد، طبیعتا مسائل مالی با این دست کشورها بر تصمیمات سران اروپایی اثرگذار خواهد بود. علاوه بر این تغییر وضع موجود در لبنان دست فرانسه را برای نفوذ در ارکان قدرت باز خواهد کرد. همه این موارد می‌تواند منجر به این شود که نیت سفر مکرون به لبنان و حرکت در مسیر تنش‌آفرینی در لبنان مشخص شود. * حمایت سفارت آمریکا از آشوب‌های لبنان بعد از دخالت‌های عصر دیروز مکرون در آشوب‌های لبنان، سفارت آمریکا در بیروت هم طبق پیش‌بینی‌‌ها از وجود سناریوی طراحی شده از سوی غربی‌ها برای به آشوب کشیدن اوضاع لبنان به دنبال انفجار بیروت در اوج اعتراضات خشونت‌بار این شهر، بیانیه‌ای صادر کرد. سفارت آمریکا در بیروت در این بیانیه ادعا کرد: ما از حق ملت لبنان در اعتراضات مسالمت‌آمیز حمایت و همه طرف‌های ذی‌ربط را به اجتناب از خشونت تشویق می‌کنیم. سفارت آمریکا در ادامه این بیانیه مدعی شده است: ملت لبنان رنج زیادی برده‌اند و لایق رهبرانی هستند که صدای شفافیت‌خواهی را می‌شنوند. بیانیه مداخله‌جویانه سفارت آمریکا در حالی صادر شده است که تجمع گسترده در مرکز بیروت از همان ابتدا با حمله جمع کثیری از عناصر خرابکار با سنگ و کوکتل مولوتف به ساختمان‌های پارلمان، وزارت خارجه، وزارت دارایی و وزارت محیط‌زیست و وقوع آتش‌سوزی در آنها همراه شد. * پشت‌پرده حمله به وزارتخانه‌ها وزیر صنعت لبنان از بین بردن اسناد فساد و حمایت از مفسدان را دلیل حمله به وزارتخانه‌های این کشور در بیروت بیان کرد. عماد حب‌الله دیروز در توئیتی با اشاره به اینکه گروه‌های معترض به چندین وزارتخانه در بیروت حمله کردند و محتویات آنها را از بین بردند، این سوال را مطرح کرد که آیا افراد فاسد و مفسدان، تظاهرات‌کنندگان را تحریک کرده‌اند که با حمله به وزارتخانه‌ها اسناد فساد را در این اماکن از بین ببرند تا مفسدان رسوا نشوند؟ وی اضافه کرد: آیا حرکت برخی افراد برای جلوگیری از اتمام تحقیقات از سوی دولت لبنان و اعلام نتایج آن در ابتدای هفته آینده است که بدون شک در سرنوشت فساد و مجرمان تاثیرگذار خواهد بود؟ * اعلام انتخابات زودهنگام تحولات یک هفته اخیر لبنان و موج گسترده حمله به وزارتخانه‌های این کشور سبب شد نخست‌وزیر این کشور در اقدامی غافلگیرانه اعلام کند چاره‌ای جز برگزاری انتخابات زودهنگام نیست. حسان دیاب، نخست‌وزیر لبنان اعلام کرد: برای خروج از بحران کنونی چاره‌ای جز برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام نیست. نخست‌وزیر لبنان گفت: چه کسانی از ماندن نیترات آمونیوم در انبارهای بندر نفع می‌برده‌اند؟ همه کسانی که مسؤول انفجار هستند بازجویی و محاکمه خواهند شد. نخست‌وزیر لبنان که در نشست خبری با حضور خبرنگاران سخن می‌گفت، بر مجازات عاملان و مسؤولان حادثه انفجار بیروت تاکید کرد. حسان دیاب در حالی این سخنان را در میان خبرنگاران مطرح می‌کرد که همزمان اعتراضاتی در این شهر علیه درخواست محاکمه مقصران فاجعه بیروت جریان داشت. در این ارتباط نیز نخست‌وزیر لبنان گفت: فساد باعث انفجار بندر بیروت شد و دولت به مبارزه با فساد ادامه خواهد داد. دیاب همچنین در این سخنان تاکید کرد بدون برگزاری انتخابات پارلمانی زودهنگام نمی‌توان از بحران فعلی خارج شد و به همین دلیل در نشست این هفته کابینه موضوع برگزاری انتخابات زودهنگام را مطرح خواهد کرد. به گفته نخست‌وزیر لبنان، این کشور در حال حاضر با یک فاجعه بزرگ مواجه است و نیاز به حمایت دارد. در ارتباط با پیگرد قضایی عاملان انفجار بیروت نیز دیاب گفت: چه کسی یا کسانی از ماندن مواد نیترات آمونیوم در انبارهای بندر ذی‌نفع بودند؟ پس همه افراد یا مسؤولانی که در انفجار بندر بیروت نقش داشته یا کوتاهی کرده باشند از مجازات رها نخواهند شد. وی افزود: تا ۲ ماه دیگر مسؤولیت دولت را برعهده خواهم داشت و طی این مدت جریان‌های سیاسی باید برای برون‌رفت از بحران به توافق برسند. * از وجود مواد منفجره در بندر بیروت اطلاعی نداشتیم در همین حال مروان عبود، استاندار بیروت اعلام کرد استانداری در جریان انباشت مواد منفجره در بندر بیروت نبوده است. وی افزود: آنچه در بیروت رخ داد یک فاجعه بزرگ و به‌مثابه انفجار یک بمب هسته‌ای کوچک بود به طوری که بندر بیروت به صورت کامل ویران شده است. عبود بیان کرد: تمام کمک‌هایی که تاکنون ارائه شده مانند یک نقطه در دریاست و هیچ تأثیری در لبنان به دلیل ابعاد و شدت فاجعه نداشته است. وی ادامه داد: استانداری از وجود مواد منفجره در بندر بیروت اطلاع نداشت. *** [تکذیب موافقت با تحقیقات بین‌المللی] دفتر اطلاع‌رسانی میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان هر گونه موافقت با اجرای تحقیقات بین‌المللی درباره انفجار بندر بیروت را رد کرد و هدف از این درخواست‌ها را وقت تلف کردن برشمرد. در بیانیه دفتر اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری لبنان آمده است: وبگاه «اساس» اطلاعات غلطی درباره دیدار میشل عون با احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب منتشر کرد و این اطلاعات در رسانه‌ها نیز بازنشر شد که مربوط به موضع رئیس‌جمهوری درباره عهده‌داری مسؤولیت اجرای تحقیقات درباره انفجار بندر از سوی طرف‌های عربی و بین‌المللی بود. طبق گزارش شبکه المنار، در بیانیه مذکور آمده است این اطلاعات مطلقا صحت ندارد و موضع رئیس‌جمهور همان چیزی است که روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگاران مطرح شد و وی تأکید کرد هدف از درخواست برای اجرای تحقیقات بین‌المللی در قضیه انفجار بیروت، تباه کردن حقیقت است و گفت اگر زمان صدور حکم طولانی شود، آن حکم دیگر معنا ندارد و دستگاه قضایی باید سریعا اقدام کند، چرا که عدالتی که با تأخیر باشد، عدالت نیست، بلکه باید فوری باشد تا مشخص شود مجرم کیست و گناهکار کیست. *** سخنان نصرالله نقطه امید دلسوزان لبنان سیدهادی افقهی*: به جرات می‌توان گفت سخنان سیدحسن نصرالله درباره حادثه انفجار بیروت می‌تواند نقطه امید و اتکای همه جریان‌های سیاسی، گروه‌های دلسوز لبنان و مردم این کشور باشد. با وجود تفرقهافکنی جریان‌های معاند در لبنان که از ساعات اولیه حادثه انفجار در دستور کار بازوی رسانه‌ای این جریان قرار گرفت اما سخنان سیدحسن نصرالله نشان داد حزب‌الله لبنان همچنان بر محور ثبات و آرامش در این کشور عمل می‌کند. سخنان دبیرکل حزب‌الله لبنان در دعوت همه اقشار مردم، طوایف، گروه‌های سیاسی و دینی به همکاری و مرهم گذاشتن بر زخم وارد آمده بر جامعه لبنان حاکی از نگاه وحدت‌آفرین و وطن‌پرستانه نصرالله است. راهکار منطقی و شفافی هم که از سوی سیدحسن نصرالله در ارتباط با تشکیل کمیته مشترک برای بررسی حادثه مطرح شد مشخص کرد این جریان همان‌طور که دبیرکل آن صراحتا اعلام کرد هیچ دخالتی در اداره بندر بیروت نداشته است. کمیته پیشنهادی نصرالله برای بررسی حادثه متشکل از نمایندگان قوه‌قضائیه، ارتش، استخبارات، سازمان امنیت داخلی و برخی دیگر از نهادهای ناظر است. تاکید دبیرکل حزب‌الله لبنان بر اینکه کمیته مذکور با هیچ‌یک از مجرمان این حادثه مسامحه نکند هم شاهد دیگری بر این مدعاست. مساله این است که جریان‌های مقابل مقاومت در لبنان به دنبال این هستند از جراحت وارد آمده بر جامعه سوءاستفاده حداکثری کنند؛ اقداماتی که در ادامه یک سناریوی بلندمدت و از پیش طراحی شده است ولی با این حال تاریخ چند دهه اخیر لبنان نشان داده است حزب‌الله در کشاکش بحران‌های خارجی که بر اثر حمله صهیونیست‌ها رقم خورده و بحران‌های داخلی که بر اثر فتنه‌انگیزی و تفرقهافکنی غرب‌گرایان و حامیان مرتجع آنها در منطقه رقم خورده سربلند بوده است. واقعیت این است که حزب‌الله به دنبال بی‌دولتی در لبنان نیست و به هیچ‌وجه به مساله تضعیف دولت و موضوعاتی از این دست که منجر به خلأ قدرت در لبنان شود، دامن نخواهد زد. * کارشناس مسائل غرب آسیا *** پشتوانه تظاهرات در لبنان چیست؟ حسن هانی‌زاده*: اتفاقاتی را که پس از انفجار بندر بیروت در لبنان رخ داده می‌توان در چارچوب یک سناریوی بلندمدت و در راستای تضعیف مقاومت و تغییر دولت دانست. علاوه بر اینکه خود مسأله انفجار بسیار مشکوک است و امکان تروریستی بودن آن هنوز پابرجاست و احتمالاتی پیرامون جنگ الکترونیک مطرح شده، اقدامات داخلی و خارجی رخ‌داده از سوی مخالفان جریان سیاسی حاکم پس از این حادثه نشان داد توطئه علیه امنیت و ثبات در لبنان همچنان ادامه خواهد داشت؛ سناریویی که در کوتاه‌مدت به دنبال تغییر دولت و در بلندمدت خواستار خلع سلاح مقاومت است. همین 2 پارادایم نشان می‌دهد اعتراضات شنبه‌شب در لبنان با چه پشتوانه مادی و فکری راه‌اندازی شده است. با وجود شفاف‌سازی دبیرکل حزب‌الله لبنان و تاکید او بر تشکیل تیم حقیقت‌یاب اما جریان 14 مارس تحت حمایت فرانسه، آمریکا و کشورهای مرتجع عربی دست به اقدامات ضد‌مردمی و منافی امنیت ملی زد. حضور شخص «سمیر جعجع» در آشوب‌های خیابانی لبنان نشان داد این گروه‌ها تلاش دارند از آخرین توان خود برای برهم زدن امنیت و ثبات در لبنان استفاده کنند تا در گام نخست دولت را مجبور به عقب‌نشینی از اصلاحات ضد فساد کنند و در گام بعدی وارد فرآیند انتخابات زودهنگام شوند. حال آنکه در حال حاضر اقبال عمومی با جریان 8 مارس است و در صورت برگزاری انتخابات نیز تغییری به نفع 14 مارس رقم نمی‌خورد. هدف نهایی این سناریو هم این است که خلع سلاح مقاومت را در یک فرآیند پارلمانی رقم بزند. نتیجه این سناریو در لبنان به معنای تضعیف حزب‌الله و در سطح منطقه تضعیف مقاومت است. باید گفت ترامپ در حال انجام آخرین تلاش‌هایش برای فشار حداکثری علیه جبهه مقاومت است. اما واقعیت منطقه این است که حزب‌الله لبنان و جریان مقاومت سازوکارهای خود را حفظ کرده و توان بالایی در مدیریت بحران‌ها در لبنان از خود نشان داده است. از این رو انتظار می‌رود در بلندمدت این فشارها کاهش یافته و سناریوی جبهه غربی- عبری- عربی به شکست بینجامد. * کارشناس مسائل غرب آسیا *** آینده اعتراضات در لبنان و انتخابات زودهنگام حسین رویوران*: تظاهرات و اعتراضات در لبنان در یک سال اخیر به تناوب در این کشور رخ داده است. اعتراضات شنبه که در آن یک افسر پلیس توسط تظاهرات‌کنندگان کشته شد اما یک تفاوت اساسی با اعتراضات قبلی داشت و آن اینکه این تظاهرات با جمعیت حداقلی و در شرایط بحرانی کشوری رقم خورده که زخم خورده از یک حادثه تمام‌عیار است. اینکه در بحبوحه نگرانی مردم از سرنوشت عزیزان‌شان، گروهی با نیت کاملا سیاسی و جناحی، طرفداران معدود خود را راهی خیابان‌های بیروت کرده و به وزارتخانه‌ای حمله کنند که بر اثر وقوع انفجار و مسائل ایمنی تخلیه شده بود، نشان از برنامه شوم آنها برای لبنان دارد. این در حالی است که اگر جریان 8 مارس بخواهد به صف‌کشی خیابانی مبادرت کند، طبیعتا حامیان بیشتری خواهد داشت. در حال حاضر اکثریت مسیحی لبنان همسو با میشل عون و جریان 8 مارس هستند. شیعیان لبنان نیز حامی این جریان هستند. تعداد جمعیت حاضر در محل تظاهرات نشان داد حتی اهل سنت لبنان هم حمایت چندانی از این تظاهرات نداشتند. از این رو است که می‌توان گفت اعتراضات و تظاهرات جریان مقابل دولت چندان جاندار و خطرناک نیست. ضمن اینکه این تظاهرات وارد فاز امنیتی و درگیری نظامی نخواهد شد. نکته بعدی درباره اعتراضات در لبنان اقدام نخست‌وزیر در اعلام زمانی برای برگزاری انتخابات زودهنگام در لبنان بود؛ موضوعی که در نگاه اول به عنوان یک موضع انفعالی و عقب‌نشینی در برابر خواست بیگانگان و تظاهرات‌کنندگان مطرح شد ولی در حقیقت می‌توان گفت این تصمیم یک اقدام هوشمندانه از جانب نخست‌وزیر برای کاهش التهابات بود. علاوه بر اینکه بر اساس برآوردهای منطقی با توجه به ترکیب جمعیتی حامیان گروه‌های سیاسی در لبنان، دست برتر در انتخابات با جریان 8 مارس خواهد بود. مسأله برگزاری انتخابات زودهنگام هم پروسه خاصی دارد که صرفا به دستور نخست‌وزیر محقق نخواهد شد. ابتدا باید قانون انتخابات در پارلمان اصلاح شود که همین مسأله خود زمانبر خواهد بود. از این رو نباید نگرانی چندانی از بابت اظهارات نخست‌وزیر داشت و به نظر من این اقدامی در جهت ایجاد آرامش و ثبات در لبنان است. * کارشناس مسائل لبنان