اروپا در گردنه سخت تحریم تسلیحاتی ایران

رحمان قهرمانپور
کارشناس مسائل استراتژیک
امریکا در شرایطی برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران خیز برداشته  که روند تحقق یافتن این هدف تا سطح زیادی به موقعیت داخلی ترامپ بستگی دارد. کشورهای اروپایی همانند بسیاری دیگر از کشورها در انتظار نتیجه انتخابات ریاست جمهوری امریکا هستند. ترامپ در حالی به اروپا جهت همراهی با امریکا برای تمدید تحریم‌ها فشار می‌آورد که نظرسنجی‌های داخلی امریکا که بارها تکرار شده، نشان می‌دهد او موقعیت شکننده‌ای در انتخابات نوامبر خواهد داشت و قاعدتاً هرچه شانس کمتری برای بردن داشته باشد، انگیزه اروپا برای همراهی با طرح تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران کمتر خواهد شد. زیرا اروپا به خوبی واقف است که چنانچه با همراهی امریکا اقدامی علیه ایران انجام دهد، ممکن است باعث یک اتفاق بازگشت‌ناپذیر شود؛ به عنوان مثال احتمال می‌رود ایران به طور کلی از برجام یا «ان پی تی» خارج شود. این اقدام دو طرف را وارد یک فرآیند غیرقابل بازگشت می‌کند و در این صورت آسیبی که متوجه اروپایی‌ها می‌شود، بسیار بیشتر از امریکایی‌ها خواهد بود. از این رو اروپا باید از این گردنه سخت عبور کند. در شرایط کنونی باید منتظر ماند که اروپا چه راهی را در پیش خواهد گرفت؛ آیا طرح تمدید چند ساله و نه نامحدود تحریم‌های تسلیحاتی را دنبال می‌کند یا تحت تأثیر نظرسنجی‌هایی که در امریکا صورت گرفته، از این سیاست عقب‌نشینی کرده و به نوعی با روسیه و چین همراه می‌شود. هرچند فرضیه نزدیکی آنها به این دو کشور دور از ذهن است ولی دست کم در شرایط کنونی انگیزه آنها برای همراهی با امریکا کمتر شده است. این در حالی است که بر اساس نظرسنجی‌ها که موقعیت ترامپ را متزلزل نشان می‌دهد، اروپا در حفظ مواضع گذشته خود دچار تردید جدی خواهد شد.
بر اساس موقعیت دیگری چنانچه اروپا با مواضع ترامپ همراهی کند و طرح تمدید تحریم تسلیحاتی ایران با وتوی روسیه و چین به جایی نرسد و سپس نتیجه انتخابات نشان دهد که ترامپ رفتنی شده است، اروپا با رفتن او به سرعت تغییر موضع خواهد داد اما قاعدتاً مواضع پیشین آن پیرامون تحریم‌های تسلیحاتی، روابطش با ایران را تحت تأثیر قرار خواهد داد.


در این راستا کشورهای عربی همپیمان با امریکا هم خواستار تمدید تحریم تسلیحاتی ایران شده‌اند. موضعگیری دبیر شورای همکاری خلیج فارس مبنی بر درخواست تمدید تحریم ایران در حالی است که این شورا بعد از بحران قطر و محاصره آن دچار دودستگی و شکاف بزرگی شده است؛ طیف قطر، عمان و کویت موضع انتقادی به عربستان دارند و از سوی دیگر قطر در سطوح بالای سیاسی خود در نشست‌های شورا شرکت نمی‌کند. در چنین شرایطی سه عضو دیگر یعنی عربستان، بحرین و امارات به نوعی سیاست‌های اصلی شورای همکاری را هدایت می‌کنند. نامه اخیر دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس به امریکا و درخواست برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در راستای همین اختلافات و انتشار خبر اخیر مربوط به قطر معنادار می‌شود. معلوم شد که عربستان بعد از محاصره قطر از امریکا درخواست حمله به این کشور را داشته و قطر سکوت امریکا را به رضایت تعبیر کرده است. افشای این موضوع بازتاب بسیار بدی برای عربستان در منطقه داشت از این رو مقام‌های این کشور برای انحراف توجهات، دست به بزرگ نمایی تحریم‌های تسلیحاتی ایران زده‌اند. در حقیقت تحولات جاری در این شورا به تلاش‌های مشخص عربستان باز می‌گردد و نه مواضع همه اعضای شورای همکاری خلیج فارس. خاصه آنکه عربستان و امارات به وضعیت مبهم ترامپ در انتخابات امریکا واقف هستند و سعی می‌کنند از فرصت باقی مانده برای تعمیق فشار بر ایران استفاده کنند وگرنه تردیدی وجود ندارد که بیشتر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از خریداران بزرگ تسلیحات نظامی هستند بنابراین حرف آنها مبنی بر اینکه کشور دیگری اجازه خرید تسلیحات نظامی نداشته باشد، در دنیا اعتباری ندارد.