روزنامه جوان
1399/09/03
توقف شن‌های روان پشت خاکریز جهادی‌ها
سرویس جامعه جوان آنلاین: نقش گروه‌های جهادی و بسیجی در آبادانی مناطق محروم و همچنین مقابله با حوادث طبیعی و غیرمترقبه در سطح کشور بسیار چشمگیر بوده‌است. مباحث و مشکلاتی همچون حوزه محیط‌زیست، گرم شدن وضعیت هوا، افزایش فرسایش خاک و بحران آب در کشور را فقط با همکاری مردم می‌توان حل کرد و دانشجویان بسیجی توانسته‌اند به عنوان یک گروه مردمی، زمینه را برای رفع این مشکلات آماده کنند.اتفاقی که از دانشگاه شروع شد
سال گذشته به همت بسیج دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ساری، نشست تخصصی حفاظت آب و خاک در عرصه‌های طبیعی با حضور دکتر تیموری رئیس دانشگاه، دکتر عرب خدری معاون پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری کشور، مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران و مدیرعامل کانون جهادگران و جمعی از دانشجویان بسیجی این دانشگاه برگزار شد.
در این مراسم با تأکید بر اینکه فرسایش خاک در زمین‌های زراعی و کشاورزی بسیار دردناک است، چون خاک مرغوب را از دست می‌دهیم و تغییرات اقلیم و جوی که موجب سیلاب‌ها و حوادث دیگر می‌شوند نیز به فرسایش خاک و منابع طبیعی سرعت می‌بخشند، تصمیم به اقدامات جهادی گرفته شد.
دانشجویان بسیجی دانشگاه ساری همگام با دانشجویان بسیجی دانشگاه علم و صنعت طرح‌های مختلفی از جمله ساخت بادشکن را برای مبارزه با فرسایش خاک و مقابله با شن‌های روان تهیه و در ۱۸ استان کشور اجرایی کردند. این اقدام اگرچه در گام‌های ابتدایی به سر می‌برد، اما نتایج نشان می‌دهد که حدود ۸ میلیون هکتار هم وسعت کانون شن‌های روان کشور است که با همت دانشجویان بسیجی، در یکسال اخیر روند کاهشی داشته‌است.
همراهی بسیج دانشجویی و بسیج سازندگی
زهرایی، مسئول سازمان بسیج سازندگی هم تیرماه امسال در مراسم امضای تفاهمنامه همکاری مشترک سازمان جنگل‌ها و سازمان بسیج سازندگی کشور خاطر نشان کرد: «بسیج در تمامی روستا‌ها و جوامع محلی شبکه‌های مویرگی دارد و می‌تواند با استفاده از نیروی متخصص و جوانان مؤمن همانند دوران کمک‌های مؤمنانه در حفظ، احیا و توسعه منابع طبیعی کشور نقش‌آفرینی کند. بسیج علاوه بر مشارکت دادن جوانان و گروه‌های جهادی در حوزه منابع طبیعی قادر است بخش قابل‌توجهی از تجهیزات و امکانات خود را برای شکوفایی منابع طبیعی کشور به کار گیرد.»
در واقع دانشجویان بسیجی در بسیاری از استان‌های درگیر فرسایش خاک، برای توسعه بادشکن‌ها از امکانات بسیج سازندگی استفاده کردند.
توسعه ۵۰ هزار هکتار گیاهان دارویی و انجام ۳۲ میلیون هکتار عملیات کاداستر (محدوده‌بندی) در کنار ۶۲ هزار هکتار جنگل‌کاری هم از اقدامات مهم همکاری سازمان جنگل‌ها و سازمان بسیج در سال جاری بوده‌است.
نبرد در ۱۸ استان
فرسایش بادی در برخی مناطق بیابانی باعث ایجاد طوفان‌های شن میشود که اگر این طوفان‌ها بالای دومیکرون قطر، ۵۰ کیلومتر طول پرواز و ۱۰ کیلومتر ارتفاع داشته باشند، محیط‌های انسانی، کشاورزی و صنعتی اطراف خود را به شدت مورد تهدید قرار می‌دهند. در برخی مناطق نیز فرسایش خاک، بخش عظیمی از خاک با ارزش را جابه‌جا می‌کند و از بین می‌برد.
حدود ۱۸ استان کشور درگیر مسائل مربوط به فرسایش خاک هستند، اما احداث بادشکن توسط جهادگران دانشجو در استان‌های بیابانی کشور مانند سیستان و بلوچستان، کرمان، سمنان و اصفهان به نحو چشمگیری از گسترش شن‌های روان جلوگیری کرده‌است.
یکی از تمهیداتی که برای جلوگیری از حرکت ماسه‌های روان و جابه‌جایی خاک توسط گروه‌های جهادی تعیین شده، ایجاد بادشکن‌های زنده و غیرزنده است. به‌عبارتی قبل از اینکه مناطق مسکونی، فرودگاه‌ها و خطوط راه‌آهن مورد تهدید مخاطرات طبیعی قرار بگیرند، بادشکن‌ها ایجاد می‌شوند.
بادشکن‌های زنده و غیرزنده
بادشکن یک روش بیومکانیکی حفاظت خاک در برابر فرسایش بادی است که در این روش، موانعی در مقابل باد قرار می‌گیرند تا جلوی سرعت باد را قبل از رسیدن به سرعت آستانه بگیرد که این موانع را بادشکن گویند. بادشکن‌ها به دو صورت زنده مانند کاشت درختان، درختچه‌ها و بوته‌ها و غیر زنده مانند استفاده از چپر، حصیر، نی یا تنه درختانند که عمدتاً از مورد اول استفاده می‌کنند. بادشکن‌های زنده معمولاً براساس نوع ذرات، سرعت باد و مسائل دیگر به‌صورت نواری در اطراف منطقه‌های ذکر شده ایجاد می‌شوند؛ البته زمانی بادشکن احداث میشود که نتوان حرکت شن‌های روان را در مبدأ کنترل کرد یا زمانی که فاصله این مناطق با شهر‌ها کم باشد.
بادشکن غیرزنده نیز شامل دیوار‌های سنگی، فلزی، چوبی، پلاستیکی، حصیری یا دیوار‌هایی تهیه‌شده از شاخه‌های درختان است. مهم‌ترین عامل مؤثر در طراحی بادشکن‌های غیرزنده، انتخاب مواد اولیه در دسترس است.
معجزات بادشکن‌ها
به‌طور کلی زمانی از بادشکن‌های غیرزنده استفاده میشود که شرایط محیط اجازه رشد پوشش گیاهی را برای ایجاد بادشکن زنده ندهد. اگر هم خاک ارزشمند بوده و کشت در آن ارجحیت بیشتری داشته یا مناطق حفاظتی مانند محل نگهداری دام‌ها و مناطق مشابه محدود باشد، از بادشکن‌های غیرزنده استفاده میشود.
در همین ارتباط معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان جنگل‌ها با بیان اینکه یکی از اتفاق‌های مثبتی که در این زمینه رخ داده، ایجاد بادشکن زنده در حاشیه دریاچه ارومیه است، گفت: «دریاچه ارومیه به‌خاطر بی‌مهری‌های طبیعت و برنامه‌ریزی‌های غلط مسئولان در سال‌های اخیر، دچار کم‌آبی و تبدیل به کانون تولید گردوغبار شده که با اجرای طرح‌هایی همچون نهال‌کاری، بوته‌کاری و ایجاد بادشکن سعی شده‌است از آسیب‌های جدی به طبیعت و مردم جلوگیری شود.»
پرویز گرشاسبی در رابطه با نقش بادشکن‌های زنده در حفظ اشتغال جوامع محلی و تولید محصولات کشاورزی هم خاطر نشان کرد: «تولید محصولات کشاورزی، مهم‌ترین عامل ماندگاری مردم در روستاهاست و زمانی که اشتغال آن‌ها مورد تهدید قرار بگیرد، به شهر‌ها مهاجرت می‌کنند؛ بنابراین ایجاد بادشکن که یکی از عوامل جلوگیری از این تهدیدهاست، بسیار اهمیت دارد. علاوه‌بر این، بادشکن نقش مؤثری در کاهش تبخیر آب و حفظ انرژی دارد.»
بر اساس آمار‌های آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان جنگل‌ها، حدود ۸میلیون هکتار کانون بحران فرسایش شن‌های روان در کشور داریم که بیش از نیمی از آن تثبیت شده! اما این آمار با همت دانشجویان بسیجی، در یکسال اخیر روند کاهشی داشته‌است.
