عزای ملی واقعی مردم ایران در سوگ درگذشت استاد محمدرضا شجریان مرغ سحر پر کشید

فاطمه امین‌الرعایا
«من، محمدرضا شجریان، فرزند ایران. صدای من جزئی از فرهنگ کهن ایران است که می‌خواهد به مردم جهان یادآور شود که ما دارای چه فرهنگی هستیم، فرهنگ انسانی، فرهنگ عشق و صفا و پیامی جز دوستی، عشق و زندگی و خوشحالی در زندگی برای مردم ندارم…»
نمی‌دانم اینکه می‌نویسم گزارش است یا چه، راستش را بخواهید امروز و در این لحظه نمی‌خواهم هیچ اصولی از اصول خبرنگاری را رعایت کنم، می‌خواهم از دل بنویسم، از دل خودم و از دل شما. امیدوار بودم که هیچگاه، هرگز و هرگز روزی نیاید که مجبور به نوشتن این کلمات باشم. لذت هم‌عصری با شجریان چیزی نیست که بشود توصیفش کرد همانطور که نمی‌شود درد از دست دادن اسطوره موسیقی ایران را نوشت. آنچه در این گزارش می‌خوانید نه گفت‌وگو با شاگردان استاد است و نه گفته‌های دوستانش. این گزارش تنها حرف‌های شما است، چرا که در این درد ما همه با هم همدردیم. «همراه شو عزیز، تنها نمان به درد، کاین درد مشترک، هرگز جدا جدا درمان نمی‌شود»
این روزهای کرونایی نتوانستیم آنطور که باید استاد آواز ایران را بدرقه کنیم اما شبکه‌های اجتماعی شاهد همراهی مجازی کاربران در سوگ بزرگ‌مرد موسیقی کشور بود. کاربری نوشت: «این اندوه عمومی، این حزن اجتماعی نه برای زندگی شجریان که چه بسا با عزت زندگی کرد و با عزت رفت، برای دل خودمون هستش، برای مایی که دیگر چون او صدایی نداریم». کاربر دیگری نوشت: «هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق»، چه برسه به اون‌که دل ماها رو هم به عشق زنده کرد.» دیگری چنین توئیت کرد: «خدایا تو شاهد باش ما از این «آدم» غیر از خوبی ندیدیم.» دیگری گفت: «صبر بسیار بباید پدر پیر فلک را/ تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید»


دیگری نوشت: «‏چهره ملی یعنی همین. کسی که در عمرش یک دقیقه شجریان گوش نداده هم امروز داغ‫دار است. به کسی که موزیک روزمره‌اش تتلو است و برای سوگ شجریان غمگین است خرده نگیرید، او از معدود چهره‫های وجیه‌المله زمان ما بود. ‏شاید تنها چهره وجیه‌المله».
دیگری به تشابه تاریخ تولد و وفات فردوسی و شجریان اشاره کرد و نوشت: «‏داشتم فکر می‫کردم: حکیم ابوالقاسم فردوسی تولد ۹۴۰ میلادی / وفات ۱۰۲۰. استاد محمدرضا شجریان تولد ۱۹۴۰ میلادی / وفات ۲۰۲۰. هردو با هزار سال اختلاف زمان هشتاد سال عمر کردند و فخر ایران پهناور شدند. کاش ایران خالی از این بزرگان نماند…»
کاربری توئیت کرد: «محمدرضا شجریان خوب زندگی کرد و زمان حیاتش قدر دید. تن سالم و ذهن فعالی داشت؛ ۸۰ سال عمر کرد و ۵۰ سال رو قله موند. اگه بیمار نمی‌شد و باز هم می‌خوند، گنجینه موسیقی ایران رو پربارتر می‌کرد، اما امروز هم کمتر حسرتی از کارهای نکرده‫ا‌ش داریم. شجریان شدن و شجریان موندن کار هر کسی نیست».
کاربر دیگری نوشت: «‏پیام‌های تسلیتش و واکنش‌ها به فوتش رو می‌خونم و دارم فکر می‌کنم آیا بوده و دیدم کس دیگه‌ای رو که با این درجه از عزت رفته باشه؟ این مرگ و رفتن نیست، اوج بودن و موندنه».
دیگری به حال و هوای این دو روز اشاره کرد و نوشت: «‏حتی باران هم گریه‌اش گرفته».
دیگری با انتقاد به ممنوع‌الکاری استاد شجریان نوشت: «شجریان هفت سال پیش فوت شد، وقتی کنسرتش لغو شد، وقتی ممنوع‫الکار و ممنوع التصویر شد و جیک کسی درنیومد.»
دیگری با دعایی حزنش را نشان داد و نوشت: «خداوند مرگی چنین رو نصیب هر انسانی کنه، مرگی که پایان نیست!»
دیگری به کرونا اشاره کرد و گفت: «‏افسوس که ‎کرونا فرصت باشکوه‌ترین و بزرگ‫ترین تشییع مردمی را از تاریخ این سرزمین گرفت.»
کاربر دیگری نوشت: «‏ما درواقع بازم برای بدبختی خودمون سوگواریم! وگرنه استاد شجریان که با خوبی‌ها و بدی‌هاش درنهایت با عزت زندگی کرد و عمر مفید و پرباری داشت. مگه یه انسان، دیگه از زندگی چی می‌خواد؟!»
دیگری گفت: «‏یادمه بابام بهم می‌گفت همیشه بین دعاهات مرگ با عزت از خدا بخواه، امروز که استاد ‎شجریان فوت شدن این حرف بابا رو با همه‌ وجودم درک کردم. کاش بتونیم اینچنین با شرف زندگی کنیم و با عزت از این دنیا بریم».
کاربر دیگری نوشت: «هرچند که می‌دونستم دیگه شجریان نخواهد خوند اما امروز دوباره بهم یادآوری شد که تا زنده‌ام حسرت یه کنسرت شجریان تو دلم خواهد موند».
دیگری از استاد شفیعی کدکنی نقل قول کرد و نوشت: «‏از دکتر شفیعی کدکنی با آن سواد درباره محمدرضا شجریان می‌پرسند. می‌گوید: «حق و حد خودم نمی‌دانم درباره استاد شجریان صحبت کنم، چون من در موسیقی شنونده مبتدی و بی‌فرهنگی هستم و شجریان در موسیقی، جایگاه حافظ در شعر را دارد»».
در طول چند سال اخیر علی‌رغم اینکه استاد شجریان اجازه پخش ربنا را از شبکه‌های صدا و سیما داده بود اما همچنان به‌رغم درخواست‌های مردمی صدای او از تلویزیون و رادیو پخش نمی‌شد. کاربری با اشاره به همین امر نوشت: «پس از فوت اتفاق افتاد/ ممنوع‌التصویری محمدرضا شجریان در صداوسیما تمام شد! تا هست به ذلت بکُشندش به جفا/ تا رفت به عزت ببرندش سر دست».
کاربر دیگری به پیام همایون شجریان اشاره کرد و نوشت: «همایون ‎شجریان متواضعانه نوشته خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد و آدم روش نمیشه لایک کنه. خاک پا چیه، تاج سر ما بود، صدای ما بود».
کاربر دیگری در همین رابطه نوشت: «به‌ خدا قسم اصالت از این خانواده معنی گرفته. متنی که همایون در اینستاگرام منتشر کرده... «خاک پای مردم ایران به دیار معشوق پرواز کرد» نه فخر هنر، نه خسرو آواز، نه آبروی هنر. همین تواضع شجریان رو از فرش به عرش رسوند و خوشحالیم که چنین گوهری از استاد یادگاری ماند».
کاربر دیگری او را هم‌سنگ حافظ دانست و گفت: «بعضی آدم‌ها نماد و سمبل یک سرزمین می‌شن، مثل فردوسی، مثل مولانا، حافظ... هیچ وقت تکرار نمی‌شن... استاد شجریان هم از اون الماس‌های روزگار ماست، از اون‌هایی که به بزرگی تاریخ و تخت جمشید سرزمین‌مون هست و در قلب ما باقی خواهد ماند».
شاید برای پایان این گزارش هیچ چیزی بهتر از توصیف هوشنگ ابتهاج از استاد شجریان نباشد. او پیش‌تر درباره او گفته بود: «هرکس که دید روی تو بوسید چشم من/ کاری که کرد دیده من بی‌نظر نکرد». امکانات صوتی شجریان، جنس صدایش فوق‌العاده شیرین است، پاکیزه است. خودش هم آدم پاکیزه‌ای بود؛ نه اهل الکل بود نه اهل افیون بود. یک استثنا بود در هنرمندان ما. اگر حافظ زنده بود، پا می‌شد غرق بوسه بوسه می‌کرد شجریان را، آنجا که می‌گوید «مفلسانیم و هوای.. »، خیلی قشنگ است.»