روزنامه اعتماد
1399/08/17
انتخابات امريكا، نفت و ايران
بازار نفت در صدر بازارهايي است كه از مدت‌ها قبل از انتخابات تاريخي 2020 رياست‌جمهوري امريكابه شدت روند اين انتخابات و تركيب ساختار سياسي آينده امريكارا رصد و با تحولات آن به خصوص در روزهاي پس از انتخابات در شكل نوسان قيمت همراهي كرده است. اين واكنش‌ها بيش از هر چيزي ناشي از تاثيرگذاري بالايي است كه بازار نفت از سياست‌ها و اقدامات ترامپ در 4 سال گذشته داشته است. بازارهاي جهاني به خصوص بازار نفت در هيچ دوره‌اي به اندازه دوره ترامپ از دولت امريكاو سياست‌هاي نفتي آن متاثر نبوده است. سياست‌هاي غيرمتعارف ترامپ در بازار نفت در شكل توسعه و افزايش توليد نفت غيرمتعارف(شيل)، كنار گذاشتن تعهدات زيست‌محيطي و افزايش توليد نفت امريكاو به طور كلي توسعه صنعت نفت امريكابا هدف افزايش اشتغال در آمريكا، بازار نفت را به شدت دچار نوسان كرد و زمينه حركت قيمت از 70 دلار در هر بشكه تا منفي 38 دلار در هر بشكه را فراهم كرد كه امري بي‌سابقه در بازار نفت بود. اين نوسان شديد حتي در مورد سياست‌هاي نفتي دولت ترامپ در عرصه بين‌المللي و در مقابل رقباي نفتي به خصوص اوپك هم ديده مي‌شود. ترامپ تا قبل از اپيدمي كرونا، مواضع سخت و تقابلي در برابر اوپك و اوپك پلاس در پيش گرفت اما پس از واگيري كرونا از تقابل به سوي همكاري با اوپك آن هم با هدف جلوگيري از سقوط قيمت نفت را در پيش گرفت. به اين اقدامات تحريم گسترده و شديد عرضه نفت ايران و ونزوئلا كه عمدتا با هدف باز كردن جايي براي ورود نفت امريكابود را بايد اضافه كرد. علاوه بر اين آغاز جنگ تجاري با چين و ديگر قدرت‌هاي نوظهور به عدم تعادل در بازار نفت كمك كرد و باعث به هم خوردن عرضه و تقاضا در بازار در نتيجه كاهش رشد اقتصادي چين همچنين به هم خوردن روند سرمايه‌گذاري و برنامه‌هاي توسعه‌اي در كشورهاي توليدكننده نفت شد. مجموع اين سياست‌ها و اقدامات كه متاثر از سياست‌هاي هيجاني، ماجراجويي‌هاي شخصي و رفتارهاي يكجانبه و كاسب‌كارانه ترامپ و دولت او بود به بي‌ثباتي و عدم تعادل بازار نفت و عدم امكان سرمايه‌گذاري‌هاي برنامه‌ريزي شده در حوزه توليد نفت شد. خروج ترامپ از كاخ سفيد و بازگشت ساختار سياسي امريكا از مسير متفاوت 4 سال گذشته به مسير عادي دهه‌هاي اخير براي بازار نفت هم نويدبخش افزايش ثبات و تعادل خواهد بود. سياست‌هاي اعلامي بايدن نسبت به بازگشت ايالات متحده به تعهدات بين‌المللي اعم از تعهدات محيط زيستي داخلي و بين‌المللي، بازگشت به برجام و رفع تحريم‌هاي نفتي ايران و ونزوئلا، امكان مصالحه با چين و ديگر قدرت‌هاي نوظهور همچنين كنار گذاشتن سياست‌هاي يكجانبه در حوزه‌هاي مختلف، زمينه ايجاد تعادل در بازار نفت و ثبات نسبي در قيمت‌ها مي‌شود. علاوه بر اين سياست‌هاي دولت بايدن مي‌تواند منجر به توسعه و تحرك دوباره بخش‌هاي انرژي‌هاي تجديدپذير شود كه از گردش مالي بالايي در امريكا و ديگر كشورهاي توسعه يافته برخوردار است. فارغ از سياست‌هاي اعلامي، استقبال جهاني از پيروزي بايدن و به عبارت دقيق‌تر شكست ترامپ تاثير رواني بالايي در بازارهاي جهاني و از جمله بازار نفت خواهد داشت. به طور قطع بازار جهاني نفت، چشم انتظار بازگشت نفت ايران خواهد بود. به طور طبيعي مانند ماه‌‌هاي منتهي به اجراي برجام و رفع تحريم‌هاي نفتي ايران در سال 94 برخي كشورهاي نفتي مانند عربستان‌سعودي و حتي روسيه در برابر بازگشت ايران كارشكني كنند اما با توجه به برنامه‌ريزي‌هاي صورت گرفته براي افزايش توليد و اجراي طرح‌هاي توسعه‌اي در حوزه افزايش ضريب برداشت نفت از ميادين نفتي و به مرحله توليد رسيدن طرح‌هاي توسعه‌اي ميادين جديد به خصوص ميادين مشترك، ايران با رفع تحريم‌ها زودتر و سريع‌تر از دوره قبل(سال 94) به بازار نفت بازگردد و بازارهاي خود را پس گيرد. به طور طبيعي از هم‌اكنون كشورهاي توليدكننده نفت در قالب اوپك و اوپك پلاس همچنين به صورت يكجانبه بايد تمهيدات لازم را براي بازگشت نفت ايران به بازار به لحاظ مديريت و كنترل اثرات منفي بر قيمت‌ها اتخاذ كنند. بازگشت ايران به بازار نفت از اين منظر كه بازار و فعالان آن را از بلاتكليفي خارج كرده به تعادل بازار و امنيت بيشتر بازار جهاني نفت كمك مي‌كند. چنانكه بيان شد به لحاظ سخت‌افزاري صنعت نفت ايران آمادگي بازگشت هر چه سريع‌تر به بازارهاي جهاني نفت را دارد اما مساله مهم آن است كه سياست خارجي ايران با بهره‌گيري از فرصت ايجاد شده، زمينه‌هاي سياسي و ديپلماتيك اين بازگشت و رسيدن ايران به حق واقعي خود را ايجاد كند.