گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: در اینکه اقتصاد کشور بحرانی ترین شرایط خود را می گذراند، شکی نیست اما پیدا کردن دلیل این بحران بسیار مهمتر از تکرار مکررات است. متاسفانه از یک سو دلیل قانع کننده ای برای این بحران اعلام نمی شود و از سوی دیگر راهکار تاثیرگذاری برای عبور از این نیز ارایه نمی کنند. بزرگترین چالشی که گریبانگیر اقتصاد کشور شده، رکود تورمی است. بدین معنا که مردم توان خرید ندارند اما دایم شاهد گران شدن کالاها و خدمات هستیم. البته این معضل برای دولتمردان اثبات شده است و به دنبال پیدا کردن راهکار رهایی از آن هستند به نوعی که رییس سازمان برنامه و بودجه در دومین جلسه ستاد بودجه ۱۴۰۰ از رکود تورمی بشدت انتقاد کرد. این در حالی است که بارها اظهارات تعجب برانگیزی از سوی دولت تدبیر و امید اعلام شده که آخرین مورد در اواخر سال گذشته بود به نوعی که حسن روحانی در بانک مرکزی اعلام کرد بلد نیستیم با تکیه بر داخل و بدون کمک خارجی مشکلات اقتصاد ایران را حل کنیم. این اظهارات با واکنش های بسیاری رو به رو شد که در جدی ترین آنها، عده ای از اقتصاددانان در نامه ای به روحانی نوشتند: کثیری از کارآفرینان و کارشناسان کشور تأکید دارند مشکلات اصلی اقتصاد کشور، بیشتر ناشی از سوءمدیریت و "تحریم داخلی" است نه خارجی و چندین راهکار نیز برای عبور از مشکلات مطرح کردند که هنوز اجرایی نشده است.

سابقه تاریخی رکود تورمی

اینکه گمان کنیم رکود تورمی یک باره و تنها در دولت روحانی حادث شده، بیانگر آن است که در ایران زندگی نکرده ایم. کافی است با مردم به ویژه حقوق بگیران سالهای دور و نزدیک گفت و گو کنیم تا بدانیم بسیاری از آنها در آرزوی خرید پیش پا افتاده ترین نیازمندی های خودشان تا چه اندازه سختی کشیده اند زیرا قیمت ها دایم روند رو به رشدی داشته اما درآمدها رشد نکرده است. نکته جالب توجه اینکه در تمامی سالهای گذشته سایه سنگین سیاست خارجی بر اقتصاد تاثیر گذار بوده و تمامی دولتها و دولتمردان سیاست خارجی را بهانه ای برای گریز از این شرایط اعلام کرده اند. در دولت تدبیر و امید نیز همین بهانه مطرح می شد و به همین دلیل برجام مطرح شد. به محض آنکه برجام به امضا رسید، ذوق زدگی عجیبی در اظهارات دولتمردان شاهد بودیم. اینکه شرکتهای بزرگ خارجی به سوی کشورمان سرازیر شد، شکی نیست، اما تاسف آور این است که هنوز از گذشته درس نگرفته بودیم و باور نداشتیم که اقتصاد وابسته به خارج برای کشوری که به دنبال استقلال است و سعی می کند در همه زمینه ها حرفی برای گفتن داشته باشد، مانند گوی غلطان است که به هیچ عنوان نمی توان بر روی آن ساخت و ساز کرد. نتیجه آن که ترامپ رییس جمهور آمریکا شد، برجام را امضا نکرد، تحریمها را تمدید و تشدید کرد و خلاصه کار بدینجا رسید که پراید از مرز ۱۰۰ میلیون تومان عبور کرد و هنگامی که تصاویر خودروهای داخل انبارها در فضای مجازی دست به دست می شد، تنها پاسخ مسوولان این بود که به دلیل نبود قطعه صنعت خودروسازی کشور زمینگیر شده است.

بی توجهی به اقتصاد مقاومتی

رکود تورمی در شرایط رخ می دهد که سالهاست مقام معظم رهبری بر توجه به توان داخل تاکید می کنند و نسبت به این روزها هشدار می دهند. فاصله گرفتن از اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت بارها از سوی ایشان مطرح شد. مقام معظم رهبری زنگ خطر فروش نفت، خرید کالاهای مورد نیاز کشور با این درآمدها، بی توجهی به خودکفایی، نادیده گرفتن تولید ملی، رونق فرهنگ مصرف گرایی و بحران های ناشی از آن را بارها هشدار داده بودند که متاسفانه در تمامی دولتهای گذشته به آنها توجه نشد.

بودجه سال آینده انبساطی - انقباضی

از آنجا که اقتصاد کشور بر پایه بودجه تنظیم می شود، سازمان مدیریت و برنامه ریزی نقش بسزایی در این زمینه دارد. به همین منظور محمدباقر نوبخت در دومین جلسه ستاد بودجه ۱۴۰۰ که با حضور کارشناسان و مدیران این سازمان برگزار شد گفت: با توجه به شرایط خاص اقتصادی کشور، بودجه سیاستهای مالی کشور در سال آینده به صورت انبساطی تدوین خواهد شد، اما تلاش میکنیم برای نظم بخشی بیشتر به سیاستهای اقتصادی بخش پولی کشور، لایحه بودجه این بخش انقباضی باشد تا جلوی افزایش تورم گرفته شود.

کشور در شرایط رکود تورمی

وی با بیان اینکه مسئولیت مالی و مخارج دولت و دستگاههای دولتی در هر سال در لایحه بودجه منعکس میشود افزود: با تحلیل شرایط موجود کشور که رکود تورمی است متوجه میشویم که سیاستهای اقتصادی کشور باید به گونهای باشد که در مقابل رکود فعال باشد و کشور را از رکود خارج کند و از سوی دیگر جلوی تورم را بگیرد بنابراین سیاستهای مالی اقتصاد کشور در سال آینده انبساطی است تا با افزایش مخارج از جمله افزایش پرداختها به کارکنان و طرحهای عمرانی بتوانیم حوزههایی را که مصرف مردم پایین آمده است بالا ببریم و با استفاده از نیروی کار و ماشین آلات بیکار اشتغال و نیازهای جامعه و قدرت خرید مردم را زیاد کنیم.

تمرکز بر سیاست های مالیاتی

وی افزود: از سوی دیگر برای محدود کردن تورم باید سیاستهای پولی انقباضی در نظر گرفته شود که پیشنهاد دهنده و مجری این سیاستها بانک مرکزی است. نوبخت تامین منابع پایدار و مطمئن را یکی از محوریترین اصول اصلاح ساختار بودجه دانست و گفت: برای اینکه این منابع به افزایش تعهدات آتی دولت منجر نشود روی سیاستهای مالی متمرکز شدیم و در بودجه سال آینده، تعرفههای مالیاتی بخش تولید ۴ تا ۵ درصد کاهش خواهد یافت و مالیات بر تولید کننده کمتر میشود و از سوی دیگر، مالیات بر مصرف افزایش خواهد یافت.

افزایش مالیات مصرف کننده

رییس سازمان برنامه و بودجه، اصلاح ساختار بودجه ریزی کشور، شفافیت مالی بر اساس عملیاتی کردن سامانههای مختلف که قدرت نظارت جامعه، مسئولان و دستگاههای نظارتی بر عملکرد دستگاههای برخوردار از بودجه جاری کشور را افزایش میدهد و همچنین کاهش مالیات بخش تولید و افزایش مالیات بر مصرف را از ویژگیهای مهم بخشنامه بودجه ۱۴۰۰ سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد.

تبعات اعترافی نامبارک

هنگامی که دولتمردان به رکود تورمی اعتراف می کنند، یعنی باید در انتظار سلسله خبرهای بد اقتصادی باشیم. رکود تورمی نسبت به میزان بالای بیکاری، بحران صنایع و کارخانه ها، اخراج نیروی کار، تورم بالا، سفره های خالی حقوق بگیران و... هشدار می دهد. وقتی اقتصاد راکد باشد، یعنی تولید ناخالص داخلی (GDP) (مقیاس استاندارد مجموع خروجی اقتصادی یک کشور) یا رشدی بسیار آهسته دارد یا رو به کاهش است. نتیجه طبیعی این رکود اقتصادی، افزایش بیکاری است. بنگاههای اقتصادی و شرکتها بهمنظور صرفهجویی در هزینهها به تعدیل نیرو میپردازند که این کار باعث کاهش قدرت خرید مصرفکنندگان و در نتیجه خرج شدن پول کمتر از سوی مصرفکننده و حتی رشد اقتصادی کندتر میشود.کاهش رشد اقتصادی بخش طبیعی چرخهی اقتصاد کلان را در برمیگیرد. وقتی اتفاقات خلاف انتظار باشد، بازار نیاز به ایجاد ثبات دارد که معمولا در یک رکود موقتی به وقوع میپیوندند. تفاوت میان رکود و رکود تورمی در این است که دورهی طولانیمدت کاهش رشد اقتصادی در شرایط بالا بودن نرخ تورم چند برابر میشود. تورم افزایش مستمر قیمت کالاها و خدمات است، اما میتوان آن را کاهش مستمر قدرت خرید پول نیز توصیف کرد. در یک سال طبیعی، تورم ممکن است ۲ یا ۳ درصد تغییر کند. اگر نرخ تورم از ۵ یا حتی ۱۰ درصد بگذرد، شرایط اقتصادی دشوار خواهد شد.