روزنامه شرق
1399/06/01
جدال سپتامبر بر سر ماشه
ایالات متحده مکانیسم ماشه را کلید زد جدال سپتامبر بر سر ماشه ظریف به رئیس شورای امنیت نامه نوشت زینب اسماعیلی: ماشه شروع به کار کرد ولی هنوز مشخص نیست که مخزنش پر است یا نه؟ مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریكا عصر پنجشنبه به مقر نیویورک، سازمان ملل متحد رفت و درخواست فعال‌شدن مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) را به دیان دیجانی، سفیر و نماینده دائم اندونزی در سازمان ملل متحد که ریاست دوره‌ای شورای امنیت را برعهده دارد، داد. این درخواست آغاز ماراتن دوباره‌ای است که با سپتامبر داغ ایران و آمریكا در زمین شورای امنیت ادامه خواهد یافت و طبیعتا در اکتبر و تا موعد لغو تحریم تسلیحاتی ایران طبق برجام و قطع‌نامه 2231 به اوج خود خواهد رسید.اگرچه پنجشنبه گذشته قطع‌نامه پیشنهادی آمریكا که با کش‌وقوس‌های فراوان به شورا ارائه شد با 11 رأی ممتنع و دو مخالف و دو موافق تصویب نشد. با اینکه آرای مخالف روسیه و چین اهمیت زیادی داشت اما 11 رأی ممتنع سرمایه بزرگ دیپلماتیکی بود که ایران به دست آورد و البته همراهی و موافقت جمهوری دومینیکن با آمریکا نیز تأمل‌برانگیز است. اما این بار ماراتن و جدال دیپلماتیک ماشه، حکایت متفاوتی است. اگر ایالات متحده مرحله اول کار خود را در شورای امنیت پیش ببرد و این شورا تقاضای ایالات متحده را بپذیرد، به‌اصطلاح مرحله آیینی به پیش برود، کار سخت‌تر میشود. یک مقام آگاه مطلع به روندهای برجام توضیح می‌دهد که «ایران در سطوح مختلف به مواجهه با این مسئله در شورای امنیت و رایزنی با اعضا می‌پردازد. در مسائل آیینی شورای امنیت حق وتو وجود ندارد. اگر آمریكا 9 رأی مثبت داشته باشد، می‌تواند کار خود را پیش ببرد. اما اگر طرف آمریكایی بتواند اثبات كند كه در این پرونده از حق محتوایی برخوردار است، باز هم باید 9 رأی موافق در اختیار داشته باشد اما در این حوزه حق وتو وجود دارد. در حالت سوم آمریكا می‌تواند با توجه به مخالفت‌ها به تنهایی در پایان 30 روز اعلام كند كه قطع‌نامه‌های قبلی علیه ایران فعال شده‌اند که در این مرحله ایران می‌تواند امیدوار به عدم اجرای این ادعا توسط دیگران باشد».
نکته حائز اهمیت اینجاست که در ماه پیش‌رو، جدال سیاسی و دیپلماتیک ایران و آمریكا با بازیگری دیگر اعضای شورای امنیت در پیش خواهد بود. آنچه به‌وضوح پیداست این است که جدال پیش‌رو، مهم‌ترین مقطع زندگی برجام و حتی فراخ‌تر از آن، مقطع سرنوشت‌ساز تعامل ایران و اعضای اروپایی برجام خواهد بود. مکانیسم ماشه به دنبال بازگرداندن قطع‌نامه‌های تحریمی ایران است که بعد از برجام و طی قطع‌نامه 2231 متوقف شده بودند.
ترامپ بعدازظهر چهارشنبه به خبرنگاران گفت: «امروز از مایک پمپئو وزیر خارجه خواستم شورای امنیت سازمان ملل را از قصد آمریکا برای بازگرداندن تقریبا تمامی تحریم‌های معلق‌شده قبلی سازمان ملل علیه ایران آگاه کند». در بیانیه وزارت خارجه آمریكا نیز که بعد از این دستور ریاستی منتشر شده آمده «۳۰ روز بعد از اطلاعیه وزیر خارجه پمپئو، طیفی از تحریم‌های سازمان ملل احیا خواهد شد، از جمله این نیازمندی که ایران کلیه فعالیت‌های مرتبط با غنی‌سازی را معلق کند. این همچنین تحریم ۱۳ساله تسلیحاتی علیه ایران را تمدید خواهد کرد». به نوشته بی‌بی‌سی، زمانی که آمریکا شکایت خود را در مورد «تخلف» ایران تسلیم شورای امنیت کرد، این نهاد ۳۰ روز وقت خواهد داشت قطع‌نامه‌ای را برای تمدید تحریم‌ها تصویب کند یا در غیر این صورت تحریم‌ها خود به خود بازخواهد گشت. در این بین گزارش پایان ماه آگوست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز مهم است که از چند ماه گذشته با ادعاهایی در مورد بازرسی‌دادن به دو مکان و قبول‌نکردن ایران تحت‌الشعاع قرار گرفته است. یک مقام ارشد در این حوزه نگاه مثبتی به روند طی‌شده دارد و چشم‌انداز همکاری با آژانس را مثبت می‌داند که این می‌تواند بر نظر اعضای شورای امنیت تأثیرگذار باشد.
خارج‌شده مدعی
طنز تاریخی آنچه این روزها در حاشیه برجام رقم می‌خورد، این است که ایالات متحده دو سال و چهار ماه بعد از خروجش از برجام، مدعی است در قطع‌نامه 2231 عضویت دارد؛ پس می‌تواند از حقوقش در این قطع‌نامه استفاده کند و مدعی عدم اجرای تعهدات ایران شود. از همین رو است که پمپئو روز پنجشنبه در نامه به شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشته «مطابق بند ۱۱ قطع‌نامه ۲۲۳۱، به نیابت از دولتم می‌نویسم که ایران بخش قابل توجهی از تعهدات خود تحت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را اجرا نکرده است». اما تنها ایران نیست که مخالف این ادعاست. اروپایی‌ها، روس‌ها و چینی‌ها نیز با این روند مخالف هستند و اگرچه هنوز نمی‌توان نتیجه نهایی آن را پیش‌بینی کرد اما می‌توان پایان این سناریو را یک نقطه عطف تاریخی دانست.
تماس اروپایی و روسی
ظهر روز گذشته وزیر امور خارجه روسیه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره برجام تلفنی گفت‌وگو کردند و موضع دو طرف بر این بود که شرایط حقوقی برای پیشنهاد آمریکا به شورای امنیت درباره تحریم ایران وجود ندارد. وزارت امور خارجه روسیه این تماس تلفنی را گزارش داد و نوشت که سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه و جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره دورنمای حفظ برجام مذاکره و تبادل نظر کردند.
دو طرف خاطرنشان کردند که هرگونه شرایط قانونی برای پیشنهاد آمریکا به شورای امنیت سازمان ملل در مورد مسائل مربوط به اجرای برجام که واشنگتن در سال 2018 از آن خارج شد، وجود ندارد.
پیش از این نیز هلگا اشمیت، معاون مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا عنوان کرد که آمریکا حق بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را ندارد. او در توییتی نوشت: «پس از آنکه ایالات متحده در سال ۲۰۱۸ به طور رسمی از برجام خارج شد، این کشور دیگر نمی‌تواند یکی از طرفین برجام به‌منظور بازگرداندن تحریم‌های احتمالی پیش‌بینی‌شده توسط قطع‌نامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل محسوب شود. اتحادیه اروپا به انجام هرکاری برای اطمینان حاصل‌کردن از حفظ و اجراشدن کامل توافق هسته‌ای با ایران ادامه خواهد داد».
قانونی نیست
نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد در واکنش به درخواست رسمی آمریکا برای به‌کارگیری مکانیسم ماشه علیه ایران، گفت: آمریکا از برجام خارج شده و این درخواست، غیرقانونی است. ژانگ جون روز پنجشنبه در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد، افزود: مایل هستم که تأکید کنم درخواست‌ها و تلاش‌های آمریکا برای بازگرداندن تحریم‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران، از زمانی که به‌طور یک‌جانبه در هجدهم اردیبهشت از برجام خارج شد، غیرقانونی است. مشارکت‌کنندگان باقی‌مانده برجام و اکثریت قریب به اتفاق اعضای شورای امنیت معتقدند که ادعای ایالات متحده هیچ مبنای قانونی‌ای ندارد.
«جائو لیجیان»، سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز روز جمعه در کنفرانس خبری در پکن در مورد اقدام جدید آمریكا گفت: اینکه ایالات متحده به دنبال تصویب قطع‌نامه‌ای علیه ایران باشد یا نامه‌ای به شورای امنیت ارسال کند، هیچ‌کدام قانونی نیست.
اروپایی‌ها: حمایت نمی‌کنیم
وزیران خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام با رد اقدام آمریکا در به‌کارگیری مکانیسم ماشه، تأکید کردند از این اقدام که با تلاش‌های آنها برای حفظ برجام ناسازگار است، حمایت نمی‌کنند.
هایکو ماس وزیر خارجه آلمان، ژان ایو لودریان وزیر خارجه فرانسه و دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس عصر پنجشنبه با صدور بیانیه مشترکی افزودند: از کلیه اعضای شورای امنیت سازمان ملل می‌خواهیم که از هرگونه اقدامی که فقط موجب شکاف‌بخشیدن به اختلافات در شورای امنیت میشود یا پیامدهای جدی دارد، خودداری کنند. در این بیانیه آمده است: فرانسه، آلمان و انگلیس متذکر می‌شوند که آمریکا به مشارکت خود در برجام به دنبال خروج هجدهم اردیبهشت ۱۳۹۷ از این توافق، خاتمه داده است. موضع ما در این رابطه به‌صراحت به رئیس و اعضای شورای امنیت بیان شده است. در بیانیه اروپایی‌ها، به عدم رعایت سیستماتیک تعهدات برجامی توسط ایران نیز اشاره شده و خواستار بازگشت ایران به تعهدات شده‌اند. جواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای شورای امنیت به نامه پمپئو واکنش نشان داد.
سایر اخبار این روزنامه
جدال سپتامبر بر سر ماشه
مبادله عجیب در کارنامه دولت
مرد «دولت سایه» در مسیر پاستور
ائتلاف جدید
افزایش جمعیت نیازمند اراده جدی همه بخش‌هاست
میرسلیم تهدید به شکایت کرد
زندگی کنار ۱۱ مخزن خطرناک
«ساکت» را به حرف بیاورید!
۲۸ مرداد مشروعیت شاه و مشروطیت راخدشه‌دار کرد
شرایط تاریخی آن زمان شریعتی را طلب می‌کرد
سال کرونا
متأسفانه بایدن! متأسفانه...؟
لطمه به جماران، آسیب به تهران
جنگ جهانی حقوقی
