ساختار بودجه نیازمند اصلاح


هادی حق شناس

کارشناس اقتصادی

اصلاحات ساختاری بودجه در این شرایط اقتصادی و تحریمها ضرورت دارد. اصلاح ساختاری بودجه مانند یک جراحی سخت، دردناک و هزینهزا است که به مراقبتهای جدی پس از جراحی نیاز دارد، اما هرگاه دولت و مجلس به این باور رسیدند که تحمل یک جراحی سخت و دردناک را دارند آنگاه میتوانند به اصلاح ساختار بودجه بپردازند.نمیشود برای بودجه حکمی نوشت که همه کسانی که در ۴۰ سال گذشته بودجه دریافت کردند راضی باشند و در عین حال با اصلاح ساختار آن رضایت این افراد استمرار داشته باشد. مهمترین نکته اصلاح ساختار بودجه این است که تصمیمسازان و تصمیمگیران متناسب با منابع، مصارف تعریف کنند، به اصطلاح عامیانه مهمترین نکته در بودجه این است که تصمیمگیران و تصمیمسازان پایشان را از گلیمشان درازتر نکنند.اگر مجلس توانست در همین بودجه ۱۴۰۰ متناسب با مالیاتها امکان فروش داراییها را تنظیم کند اصلاح ساختاری انجام میشود اما نمیتوان وقتی ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برای مالیات در نظر گرفته شده مصارف سه برابری آن را تعریف کرد و در نهایت به فروش اسناد خزانه و اوراق مشارکت برسیم و از محل فروش آنها پول تعریف کنیم تا اضافه کار کارکنان دولت و هزینه کارهای برخی نهادهای فرهنگی را بپردازیم.اگر قرار است اصلاح ساختار صورت بگیرد نیاز به احکام عجیب و غریب نداریم فقط باید در سمت منابع این موضوع را در نظر گرفت که مهمترین ارقام تا چه قدر احتمال تحقق آنها وجود دارد و بعد به سراغ مصارف اجتنابناپذیر و ضروری برویم. باید به این باور اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برسیم که بخشی از بودجه در سنوات مختلف واقعی نیست یعنی درآمدهای آن واقعی نبوده بلکه استقراض از ملت مانند انتشار اوراق یا استقراض از بانک مرکزی و یا استفاده از ثروت مانند فروش نفت است.

از زمان مرحوم مصدق تا به امروز قرار بوده اقتصاد بدون نفت داشته باشیم، همواره قرار بوده پول نفت در یک صندوق بین نسلی ذخیره شود و سود آن وارد بودجه شود. اگر نتوانستیم چنین تصمیم دردناکی بگیریم نمیتوانیم انتظار اصلاح ساختار بودجه را هم داشته باشیم در غیر این صورت با نوشتن احکام اصلاح ساختار اتفاق نمیافتد کما اینکه در برنامههای توسعهای پنج ساله و اسناد بالادستی احکام متعددی نوشته شد و هرگز هم به اجرا نرسیدند. اصلاح ساختار بدون عوارض انجام نمیشود، منظور از عوارض و هزینه این نیست که دهکهای کم درآمد تحت فشار قرار بگیرند بلکه سازمانها و نهادهایی که خدمات آنها میتواند با وقفه ارائه شود باید این بخشها را متوقف کرد. موضوع مهم در بودجه بحث مالیات است اگر امروز ۴۰ درصد مالیات محقق میشود باید آن را به صد در صد برسانیم که راهکار آن کاهش و حذف معافیتهای مالیاتی و جلوگیری از فرار مالیاتی است که مجلس باید این بستر را فراهم کند.