روزنامه وطن امروز
1399/08/22
بازگشت مردم
علی آران: «اوو» پس از یک سال بازگشتی باشکوه داشت تا قدرت پابرهنگان را به رخ ستمگران بکشد. مسیر پرفراز و نشیبی که او در این مدت طی کرد، به مثابه ادیسه‌ای امروزین بود که به نام یک رهبر ضدآمریکایی ثبت شد. بهار پارسال (پاییز نیمکره شمالی) درست در چنین روزهایی «اوو» آخرین تصویر خود در بولیوی را از روستایی دور افتاده در ارتفاعات آند به اشتراک گذاشت، در حالی که در حیاط یک خانه محقر روستایی درست روی خط استوا، کمی آن طرف‌تر از یک چرخ خیاطی کهنه، روی زمین و زیر چادر شبی که او را از آفتاب تند و تیز فصل گرما محافظت می‌کرد اتراق کرده بود. او که هنوز قدرتمند‌ترین مرد کشورش محسوب می‌شد، ساعتی پیش از آن از دست شبه‌نظامیان نژادپرست «ام.ان.آر» که با لباس شخصی به پالاسیو کمادو، مقر ریاست‌جمهوری در لاپاز حمله برده بودند، جان سالم به در برده بود؛ آخرین مرحله از کودتای فاشیست‌های مسیحی مورد حمایت آمریکا برای سرنگون کردن موفق‌ترین دولت معاصر نیمکره غربی طی ۲ دهه گذشته آن هم در فقیرترین کشور لاتین. اوو مورالس در آخرین شب ریاست‌جمهوری‌اش در متنی که پای این عکس توئیت کرد فراموش نکرد که از مردم بومی کوچامبابا که به او پناه داده بودند تشکر کند. فردای آن روز پیش از آنکه سوار هواپیمای دولت مکزیک در فرودگاه شهر چیموره در اعماق پرت افتاده کوهستان‌های آند شود، توئیت کرد: بزودی بازمی‌گردم! تقدیر با او یار بود که این سه‌شنبه درست پس از یک سال از همان خانه محقر بومی کوچامبابا گذشت اما در مسیر عکس به سمت لاپاز و این بار نه مخفیانه بلکه مثل یک فاتح در دل دریایی از توده‌های مردمی که او را در رژه پیروزی همراهی می‌کردند. یک روز جلوتر وقتی همراه آلبرتو فرناندس، رئیس‌جمهور آرژانتین - کشور میزبانش در بیشتر ماه‌های یک سال اخیر- و به دنبال مراسم رسمی بدرقه، دوباره قدم به خاک بولیوی می‌گذاشت اعتراف کرد: «انتظار نداشتم به این زودی بازگردم!» در این فاصله او با وجود پذیرفته شدن تقاضای پناهندگی‌اش توسط دولت چپ‌گرای مکزیک ترجیح داده بود همسایه جنوبی آمریکا را ترک کرده و راهی آرژانتین، دورترین کشور لاتین به واشنگتن شود که هنوز هم یکی از قوی‌ترین پایگاه‌های سیاسی سوسیالیست‌ها در آمریکای جنوبی است. اینکه چرا مورالس در همان بدو امر به ونزوئلا یا اکوادور که دولت‌های چپ‌گرای‌شان متحد دولت او بودند نرفت، ابهامی بود که بتدریج پاسخ آن روشن شد؛ در آن مقطع دولت قانونی مادورو در ونزوئلا با بدترین بحران داخلی ناشی از کودتای سیاسی و جنگ اقتصادی آمریکا در کاراکاس مواجه بود و مورالس احتمالا نمی‌خواست با اقامت در آنجا به مشکلات بین‌المللی دوستان چاویست خود بیفزاید. از طرف دیگر لنین مورنو، رئیس‌جمهور اکوادور از یک سال و نیم پیش، چرخشی سوال‌برانگیز به سمت دولت ترامپ داشت که نمود آن تسلیم کردن جولیان آسانژ، موسس ویکی لیکس و پناهنده سفارت این کشور در لندن به انگلیسی‌ها و آمریکایی‌ها بود. رژه بازگشت پیروزی مورالس از مرز ویازون تا لاپاز، از جنوب تا شمال غرب بولیوی، ۲ روز طول کشید و مسیری به مسافت بیش از 1000 کیلومتر را در بر می‌گرفت؛ مسیری که صدها هزار بولیویایی، مستیزو و اروپایی‌تبار، سفید و سرخ و سیاه در هر نقطه از آن برای بازگشت «اوو» غریو شادی می‌کشیدند، گویی این بازگشت فاتحانه مردم بود. این بخشی از جشنی بود که همزمان حتی پیش از رسیدن مورالس به پایتخت در لاپاز هم جریان داشت. به گزارش رویترز، دیپلمات یکی از سفارتخانه‌های غربی در لاپاز در آستانه بازگشت مورالس به پایتخت از تعطیلی سفارتخانه‌ها از بیم خشم حامیان جنبش سوسیالیسم خبر داده بود. یک روز پیش از ورود مورالس به لاپاز، لوئیس آرسه، رئیس‌جمهور تازه انتخاب شده و معاونش دیوید چوکه هوانکا، هم‌حزبی‌هایش که در انتخابات ۳ هفته پیش پیروز شده بودند، به همراه سایر اعضای حزب جنبش سوسیالیسم در مراسم آغاز به کار دولت جدید، روی بالکن کاخ کمادو برای مردم سخنرانی کردند. این رویداد مهمی بود، چرا که با این مراسم دولت بولیوی رسما از چنگ دولت کودتا رها می‌شد که در این یک سال مورد حمایت آمریکا و اتحادیه اروپایی و متحدان غربی‌شان قرار گرفته بود. به همین دلیل آرسه و معاونش که هر دو از وزرای کابینه مورالس بوده‌اند، ترجیح دادند برای استقبال از او به ویازون نروند و در لاپاز بمانند تا پازل پیروزی را تکمیل کنند. شاید برای «اوو» نیز بهتر همین بود که همان‌گونه که یکه و تنها مجبور به ترک دیار شده بود، به عنوان رهبری محبوب و بی‌نظیر، یکه و تنها در رژه بازگشت حاضر شود؛ مردی از تبار بومیان آمایا که 61 سال پیش در یک خانواده کشاورز کاکائو در روستای کوچک ایسالاوی متولد شده و 14 سال پیش، انحصار حلقه قدرت سفیدپوستان را شکست و طی 13 سال با 4 کابینه پیاپی به عنوان محبوب‌ترین و طولانی‌مدت‌ترین حکمران در فقیرترین و منزوی‌ترین کشور لاتین، عملکردی درخشان در برقراری عدالت اجتماعی، کاهش فاصله طبقاتی و رشد اقتصادی از خود به‌جا گذاشت. 13سال متوالی با رشد اقتصادی میانگین 5 درصد در بولیوی که یکی از پرجمعیت‌ترین جوامع بومیان سرخپوست به عنوان نخستین ساکنان قاره آمریکاست به طوری که ۴۱ درصد جمعیت ۱۱ میلیون و ۵۰۰ هزار نفری آن را بومیان آند یا مستیزوها (بومیان دورگه) تشکیل می‌دهند. اگر چه هنوز بیش از ۳۴ درصد مردم آن کشور فقیر هستند اما تا پارسال مورالس در مصدر قدرت، رکوردی تاریخی در زمینه فقرزدایی به‌جا گذاشته بود چرا که وقتی در سال 2006 به قدرت می‌رسید نرخ فقر تقریبا 60 درصد بود. بسیاری بر این باورند مورالس می‌تواند پس از کاسترو و چاوز نقش رهبر انقلاب ضدامپریالیستی در کل جهان لاتین را ایفا کند که این جایگاهی به مراتب مهم‌تر از سمت ریاست‌جمهوری بولیوی است. نباید از یاد برد که او سال گذشته زیر فشار ارتش و نیروهای کودتاچی استعفا کرد اما در این فاصله مجمع قانون‌گذاری متشکل از اعضای ۲ مجلس پارلمان یعنی سنا و مجلس نمایندگان حاضر به تشکیل جلسه برای بررسی استعفای او نشد. به عبارت دیگر از منظر قانونی، مورالس روز دوشنبه که به خاک کشورش بازمی‌گشت هنوز روی کاغذ رئیس‌جمهور قانونی بولیوی بود. امروز این «مرد مردم» همچنان رهبر معنوی مهم‌ترین جریان سیاسی بولیوی است، که به جرات می‌توان گفت آماده یک جهش تاریخی است. کشوری که با مردمی بیدار شده با انقلاب بولیواری و با برخورداری از منابع راهبردی لیتیوم و همچنین نفت در کنار غنای محصولات کشاورزی ویژه مشهور به کاف‌های سه‌گانه (کوکا، کاکائو، کینوا) آماده است با رهبری مورالس، عصر جدیدی را آغاز کند. آرسه، رئیس‌جمهور جدید و جانشین قانونی مورالس، در مراسم تحلیف با انتقاد از آثار ویرانگر عملکرد دولت کودتا به ریاست «جیانین آنی یز» وابسته به راست‌گرایان افراطی بر اقتصاد و دموکراسی تنها در طول یک سال، متعهد شد کشورش را دوباره در مسیر دموکراسی و احیای اقتصاد قرار دهد که به معنای بازگشت میراث مردمی مورالس همزمان با بازگشت خود او به بولیوی است.