روزنامه وطن امروز
1399/08/25
توسعه فردمحور عامل کاهش جمعیت
دکتر غلامرضا حسنی‌درمیان*: «طرح جمعیت و تعالی خانواده» در راستای حمایت از نهاد خانواده و همچنین افزایش جمعیت کشور در مجلس شورای اسلامی بررسی شده و پس از تصویب اولیه، منتظر تصویب نهایی است؛ اما نکته بسیار مهم‌تر از اجرای این طرح، این است که دولت باید طرح «حمایت از خانواده» را در برنامه توسعه لحاظ کند تا پایدار باشد و محور توسعه را «خانواده» قرار بدهد نه صرفا افزایش جمعیت. بیشتر طرح‌های توسعه در جهان فردمحور یا ایندیویژوالیستی هستند و نظام‌های جهانی، توسعه را نه در چارچوب خانواده که در چارچوب رشد فرد تعریف می‌کنند اما اگر در تعیین برنامه‌های توسعه، خانواده را محور قرار دهیم در بسیاری از سیاست‌ها بازنگری خواهد شد. برای مثال زمانی که مسأله اشتغال بانوان مطرح میشود، علاوه بر حضور اجتماعی آنها باید توجه داشت این حضور نهاد خانواده را تحت تأثیر منفی قرار نداده و فرزندآوری و تربیت در خانواده مختل نشود. این موضوع به معنای بازداشتن زنان از حضور در عرصه‌های اجتماعی نیست، بلکه فراهم کردن شرایطی متناسب با نقش مادر در خانواده است؛ مثلا می‌توان ساعت کار را برای زنان ۲ ساعت کمتر از مردان یعنی 6 ساعت تعریف کرد؛ بدون آنکه اختلافی در حقوق پرداختی وجود داشته باشد. همچنین در باب تحصیل در دانشگاه باید با استفاده از روش غیرحضوری و مجازی، امکان تحصیل زنان خانه‌دار و دارای فرزند بدون نیاز به حضور در دانشگاه فراهم شود تا بتوانند از این طریق به تحصیلات‌شان ادامه دهند. در اصل آنچه باید در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌ها مورد توجه مسؤولان و تمام افراد جامعه قرار گیرد، حمایت از ازدواج، تسریع ازدواج جوانان و تحکیم بنیان خانواده است. برای مثال با ایجاد حمایت‌های لازم جلوی به تعویق افتادن ازدواج جوانان در حال تحصیل گرفته شود. این حمایت‌ها الزاما نباید دولتی باشد، بلکه می‌توان از کمک بخش‌های غیردولتی نیز بهره برد. بنابراین محور تمام برنامه‌های توسعه باید خانواده باشد نه فرد. از طرف دیگر مسأله تنها فرزندآوری نیست، بلکه بر اساس سیاست‌های جمعیتی، فرزندپروری و پرورش فرزند در کنار فرزندآوری امری بسیار مهم است و باید نسل‌های آینده هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی نسبت به نسل‌های پیش از خود برتر باشند. * پژوهشگر جمعیت/ استاد دانشگاه