روزنامه آفتاب یزد
1399/06/15
کرونا و روزنامه‌نگاری
امید جهانشاهی- کرونا روح روزنامه‌نگاری را جان تازه‌ای بخشید. روزنامه‌نگاری امری عمیقاً انسانی و از جنس گفتگوست و دغدغه کشف و بیان حقیقت دارد و اخبار کرونا رویدادهایی عمیقا انسانی‌اند و جهانشمول با تبعات گسترده‌ای در سیاست، اقتصاد و اجتماع. سازمان بهداشت جهانی دومین مسئله جهانی بعد از کرونا را اینفودمیک (infodemic) نامیده است: انبوه درهمی از اطلاعاتی درست و دروغ که مردم را سردرگم می‌کنند؛ و اینجاست که روزنامه‌نگاری تنها پاسخ است. از همین روست که میزان مصرف خبری به طور قابل توجهی افزایش یافته است. ضرورت به‌روز کردن اطلاعات موثق در مورد اخبار سلامت، مردم را بیش از گذشته برای گرفتن اخبار صحیح و رسمی به رسانه‌های خبری متوجه کرده است و لذا اعتماد به برندهای خبری رسمی افزایش یافته است. مخاطبی که برای گرفتن اخبار منتظر بخش‌های خبری نمی‌ماند و عمدتاً از تلویزیون برای برنامه‌های سرگرمی، گزارش رویدادهای ورزشی و سریال‌‌های جذاب استفاده می‌کرد، حالا اخبار تلویزیون را نیز جدی می‌گیرد. به عبارت دیگر، روند تبدیل شدن تلویزیون به رسانه سرگرمی با انحرافی موقتی مواجه شده است. از آن سو،رسانه‌های اجتماعی بواسطه شیوع بی‌سابقه اخبار جعلی در مورد کرونا با چالش شکاف اعتماد مواجه شده اند. فیس‌بوک برای مقابله با اخبار جعلی سیستم «بررسی‌کننده صحت اطلاعات» را تقویت کرده است و تاکنون به هزاران منتشرکننده
اطلاعات نادرست اخطار فرستاده است، همچنین برای حمایت از آنچه «سلامت جامعه جهانی» نامیده است «مرکز اطلاعات کوید19» را راه‌اندازی کرده است. فیس بوک برای حمایت از صنعت خبر و روزنامه نگاران 100 میلیون دلار اختصاص داده است. یوتیوب نیز هزاران ویدیوی حاوی اطلاعات جعلی را تاکنون حذف کرده است. برخی کشورها حتی مجازات‌هایی را برای منتشرکنندگان اخبار جعلی وضع کرده اند.
اما این خبر خوب برای رسانه‌های رسمی، همه ماجرا نیست. گزارش‌های روندپژوهی از سال 2005 به این سو حاکی از کاهش محسوس سهم رسانه‌های چاپی از سبد مصرف خبری مردم، کاهش تدریجی جایگاه تلویزیون و رشد انفجاری رسانه‌های اجتماعی بودند. به عبارت دیگر رسانه‌های جریان اصلی (روزنامه و تلویزیون) زیر فشار تغییر تدریجی الگوهای مصرف خبری قرار داشتند.
حالا به این فضای پیچیده، شیوع عالمگیر ویروس کرونا را اضافه کنید که با تهدیدی مرگبار، رونق از بازارها ربوده و کارکنان را به دورکاری واداشته و حتی تعدیل نیرو را به شرکتها تحمیل کرده و در یک نگاه کلی‌تر، کلان روند دیجیتالی شدن را تسریع و تشدید کرده است؛ یعنی مهمترین عاملی که صنایع را به تغییر وادار می‌کند.
روزنامه‌نگاری هم مثل بسیاری حرفه‌ها بواسطه این کلان روند در حال پوست‌اندازی است. روند کم شدن تدریجی تبلیغات و مدلهای درآمدی تلویزیون‌های خصوصی تشدید و تسریع خواهد شد. حکایت روزنامه‌ها البته تلخ‌تر است. آنها که بر مدار تیراژ و تبلیغات می‌چرخند، کرونا حالا روند تدریجی رو به افول هر دو را تشدید کرده است، بویژه تبلیغات. پیش‌بینی میشود ادامه این روند، روزنامه‌های کوچک و مستقل بیشتری را به تعطیلی بکشاند. یکی از مدیران مطبوعات از آن به بزرگترین بحران تاریخ مطبوعات یاد کرده است.
در سالهای پس از کرونا الزامات دیجیتالی شدن، فشار را بر مدلهای کلاسیک کسب و کار رسانه‌های بزرگ و مبتنی بر پخش تلویزیونی و روزنامه‌ها بیشتر خواهد کرد. علاوه بر مصرف خبری که رشدی قابل توجه داشته است، با قرنطینه و افزایش ساعات خانه نشینی، در مجموع مصرف رسانه‌ای بیشتر شده است از جمله مصرف رسانه‌های اجتماعی، گوش دادن به کتابهای صوتی، تلویزیون تعاملی (IP Tv)، مصاحبه‌های ویدیویی با متخصصان، و اکانتها و صفحه‌های اجتماعی متعلق به رسانه‌های خبری و... میزان هر کدام از اینها به الگوهای مصرف رسانه‌ای در هر کشوری بستگی دارد اما به طور کلی این رشد ذیل روندهای دیجیتالیسم است. مورد آخر یعنی افزایش توجه به اکانتها و صفحه‌های اجتماعی رسانه‌های خبری باعث شده است برخی سازمان‌ها از آن به عنوان فرصتی برای ایجاد مدلهای درآمدی تازه استفاده کنند، مثل «ثبت نام برای دریافت محتوا»، چیزی که توقع برای ارتقای کیفیت روزنامه‌نگاری را تشدید کرده است.
یکی از روندهایی که نقش جدی در آینده روزنامه‌نگاری دارد، روند افزایشی توجه به ویدیوهای مبتنی بر تقاضا و ویدیو آنلاین است. ویدیو محتوایی غنی و جذاب ارائه می‌کند. تولید گزارش‌های ویدیویی خبری و مستند در وب‌سایتهای رسانه‌های خبری یک روند رو به رشد است. تیم‌هایی از خبرنگاران چندمهارته، مدام ویدیوهای شهروند خبرنگاران را رصد می‌کنند و از آنها برای ساختن روایتهای حرفه‌ای‌تر استفاده می‌کنند. در رسانه‌های بزرگ روزانه ده‌ها ویدیو تولید و در وب‌سایت اصلی و صفحات اجتماعی منتشر میشود. برخی همچون تلویزیون‌های خبری دارایی تصویری خود را مدام در قالب ویدیوهای کوتاه در رسانه‌های اجتماعی بازنشر می‌دهند. گرایش به ویدیو یکی از روندهای تعیین‌کننده در آینده روزنامه‌نگاری خواهد بود.
رشد ویدیو به حدی است که به طعن گفته‌اند آینده تلویزیون، اینترنت است و آینده اینترنت، تلویزیون؛ کنایه از اینکه اگرچه رسانه تلویزیون در حال افولی تدریجی در مقابل اینترنت است اما قدرت تصویر و رشد انفجاری محتوای ویدیویی چنان است که گویی اینترنت را کاملاً تصویری خواهد کرد.
طی 20 سال گذشته، هم سرعت تغییر و هم میزان فشار برای تغییرات سازمانهای رسانه‌ای بیشتر شده است. مسئله چندوجهی امروز روزنامه‌نگاری این است که مردم اطلاعات را با چه ابزارهایی، در چه شرایطی، در چه قالبهایی{فرمتهایی}، با چه نیازها و خصوصیات فرهنگی دریافت می‌کنند. از این رو، تبدیل شدن به جایی برای مدیریت محتوا در پلتفورم‌های مختلف تنها راه بقای سازمانهای رسانه‌ای در آینده است. نوآوری؛ اگر تا حالا برگ برنده بود، فردا شرط بقاست. در عصر تازه رسانه‌ها، نوآوری قانون
کسب و کار است.
سایر اخبار این روزنامه
طناب‌کشی مدیرعاملی در «گهرزمین» به سود کیست!؟
منفورها !
آخرین میانجی؟
«بازارگردانی»دخالتی بی‌نتیجه
کرونا و روزنامه‌نگاری
مهرماه سر در گم
آقایان آموزش و پرورش چه می‌کنید؟
پیغام‌رسانی زیر سایه انتخابات نوامبر
چه شد که به وام کمک ودیعه مسکن رسیدیم!؟
«آقا ذبیح» و دیالکتیک مرگ
راه تشخیص مشکلات گفتاری در کودک
قیمت خودرو دست کیست؛ دولت یا دشمن قسم خورده؟!
مسئولان و دانش‌آموزان سردرگم
آقای قالیباف! برای بعد از سلفی‌ها هم برنامه‌ای دارید؟
بازی با جان انسان ها
اولویت سلامتی بر آموزش
درباره رها شدن یک نوزاد در تبریز
سندرم پای بیقرار چیست؟
