روزنامه شرق
1399/08/25
جنگل‌ها منابع بي‌پايان توليد
جنگل‌ها منابع بي‌پايان توليد مظفر شیروانی- مشاور بین‌المللی جنگل در اتریش 30 درصد سطح کره زمین، معادل چهار میلیارد هکتار را جنگل پوشانده که حدود60 تا 65 درصد آن جنگل‌های انبوه است. متوسط حجم موجودی سرپای این جنگل‌ها به‌طور متوسط رقمی حدود 110 متر مکعب در هکتار تخمین زده میشود ( PERSSON1974). این رقم در نقاط مختلف جهان بسته به اکولوژی منطقه، انبوهی جمعیت، ساختار جامعه در گذشته و حال و سطح توسعه صنعت در کشور، تغییر می‌کند.توسعه جنگل‌ها به جمعیت کشور بستگی دارد؛ هرجا که جمعیت کشوری افزایش پیدا كند، به همان نسبت نیز سطح جنگل‌ها کاهش می‌یابد و برعکس هرجا جمعیت کشوری کاهش پیدا کند؛ سطح جنگل‌ها افزایش می‌یابد (DENGLER 1990). از 2.8 میلیارد هکتار جنگل‌های انبوه در جهان تقریبا دو میلیارد هکتار آنها قابل بهره‌برداری است
BINKLEY und DYCKTRA 1987) .
جنگل‌های جهان هر سال رقمی حدود 5.2 میلیارد مترمکعب رویش حجم چوب دارند. علاوه بر تولید کالاهایی مانند چوب، بذر و گوشت شکار، چندین خدمات دیگر نیز برای جنگل برشمرده‌اند.مهم‌ترین مشکلات جهان صنعتی‌شده، افزایش گازهای گلخانه‌ای و به دنبال آن بروز تغییرات اقلیمی و افزایش تدریجی دمای کره زمین است. یکی از خطرناک‌‌ترین گازهای گلخانه‌ای گاز دیاكسیدكربن (CO2) است که حاصل سوخت‌و‌ساز مواد فسیلی است. زمان ماندگاری و تأثیرگذاری این گاز در هوا بسیار طولانی و حدود 120 سال تخمین زده میشود. مقدار این گاز از شروع صنعتی‌شدن جوامع تا سال 2015 از 280ppm به 400 ppm افزایش پیدا کرده و در جو کره زمین انباشته شده است. این افزایش دیاكسیدكربن برابر با مقدار گازی است که در 800 هزار سال گذشته تولید شده است.تدابیر مختلفی به‌منظور پیشگیری از تولید بیشتر گاز دیاكسیدكربن در جریان است. مسئله اصلی محیط زیست؛ کم‌کردن مقدار دیاكسیدكربن موجود در هواست که از سال‌های بعد از صنعتی‌شدن به مقدار گاز دیاكسیدكربن طبیعی هوا اضافه شده است. یکی از مهم‌ترین و اثربخش‌ترین تدابیر به‌منظور جذب این گاز از هوا و تثبیت آن، توسعه جنگل‌هاست که در سال‌های اخیر به‌طور جدی در دستور کار بیشتر کشورهای جهان قرارگرفته است (پروژه کمربند سبز در آفریقا به مساحت بیش از صد میلیون هکتار، در چین 350 هزار هکتار و...). شرط اصلی موفقیت‌آمیزبودن این قبیل جنگل‌كاری‌ها نخست پایداری آنها و سپس تغییر آنها به سمت‌و‌سوی جنگل‌های طبیعی است.
زراعت چوب در عرصه‌های منابع طبیعی؛ به‌دلیل اینکه درختان پس از مدت‌زمان نسبتا کوتاهی با قطر نازل آن هم به روش قطع یکسره بهره‌برداری می‌شوند، اثر چندان چشمگیری در کاهش دیاكسیدكربن هوا ندارند. هرچقدر قطر درخت بیشتر، رشد سالانه آن افزون‌تر. بهترین گزینه درباره این قبیل جنگل‌های دست‌کاشت، تبدیل تدریجی آنها به جنگل‌های قطور و دائمی است.دخالت‌های علمی جنگل‌شناسی علاوه بر پایداری جنگل‌ها باعث افزایش فعالیت‌های فتوسنتزی درختان توأم با رشد سالانه بیشتر آنها می‌شوند. رشد فزاینده سالانه درختان مهم‌ترین عامل در جذب دیاكسیدكربن هوا و تثبیت آن در بخش‌های مختلف درخت است. شرط لازم برای افزایش رشد سالانه درختان علاوه بر شرایط آب و هوایی مناسب، سلامت، جوان‌بودن و تاج گسترده داشتن درختان است. جنگل‌های پیر، فرسوده، تخریب‌شده یا حتی بسیار انبوه اگر هم در شرایط آب و‌هوایی مناسب قرار داشته باشند، باز هم از رشد سالانه مناسب برخوردار نیستند.مقایسه رویش متوسط سالانه بین جنگل‌های جهان و جنگل‌های هیرکانی نشان‌دهنده این واقعیت تلخ و ناگوار است که از پتانسیل و توان تولیدی منابع جنگلی کشور به‌هیچ‌وجه استفاده بهینه و صحیحی نشده است. حداقل رشد سالانه در هکتار جنگل‌های شمال کشور را با توجه به شرایط مساعد آب و هوایی آن می‌توان تا حدود 9 متر مکعب در سال و در هکتار افزایش داد. (درحال‌حاضر متوسط این رویش سالانه رقمی بین 2 تا 2.5 متر مکعب در هکتار تخمین زده میشود). دلیل تحقق‌نیافتن این امر، استفاده نادرست از توان تولیدی جنگل؛ مشکلاتی مانند افزایش جمعیت و تخریب بی‌رویه عرصه‌های جنگلی، حضور فعال دام، حیات وحش و بالاخره ضعف دانش پرورش جنگل و فقدان مدیریت صحیح است.این وضعیت تنها به جنگل‌های هیرکانی محدود نشده، بلکه درباره سایر منابع جنگلی از قبیل جنگل‌های زاگرس، ارسباران، ایرانی تورانی و... نیز حاکم است. براساس آمار رسمی میانگین سطح عملیات احیا و توسعه جنگل در سه سال بعد از تصویب طرح موسوم به تنفس حدود 45 هزار هکتار اعلام شده است. این رقم با توجه به سطح 14 میلیون هکتار جنگل در کشور رقمی بسیار ناچیز بوده و با این روند برای احیای فقط جنگل‌های تخریب‌شده کشور 300 سال وقت لازم است! درحالی‌که با تغییرات آب و هوایی و افزایش جمعیت، کشور ایران نیازمند توسعه و احیای هرچه سریع‌تر جنگل‌هاست. دخالت‌های آغازین به‌منظور بهره‌برداری از درختان خشکیده، شکسته و افتاده ممکن است در کوتاه‌مدت نیاز صنایع چوب کشو را تأمین كند؛ اما به‌هیچ‌وجه جنگل‌های تخریب‌شده را احیا نخواهند کرد. احیای جنگل‌ها نیازمند طرح‌های جنگلداری با اهداف کاملا روشن، زمان‌بندی‌‌شده توأم با راهکارهای کاملا مشخص است. طرح‌های احیایی و پرورشی که با روش جنگل‌شناسی اقتصادی همگام با طبیعت به اجرا درمی‌آیند، می‌توانند در مدت نسبتا کوتاهی مقدمات توسعه جنگل، استقرار زادآوری طبیعی، گسترش تنوع زیستی، جوان‌کردن جنگل و از همه مهم‌تر رویش سالانه و مستمر آنها را فراهم کنند. اتخاذ این تدابیر جنگل‌شناسی می‌تواند مانع از سر و شاخه شکستگی، خشکیدگی، شکسته و ریشه‌کن‌شدن و گسترش آفات و بیماری‌ها شود.
بدیهی است که اجرای هر طرح با هر روش جنگل‌شناسی عملا توأم با برداشت چوب از جنگل خواهد بود. احیای جنگل‌ها بدون تولید چوب، امری واهی و غیرعلمی و فاقد جایگاه علمی است.
دخالت‌های صحیح جنگل‌شناسی؛ تنها راه پایداری جنگل؛ افزایش رویش سالانه، استمرار تولید و امکان استفاده از سایر خدمات بازاری جنگل است. جنگل‌ها یکی از منحصرترین منابع تولیدی در جهان به حساب می‌آیند که اگر به‌درستی احیا و توسعه داده شوند، تولید در آنها هرگز پایان نمی‌پذیرد.
سایر اخبار این روزنامه
تاجرباشی‌های بی‌بضاعت ۷میلیاردی
بازار سیاست باید خود را اصلاح کند
محدودیت‌های جدید و بیشتر از اول آذر
پیام تسلیت مقام معظم رهبری
۵-۱: بازگشت به وطن در تابوت
بن‌بست اعتراضات
عقب نشینی بهارستانی‌ها با انتقاد سخنگوی شورای نگهبان
گردنبند علی دایی «رنج روور» هری کین
مقاومت در برابر اجرای مصوبه هیئت وزیران
ترامپ؛ بناپارتی که امپراتور نشد!
جنگل‌ها منابع بي‌پايان توليد
لزوم حفظ هویت خاص محلات در شهرها
توسعه آموزش همگانی کلید مسئولیت‌پذیری اجتماعی
