روزنامه ابتکار
1399/06/27
علیرضا صدقی در کلیات «آزاد»؛ در جزئیات «ممنوع»
ایران را از جهات مختلف و متنوعی می‌توان به تحلیل نشست. موضوعاتی که هر یک به تنهایی می‌توانند بر پیچیدگی‌ها و سختی‌های ادراکی این جامعه بیفزایند. این در حالی است که اجتماع این موضوعات در جامعه‌ای مانند ایران، روندی تصاعدی و تزایدی در سازمان پیچیده مناسبات اجتماعی را موجب شده است.در نتیجه این روندها امکان و فرصت تحلیل رفتاری و کنش عمومی جامعه ایران ـ چه در بدنه و چه در سطح حکمرانی ـ از تحلیلگر واقع‌بین یا کارکردگرا سلب میشود. از جمله این پیچیدگی‌ها می‌توان به پدیده نوظهور «آزادی» در کلیات و «ممنوعیت» در جزئیات اشاره کرد.
مسئله‌ای که یکی از دلایل اصلی بروز موقعیت «ریاکارانه» در سطوح مختلف اجتماعی شده است. از قضا این مسئله به شکلی فراگیر در بدنه اجتماعی نیز رسوخ کرده و گروه‌های مختلف اجتماعی از آن استقبال کرده‌اند چرا که نخستین پیامد «آزادی» در کلیات، کم‌هزینه کردن انتقادهای غیرمولد، غیرکارشناسی و غیرقابل ارزیابی است. درحقیقت برخی از کنش‌گران سیاسی و اجتماعی با توسل به این وضعیت و موقعیتی که در ساختار حاکمیت بنا شده است، تلاش می‌کنند تا عمدتا در قالب‌هایی کلی و بدون ذکر مصادیق عینی و اجرایی، انتقادهایی را متوجه حوزه‌های گوناگون تصمیم‌گیری کنند. انتقادهایی که در خوش‌بینانه‌ترین حالت جز اطفاء خواسته منتقد، هیچ دستاوردی دیگری در پی ندارد.
به دیگر بیان، بروز چنین وضعیتی شکلی از برخورد نقادانه را سامان داده است که می‌توان از آن به «انتقاد برای انتقاد» یاد کرد. در این وضعیت، غایت منتقد از انتقاد مطرح تنها خودِ انتقاد است. او در پی ساماندهی و سازماندهی هیچ کنش موثری در حوزه انتقاد مطرح‌شده نیست. تنها انتقاد می‌کند که بازتعریفی از خود در گروه کنش‌گران اجتماعی ارائه داده باشد.
در سوی دیگر، «ممنوعیت» انتقاد در جزئیات و تیغِ تیز و تند رویکردهای مبتنی بر گارد بسته نهاد قدرت در مواجهه با نقدهای مصداقی، سبب شده تا خیل عظیمی از منتقدان به دلیل هزینه‌های بالایی که این رویکرد ایجاد می‌کند، از صف نقد رفتارها، عملکردها و کنش‌ها خارج شوند. در حقیقت این وضعیت، به دلیل هزینه‌های بسیار بالای نقد با ذکر مصداق، پیش‌زمینه انتقاد را نوعی از شجاع‌دلی قرار می‌دهد که بسیاری کسان از آن بی‌بهره‌اند.
از مجموعه آنچه گفته شد برمی‌آید که توافقی نانوشته میان بخش‌هایی از حاکمیت و منتقدان کلی‌نگر و غیرتخصصی بروز کرده، که هر دو گروه را راضی، خشنود و خرسند از این وضعیت ساخته است. اما هر دو گروه یا عالمانه و عامدانه یا سهوی و از سر ناآگاهی از یک مخاطره بسیار جدی غفلت می‌کنند. مادام که نقد و انتقاد در جامعه چنین وضعیتی داشته باشد، نمی‌توان نسبت به اصلاح امور امید چندانی داشت. در حقیقت در این موقعیت، منتقدان تریبون‌دار، راهکاری به حاکمیت ارائه نمی‌دهند که حکمرانان بتوانند از آن مسیر بر مشکلات فایق آیند. سویه دیگر این ماجرا به محاق رفتن منتقدان کارآمد را منجر میشود. به دلیل این‌که مدت‌ها است گوش حاکمیت به شنیدن نقدهای ساختارمند و اصولی و کارکردی عادت ندارد، تحمل پذیرش این نوع نقدها را از کف داده و درنتیجه منتقدانی از این دست به عنوان عناصر نامطلوب شناسایی می‌شوند.
به هر روی، این وضعیت می‌تواند به نوعی موقعیت ناپایدار تعبیر شود. موقعیتی که نمی‌توان و نمی‌شود توقع داشت که پایداری و ثبات را درپی داشته باشد. لذا به نظر می‌رسد باید برای این موضوع و چالش جدی چاره‌ای اندیشیده شود.
سایر اخبار این روزنامه
آیا زمان بازنگری کارشناسی به محتوای کتاب‌های فارسی فرانرسیده است؟
بچه‌های امروز، داستان‌های دیروز!
علیرضا صدقی
در کلیات «آزاد»؛ در جزئیات «ممنوع»
«ابتکار» دلایل گرانی و نابسامانی در بازارهای گوناگون را بررسی می‌کند
صعود و ریزش بازارها از پله تورم
پیشنهادی که دولتی‌ها به مجلس دادند
بررسی لایحه جامع انتخابات به جای طرح انتخاباتی مجلس
فامیل کووید19 را دست کم نگیرید!
پیدا و پنهان واکسن آنفلوانزا
یکی از مهم‌ترین وزارتخانه‌های اقتصادی کشور ماه‌هاست بیوزیر اداره میشود
انتخاب وزیر پیشنهادی صمت در ابهام
درج «پدر فرضی» برای فرزندان با پدر نامعلوم تکذیب شد
شناسنامه فرزندان نامشروع در ید دادگاه‌ها
میرسلیم از نمایندگان برای تحقیق و تفحص از اقدامات شورای سران قوا دعوت کرد
تیغ انتقاد میرسلیم علیه رقبای انتخاباتی سابق
تبریک پیشاپیش رئیس‌جمهوری برای پیروزی ایران در برابر درخواست اجرای مکانیسم ماشه آمریکا
در جنگ اقتصادی هستیم، نه تحریم
آیا ترامپ برای موفقیت در انتخابات، درباره ایران برنامه خاصی دارد؟
دیپلماسی جنگ و صلح برای «سورپرایز اکتبر»
معاون اول رئیس‌جمهوری تاکید کرد
کالاهای حمایت شده با ارز دولتی نباید گران شوند
