آمارهای کرونا؛ واقعی یا پنهان کاری؟

محمد سیاح
آمارهایی که از ابتدای شیوع کرونا در ایران، از سوی مقامات بهداشتی و درمانی اعلام شد، مورد نقد بسیاری از کارشناسان بهداشتی قرار داشت. این نقدها زمانی شدت گرفت که همزمان با ایران آمارهای سایر کشورها در حال رشد بود. درحالیکه این آمارها در کل جهان رو به رشد بود آمار ابتلای بیماران در کشور هر روز کمتر می‌شد. از همان ابتدا هم شبهاتی درباره درست بودن آمارهای اعلامی‌‌رسمی‌از سوی وزارت بهداشت مطرح بود، اما نه تنها کسی به این شبهات توجه نکرد بلکه برخی هم قربانی اعلام ارقامی‌‌جز آمار وزارت بهداشت شدند!
به گزارش مردم سالاری آنلاین، برخی معتقد بودند دولت و وزارت بهداشت سعی دارند با کمتر نشان دادن آمار مبتلایان و همچنین فوتی‌ها شرایط را آرام نگه دارند و همین موضوع به «عادی‌انگاری» این بیماری و افزایش یکباره شمار مبتلایان، منجر شده است.
موید این موضوع عزل چندین رئیس دانشگاه علوم پزشکی است که آمارهای اعلامی‌‌را «غیرواقعی» خوانده بودند. دست‌کم چهار مقام‌ دولتی که آمار متفاوتی از گزارش دولت ارائه داده بودند با فشار وزارت بهداشت از جایگاه خود برکنار شدند. 


حسن عادلی، معاون آموزشی دانشگاه علوم پزشکی قم در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با شبکه استانی قم گفته بود که یک هفته پیش از ۳۰ بهمن‌ماه،‌ زمان اعلامی‌دولت برای شیوع ویروس، در قم و ۱۵ استان دیگر موارد مشکوک به آلودگی ویروس کووید-۱۹مشاهده شد، اما به دلیل دستورالعمل‌های رسمی‌وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از آنها معاینه به عمل نیامد. 
یک روز پیش از عادلی نیز در یک مورد مشابه دیگر قدرت اخوان اکبری،‌ رییس دانشگاه علوم پزشکی اردبیل‌ از سمت خود عزل شده بود. حکم برکناری او از سوی سعید نمکی، وزیر بهداشت‌ صادر شد و برخی رسانه‌های داخلی از جمله خبرگزاری برنا، وابسته به وزارت ورزش و جوانان، آن را «غیرمنتظره» خواندند. 
برکناری او به دلیل حمایت از اظهارات اسماعیل فرزانه، رییس بیمارستان «امام خمینی» اردبیل‌ بوده که در یک گفت‌وگوی تلویزیونی با شبکه تلویزیونی این استان آمار رسمی‌‌درباره مبتلایان را «گوشه‌ای از آمار واقعی» عنوان کرده بود. او گفته بود «بر اساس سیاست‌های وزارت بهداشت تنها کسانی که تست کرونایشان مثبت باشد، در آمار رسمی‌‌لحاظ می‌شوند در حالی که از همه مبتلایان تست گرفته نمی‌شود و بیماری همه افراد با تست تشخیص داده نمی‌شود.» فرزانه نیز پس از برکناری اخوان اکبری، از جایگاه خود کنار گذاشته شد. 
بالاتر از سه تا چهار برابر 
واکنش‌ها به آمارهای وزارت بهداشت به اینجا ختم نشد بلکه با ادامه روند بیماری و افزایش چشمگیر بیماران و خستگی کادرهای درمانی؛ صدای اعتراض‌ها به آمارهای اعلامی‌بیشتر شد تا اینکه به گفته محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی کشور «تعداد مرگ اعلامی‌و رسمی‌‌ثبت شده روزانه بالای ۳۰۰ یا ۴۰۰ مورد اعلام می‌شود و همه و مسئولان وزارت بهداشت هم اعلام کرده‌اند که این آمار، فقط آمار بیماران ثبت شده ‌است و آمار بالاتر از اینهاست. سازمان نظام پزشکی با بررسی‌های میدانی، در بیمارستان‌ها و محل‌های دفن افراد مبتلا به کرونا، عددی حداقل سه برابر آمار اعلامی‌‌را در زمینه مرگ و میر ناشی از کووید ۱۹ کسب کرده‌ است.»
مسعود مردانی، عضو کمیته علمی‌‌ستاد مقابله با کرونا نیز گفته بود «تعداد قربانیان دو و نیم برابر آمار رسمی‌‌است» و حسین قشلاقی، عضو شورای عالی نظام پزشکی نیز این رقم را سه تا چهار برابر» عنوان کرد.از طرفی ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت نیز گفته که «تعداد واقعی قربانیان کرونا در ایران حدود دو برابر بیشتر از آمار رسمی‌‌است، زیرا این آمار فقط شامل کسانی می‌شود که آزمایش کرونای آنها پیش از مرگ مثبت بوده باشد.»
محسن‌هاشمی‌رییس شورای شهر تهران نیز بارها از پنهان کاری درباره آمار کرونا در تهران انتقاد کرده و گفته میزان ابتلا به کرونا در کشور بسیار بیشتر از آمار رسمی‌است.
عمق فاجعه 
اظهارنظرهای متفاوت از سوی مسئولان بهداشتی و درمانی کشور در ارائه آمارهای مبتلایان به کرونا و همچنین فوتی‌های ناشی از این بیماری به حدی آشکار است که جایی برای شبهه نمی‌گذارد. البته که افزایش تست‌های PCR می‌تواند حتی آمارهای ترسناک‌تری از وضعیت امروز کرونا در کشور بدهد.ابراهیم رزم‌پا، نایب رییس انجمن راینولوژی ایران، هم در گفتگو با خبرگزاری سلامت به این نکته توجه داشته است که «آمارهایی که از سوی وزارت بهداشت مطرح می‌شود آمار بیمارانی است که ثبت شده هستند. بیماری تعداد زیادی از مردم کشور ثبت نمی‌شود و اگر آمار واقعی اعلام شود مردم متوجه عمق فاجعه خواهند شد.»
البته نکته مهمتر این است که چرا مسئولان در مورد ارائه آمارهای واقعی پنهان کاری کرده اند؟ آیا این امر نقشی در کوچک انگاری کرونا و افزایش تعداد مبتلایان به کرونا در هفته‌های اخیر نداشته است؟
انتقال تصاعدی کرونا در فضاهای سربسته و فاقد تهویه مناسب
سخنگوی وزارت بهداشت نسبت به انتقال ویروس کرونا در فضاهای سربسته و فاقد تهویه مناسب هشدار داد.به گزارش ایسنا، دکتر سیماسادات لاری گفت: ویروس کرونا از طریق عطسه، سرفه و حتی صحبت کردن فرد آلوده به فضای اطراف منتقل می‌شود و طبق آخرین تحقیقات ذرات سبک تر ویروس می‌توانند ساعتها در هوای پیرامون فرد مبتلا باقی بمانند.وی ادامه داد: بنابراین برخورداری از تهویه مناسب در محیط‌های سربسته می‌تواند تا حد زیادی خطر انتقال ویروس را کاهش دهد.لاری گفت: بر همین اساس در فصل سرد سال و بسته بودن درب و پنجره‌ها در منازل، نگرانی ما در نظام سلامت، عدم امکان تهویه مناسب در محیط‌های سربسته است که قدرت انتقال ویروس را به صورت تصاعدی افزایش می‌دهد.وی تاکید کرد: بنابراین در چنین شرایطی توصیه می‌شود که افراد حضور خود را در فضاهای سربسته و اماکن پرتجمع مانند مراکز خرید به حداقل رسانند و در صورت حضور در چنین اماکنی حتما از ماسک استفاده کرده و نسبت به حفظ اصول فاصله گذاری یک و نیم تا دو متر حساس باشند.وی گفت: در چنین شرایطی لازم است از برگزاری مهمانی‌ها و دورهمی‌های خانوادگی نیز 
خودداری شود.
همچنین سخنگوی وزارت بهداشت از شناسایی ۸۹۳۲ بیمار جدید کووید-۱۹ در کشور طی ۲۴ ساعت خبر داد.به گزارش ایسنا، دکتر لاری گفت: از روز12 آبان تا روز ۱۳ آبان ۱۳۹۹ و بر اساس معیارهای قطعی تشخیصی، ۸ هزار و ۹۳۲ بیمار جدید مبتلا به کووید۱۹ در کشور شناسایی شد که سه هزار و ۲۹۴ نفر از آنها بستری شدند.وی ادامه داد: مجموع بیماران کووید۱۹ در کشور به ۶۳۷ هزار و ۷۱۲ نفر رسید.لاری گفت:متاسفانه در طول این ۲۴ ساعت، ۴۲۲ بیمار کووید۱۹ جان خود را از دست دادند و مجموع جان باختگان این بیماری به ۳۶ هزار و ۱۶۰ نفر رسید.وی همچنین افزود: خوشبختانه تا روز ۱۳ آبان، ۴۹۵ هزار و ۴۷۳ نفر از بیماران، بهبود یافته و یا از بیمارستانها ترخیص شده اند.به گفته وی، ۵۳۷۸ نفر از بیماران مبتلا به کووید۱۹ در وضعیت شدید این بیماری تحت مراقبت قرار دارند.سخنگوی وزارت بهداشت ادامه داد: تا روز ۱۳ آبان، پنج میلیون و ۳۶ هزار و ۶۳۳ آزمایش تشخیص کووید۱۹ در کشور انجام شده است.وی در توضیح استانهای در شرایط قرمز بیماری گفت: استانهای تهران، اصفهان، قم، آذربایجان شرقی، خراسان جنوبی، سمنان، قزوین، لرستان، اردبیل، خوزستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان، بوشهر، زنجان، ایلام، خراسان رضوی، مازندران، چهارمحال و بختیاری، البرز، آذربایجان غربی، مرکزی، کرمان، خراسان شمالی، همدان، یزد و کردستان در وضعیت قرمز قرار دارند.لاری در توضیح استانهای در وضعیت هشدار نیز گفت: استانهای هرمزگان، فارس، گلستان و سیستان و بلوچستان نیز در وضعیت نارنجی و زرد قرار دارند.
وضعیت شیوع کرونا بسیار بد است
عضو کمیته علمی‌ستاد ملی کرونا با بیان اینکه شیوع زیاد بیماری کووید-19 باعث شده که بیماران بدحال بیشتر در معرض مرگ و میر قرار گیرند، گفت: میزان انجام تست باید افزایش یابد و در عین حال تست ارزان در اختیار مردم قرار گیرد.دکتر مینو محرز در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به وضعیت شیوع کرونا و افزایش مرگ‌های ناشی از بیماری، گفت: وضعیت شیوع بیماری در کشور بسیار بد است و بیماری زیاد شده است. در عین حال بر تعداد بیماران بدحالی که مسن هستند و به بیماری‌های زمینه‌ای مبتلا هستند، افزوده شده است.وی با بیان اینکه شیوع زیاد بیماری باعث شده که بیماران بدحال بیشتر در معرض مرگ و میر قرار گیرند، گفت: گاهی می‌بینیم که عمده بیمارانی که در آی سی یو بستری هستند، مسن هستند. باید توجه کرد که میزان مرگ و میر ناشی از کرونا در افراد مسن و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی و ریوی بالاست.محرز با اشاره به افزایش تست‌های تشخیصی برای کنترل بیماری، گفت: اگر امکانات تست بیشتر باشد، در مدیریت بیماری بسیار موثر است. در تمام دنیا به این صورت بیماری را کنترل می‌کنند. میزان انجام تست باید افزایش یابد و در عین حال تست ارزان در اختیار مردم قرار گیرد. زیرا در حال حاضر هزینه تست گران است. در دنیا بعد از یافتن فرد مثبت، افراد در تماس با او را هم تست می‌کنند و این اقدام باعث می‌شود که افراد مثبت دیگر هم شناسایی شوند و ایزوله کردن آنها ریت انتشار را کاهش می‌دهد.وی با بیان اینکه در عین حال تشخیص بیماری در مراحل اولیه میزان مرگ و میر را هم کاهش می‌دهد، گفت: هر چقدر بیماری زودتر تشخیص داده شود و تعداد تست‌هایمان بیشتر باشد و افراد بدون علامت را پیدا کنیم، می‌توان آنها را ایزوله کرد تا به دیگران بیماری را منتقل نکنند.محرز همچنین گفت: هنوز هیچ داروی جدیدی هم برای کرونا مطرح نشده است و درمان‌ها همان‌هایی است که از قبل بوده که البته درمان قاطع نیست، اما در شرایط خاصی می‌توان برای بیمار استفاده کرد. برای بیمار بستری می‌توان داروهای ضدالتهاب و ضدانعقاد استفاده کرد.
به دلیل واقعی نبودن آمار مبتلایان
نمی‌توان درباره آمار فوتی‌ها قضاوت درستی داشت
معاون درمان ستاد مقابله با کرونا در کلان‌شهر تهران در رابطه با آمار واقعی مبتلایان و فوتی‌های ناشی از کرونا در کشور ارایه کرد.دکتر نادر توکلی در گفت وگو با ایسنا با بیان اینکه ضریب اشغال بیمارستان‌های تهران در رابطه با ظرفیت کووید ۱۹ تکمیل شده است، گفت: با توجه به افزایش تصاعدی بیماران کرونا در پیک سوم اپیدمی، بیماران جدید ابتدا در اورژانس بستری شده و با خالی شدن تخت، به بخش‌ها منتقل می‌شوند.وی با تاکید بر اینکه ظرفیت بخش‌های کرونایی بیمارستان‌ها با توجه به شرایط شناور است، اظهار کرد: به عبارت دیگر ظرفیت بستری بیماران کرونایی ثابت نبوده و بنا به شرایط و بر اساس نیاز روزانه، بازگشایی بخش جدید، تخصیص تخت جدید و همچنین تغییر کاربری‌ها انجام می‌شود.
معاون درمان ستاد کرونا تهران در ادامه ضمن تکذیب بستری بیماران در محوطه‌های بیرونی و یا حیاط برخی بیمارستان‌ها، عنوان کرد: هیچ بیماری در محوطه و حیاط بیمارستان‌ها بستری نشده و همچنین ادعای عدم پذیرش بیماران در بیمارستان‌ها نیز به هیچ عنوان سندیت ندارد، البته به دلیل تکمیل ظرفیت بخش‌های آی سی یو و وجود تعداد زیادی بیمار در لیست انتظار این بخش، گاهی بیماران نیازمند تخت آی سی یو، در اورژانس بستری شده و تا زمان خالی شدن بخش آی سیو خدمات ویژه در این بخش برایشان فراهم می‌شود.
وی در بخش دیگر این گفت‌وگو در رابطه با آمار فوتی و مرگ و میر ناشی از کرونا در کشور و مقایسه آن با سایر کشورها، اظهار کرد: از آنجا که آمار ابتلا در کشور دقیق نیست، بنابراین قضاوت درباره آمار واقعی مرگ و میرها امکانپذیر نیست.وی با بیان اینکه رقم واقعی مبتلایان در کشور ما شناسایی نمی‌شود، در این رابطه توضیح داد: بر این اساس مخرج کسرعدد نشان دهنده‌ درصد مرگ و میر به نسبت مبتلایان رقم بسیار کوچکی است، در واقع مخرج کسر واقعی خیلی بزرگتر از عددی است که در حال حاضر به عنوان تعداد موارد ابتلا مطرح می‌شود، چراکه میزان ابتلای رسمی‌بر اساس تست pcr اعلام می‌شود که با توجه به میزان و پوشش فعلی انجام تست pcr در داخل کشور، واقعی نیست.توکلی با بیان اینکه در حال حاضر مبتلایان تنها با pcr  و یا سی تی اسکن مثبت سنجیده می‌شوند، تصریح کرد: این در حالیست که به عنوان نمونه تقریباً هیچ مبتلایی با درگیری ریوی زیر۳۰ درصد، علامت دار نمی‌شود و این گونه نیست که همه مبتلایان دچار تنگی نفس شوند، لذا بسیاری از موارد بیماری بی علامت بوده و یا به صورت خستگی، کوفتگی و یا علائم غیراختصاصی بروز می‌کند که با انجام تست، مثبت می‌شود. بنابراین در شرایط فعلی که آمار مبتلایان دقیق  و واقعی نیست، نمی‌توان بر روی آمار فوتی‌ها قضاوت درستی داشت.معاون درمان ستاد کرونا تهران در ادامه با اشاره به اظهاراتی مبنی بر دو یا ۳ برابر بودن رقم واقعی مبتلایان و فوتی‌ها، اظهار کرد: در حال حاضر دو نوع فوتی داریم، یکی بر اساس pcr مثبت و دیگری به صورت pcr منفی و سی تی اسکن مثبت؛ یعنی یکی مثبت pcr آزمایشگاهی و دیگری مثبت بالینی؛ ولی آنچه رسما اعلام می‌شود، آمار فوتی pcr مثبت است. بنابراین قطعا تعدادی از فوتی از نظر بالینی کووید است ولی از نظر pcr منفی هستند که در آمار رسمی‌ لحاظ  نمی‌شوند و آمار آن در بدترین شرایط با تعداد pcr مثبت‌ها برابر است.