گروه اقتصادی – کورش شرفشاهی: اقتصاد در بخشهای گوناگون شکل می گیرد و گسترش در هر کدام از این بخشها می تواند برای هر کشور ظرفیتی ویژه باشد. در شرایطی که دلالی، اقتصاد زیرزمینی، سفته بازی و توجه به منافع شخصی به بزرگترین معضل جهانی تبدیل شده، رویکردهای شفاف می تواند دست این فرصت طلبان را کوتاه کند، اما برای تحقق این مهم به ابزار خاصی نیاز داریم که بازار سرمایه یکی از آنهاست. بازار بورس مزایای متعددی دارد که شفافیت مالی، سرمایه گذاری با سرمایه اندک، جذب پساندازهای راکد و سوق دادن آنها به واحدهای تولیدی و صنعتی، کنترل حجم نقدینگی و تورم، رشد تولید ناخالص ملی، کمک به افزایش اشتغال ، توزیع عادلانه ثروت و افزایش سریع نقدشوندگی سرمایه بخشی از این مزایاست. بازار سرمایه با جمعآوری سرمایههای خرد و تزریق نقدینگی آن به بنگاههای اقتصادی، موجب می شود این واحدها قوی تر شوند و با خیال راحت و بهتر بتوانند به توسعه و رشد اقتصادی برسند. اما سوال اینجاست که تا امروز چه اندازه توانسته ایم از ظرفیت بورس برای رونق تولید استفاده کنیم.

کم لطفی بانکها به تولید

با نگاهی به وضعیت بنگاههای اقتصادی متوجه می شویم که تامین مالی و سرمایه در گردش، یکی از مهمترین الزامات تقویت بخش تولید کشور است که با توجه به مدل اقتصادی کشور، جابجایی و هدایت نقدینگی به واسطه نظام بانکی انجام میشود. فلسفه وجودی بانک، جمع آوری منابع خرد و کلان و هدایت آن به سمت تولید است، اما اظهارات نمایندگان تولیدکنندگان نشان می دهد که در این زمینه دل خوشی وجود ندارد. رئيس انجمن توليدکنندگان لوازم خانگي ايران با انتقاد از عملکرد نظام پولي و بانکي کشور گفت: بانکها بیشتر به زیرمجموعههای خود تسهیلات داده و تمایلی به ارائه تسهیلات به صنایع را ندارند. هم اکنون تولیدکنندگان منابع مناسبی را در سیستم بانکی دریافت نمیکنند که چندان نمیتوان به توسعه صنعت در آینده امیدوار بود. محمدرضا دياني گفت: سیستم بانکی به جای انجام وظایف خود که همان جذب سپردهها و ارائه تسهیلات است به سمت فعالیتهای اقتصادی رفته که این امر باعث شده تا آنها از وظیفه اصلی خود فاصله بگیرند.

همچنین غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه خواستار این هستیم که اقدام لازم در خصوص عملکرد بانکها انجام شود، اذعان کرد: «آمارها روی کاغذ درست است ولی عملا هیچگونه نقل و انتقالی برای بخش تولید انجام نشده است.»یحیی آلاسحاق رییس اتاق بازرگانی تهران نیز رابطه فعالان اقتصادی و نظام بانکی را پرچالش توصیف کرد و گفت: همه مسئولان کشوری در دولت، مجلس شورای اسلامی و نمایندگان بخش خصوصی و تشکلها نسبت به آن وقوف دارند و اگر این مشکل هرچه سریعتر به سامان نرسد تداوم آن کل نظام اقتصادی کشور را زیر سوال خواهد برد.

بورس جایگزین بانک

از آنجا که نیاز به جایگزینی مناسب برای نظام بانکداری احساس می شود، به نظر می رسد دولت بورس را برای این مهم در نظر گرفته است. در این رابطه معاون وزیر اقتصاد بر حمایت قوای سه گانه از بورس تاکید کرد و در توضیح این حمایت گفت: هدف سیاستگذاری اقتصادی هر کشور، رشد و توسعه اقتصادی است که با رشد سرمایه گذاری محقق میشود و برای تقویت سرمایه گذاری باید اقتصاد را تأمین مالی کنیم. در کشور ما تاکنون بار اصلی تأمین مالی بر دوش بانکها بوده، اما الان انتخاب کردهایم که بازار سرمایه را به عنوان تأمین کننده مالی اقتصاد کشور حمایت کنیم و توسعه دهیم.

محمدعلی دهقان دهنوی گفت: از ابتدای سال جریان ورودی به بازار سرمایه مثبت بوده و بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان وارد بورس شده است.رئیس اتاق بازرگانی استان همدان گفت: در شرایط کنونی که بسیاری از واحدها به دلیل اخذ تسهیلات بانکی و سودهای بسیار بدهی های کلانی به بانک ها دارند، بورس همانند روزنه امیدی است که متاسفانه تاکنون از آن غافل بوده ایم.علی اصغر زبردست با بیان اینکه همدان یک استان صنعتی به شمار نمی آید اما به خاطر صنایع خوبی که دارد به سوی صنعتی شدن درحال حرکت است اضافه می کند:" چنانچه بازار بورس، بتواند منابع مالی مورد نیاز واحدهای تولیدی را تامین کند، این حرکت شتاب خواهد یافت.

اصرار بر حضور بانک در بورس

با وجود آنکه نقدهای بسیار جدی به عملکرد نظام بانکی وجود دارد و بسیاری از بنگاههای اقتصادی به دلیل ناتوانی در بهره بانکی ورشکست شده اند، بنگاه داری بانکها نیز مورد نقد است، ورود بانکها به سهامداری و بورس اصرار می شود. در این رابطه کارشناس بازار سرمایه درباره حمایت بانکها از بازار سهام گفت: سالها بود که بانکها در حوزه بنگاه داری وارد شده و از وظیفه اصلی خود دور مانده بودند.

کامل ابراهیمیان با تاکید بر اینکه بنگاهداری بانکها باعث شد تا در تولید با مشکل مواجه شویم و با قانون رفع موانع تولید، بانکها موظف به خروج از بنگاه داری شدند گفت: بنابراین بازگشت مجدد به بنگاه داری بانکها اشتباه است و لزومی برای انجام آن نیست.

اینکه بانکها بخواهند اشتباهی که قبلاً مرتکب شده بودند و اثربخشی مثبتی بر اقتصاد نداشتند، فرآیند صحیحی نیست. حتی دیدیم که بانکها به شرکتهای زیرمجموعه خود تسهیلات می دادند و تولید را با مشکل مواجه کردند.به گفته این کارشناس اقتصادی، وظیفه بانک ها صرفاً جذب منابع مردم برای تأمین مالی از طریق اعطای تسهیلات است و غیر از این، وظیفه دیگری ندارند؛ اینکه بخواهند وارد بنگاه داری شوند، از کارکردشان منحرف می شوند.

دورزدن بروکراسی با بورس

از سوی دیگر یک کارشناس بازار سرمایه گفت: بنظر میرسد بازار سرمایه، با توجه به رسالت خطیر و با اهمیت خود که یکی از مهمترین آنها تامین مالی ارزان، سریع و شفاف بنگاهها و صنایع است، میتواند نقش مهم و کلیدی را ایفا کند. مهدی حاجیوند افزود: این موضوع در شرایطی نمود بیشتری پیدا میکند که بحث فشارها و تحریمهای بینالمللی مطرح میشود و محدودیتهای ایجاد شده تا حدودی بر صنایع و اقتصاد کشور اثرات خود را میگذارد، و در این میان بازار سرمایه میتواند در نقش یک ضربهگیر در راستای کاهش اثرات تحریمی، آن هم با تمرکز بر تامین مالی بنگاهها عمل کند. وی گفت: یکی دیگر از مزایای هدایت نقدینگی به سمت بازار سرمایه در راستای تامین مالی صنایع و بنگاههای کشور با هدف تحقق شعار جهش تولید، حمایت از کالای ایرانی و اقتصاد مقاومتی در این است که تامین مالی صنایع و شرکتها از مسیری غیر از سیستم گرانقیمت و زمانبر دریافت تسهیلات بانکی صورت میگیرد.

ضمن این که این رویا در بستری از شفافیت و تامین مالی ارزان قیمت و سریع اتفاق میافتاد، و نقدینگی سرگردان و سیلآسای جامعه نیز در خدمت تولید، آن هم از مسیری مناسب قرار میگیرد و تا حدود زیادی سایر بازارها از جمله مسکن، خودرو، ارز، طلا و سکه و در نتیجه اقتصاد کشور نیز از صدمات سرازیر شدن نقدینگی بیبرنامه و در پی آن تورم گسترده محافظت میشوند.

دور شدن بورس از سفته بازی

مدتهاست بخشهای اقتصادی کشور با شعار و حرف درمانی مدیریت می شود که یکی از آنها، استفاده از ظرفیت بورس برای تامین مالی تولید است. تا زمانی که بورس به فضایی برای حضور سفته بازان و فرصت طلبان تبدیل شده و بسیاری از فعالان بورسی هیچ اهمیتی برای اقتصاد و تولید قایل نیستند و تنها به فکر منافع شخصی خودشان هستند، امیدی به تحقق این مهم نیست.

اگرچه امروزه سرمایه قابل توجهی در بورس وارد شده، اما نگاه و رویکرد سرمایه گذاران فقط و فقط بدست آوردن سود است. بسیاری از تازه واردهای بورس درکی از ریسک بازار سرمایه ندارند و تنها با هدف بدست آوردن سود کلان و یک شبه وارد بازار بورس شده اند. همین تفکر باعث شده تا هر کس به نوعی نسبت به خطر زیان های بورس و اعتراض زیان دیدگان هشدار بدهد و شرایط امروز بورس به سپرده گذاران موسسات مالی و اعتباری تشبیه شود.