آواز قوی قم

1- نوشتن درباره جايگاه علمي و فقهي مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمين دکتر داود فيرحي در اندازه اين قلم نيست وليکن به احترام مقاله کم‌نظير وي درباره آيت‌ا... هاشمي با عنوان «آواز قوي هاشمي» اين چند سطر را به نيابت از آن پير سفر کرده تقديم به روح آزادانديش دکتر داود فيرحي مي کنم. قبل از آن البته توجه شما را به بخش‌هايي از مقاله ماندگار مرحوم دکتر فيرحي با عنوان آواز قوي هاشمي جلب مي‌کنم: «... آيت‌ا... هاشمي رفسنجاني، در تاريخ معاصر ايران جايگاه ويژه‌اي دارد. کمتر شخصيتي پيدا مي‌شود که اين چنين جامع اضداد و فضايل باشد و چنان جاذبه و دافعه گسترده‌اي برانگيزد. شخصيتي پيچيده، منشوري و چندبُعدي که شناخت و داوري درباره‌اش، نياز به گذر زمان و عبور از «حجاب معاصرت» دارد. هاشمي شخصيتي چندجانبه داشت؛ روحاني انقلابي که ارزش مبارزه و طعم زندان و شکنجه را چشيده بود. شاگرد، دستيار و معتمد رهبر انقلاب و بنيانگذار جمهوري اسلامي، از مديران و رهبران برجسته جنگ هشت‌ساله ايران و عراق، رئيس مجلس، موسس دانشگاه آزاد اسلامي، رئيس‌جمهور، و رئيس مجمع تشخيص مصلحت نظام بود. ليکن، آخرين دغدغه و اقدامِ، البته ناتمام او، «مساله آزادانديشي ديني» و تلاش در نهادينگي و توسعه اين انديشه و نهاد نوپا بود. وي بعد از عمري تجربه مبارزه، زندان، اداره جنگ، قانون‌گذاري و مسئوليت‌هاي اجرائي در سطح رياست‌جمهوري، به اين نتيجه رسيده بود؛ «تنها منطق آزادانديشي است که مسلمانان را به يک تمدن عظيم در دنيا مبدل مي‌سازد»، آزادانديشي ديني، همان «آواز قوي هاشمي» است که برگ مهمي از کارنامه دهه آخر عمر او را تشکيل مي‌دهد. معروف است که هر انسان انديشمند و پرثمري، آخرين محصول فکري و آخرين اقدام عملي‌اش، کوچک‌ترين و در عين حال مهم‌ترين حاصل عمرش است که به يادگار به تاريخ مي سپارد؛ «عصاره عمر» است». 2- اگر آواز قوي هاشمي را در فرياد کردن تمام‌عيار آزادانديشي ديني در دهه آخرش عمرش بدانيم، حجت‌الاسلام والمسلمين دکتر فيرحي در دهه آخر عمر نسبتا کوتاه ولي بسيار پربارش، خود به نوعي تبديل به «آواز قوي قم» شده بود و با ترويج آزادي بيان مبتني بر عقل و تديّن، به تقويت ظرفيت علمي در فرايند نظريه‌پردازي آزادانديشانه ديني مي‌پرداخت و هرگز از تلاش براي رفع موانع و محدوديت‌هاي آزادانديشي در همه زمينه‌هاي علوم و فنون بالاخص در قم؛ دست برنداشت تا شخصا به نمادي براي تشويق صاحب‌نظران به آزادانديشي ديني و ارائه آرا و انديشه‌هاي مختلف با رعايت مباني و اصول اخلاقي اسلام؛ تبديل شود و از همين منظر بايد گفت که خاموشي نابهنگام دکتر فيرحي را بيش از همه بايد به ساحت آزادانديشي ديني تسليت گفت. روحش شاد.