رسانه‌های اجتماعی؛ چالش‌ها و پیامدها

حسین طاهری‌فرد‪-‬ انسان موجودی اجتماعی است و برای پیشرفت در زندگی به همراهی دیگران احتیاج دارد. ارتباط اجتماعی با دیگران می‌تواند استرس، اضطراب و افسردگی را کاهش داده و تاثیر بسزایی در سلامت روحی و روانی انسان‌ها داشته باشد. این روزها بیشتر ما از طریق تلفن‌های هوشمند یا تبلت‌های خود به شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیدا می‌کنیم.
اگرچه در دنیای امروز، رسانه‌های اجتماعی به ابزاری بی‌بدیل برای تسهیل ارتباطات در زندگی واقعی تبدیل شده‌اند اما نباید فراموش کرد که رسانه‌های اجتماعی هرگز نمی‌توانند جایگزینی برای ارتباطات انسانی و عاطفی در دنیای واقعی باشند و درگیر شدن بیش از حد با رسانه‌های اجتماعی که برای نزدیک کردن مردم به یکدیگر طراحی شده‌اند می‌تواند منجر به تنهایی و انزوای بیشتر، استرس و اضطراب اجتماعی گردد.
اینستاگرام محبوب‌ترین و پربازدیدترین شبکه اجتماعی در ایران‌ است. اینستاگرام که یک شبکه اجتماعی هم‌رسانی عکس و ویدئو است در ایران برخلاف سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، توییتر، یوتیوب و دیگر شبکه‌های محبوب دنیا به‌طور کامل فیلتر نیست ولی طرح فیلترینگ هوشمند اینترنت روی آن اجرا
شده ‌است.


نتایج تازه‌ترین پژوهش‌ها نشان می‌دهد که جوانان حدود ۹۰ درصد، بیشتر از هر گروه سنی دیگری از اینستاگرام استفاده می‌کنند. بر اساس مطالعات انجام شده، نوجوانان هر روز 9 ساعت در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذارند. این آمار گیج‌کننده به این معنی است که نوجوانان وقتی در مدرسه نیستند یا خواب نیستند، به تلفن‌های خود چسبیده‌اند، جایی که آنها از طریق اینستاگرام، اسنپ چت، فیس‌بوک و کانال‌های مختلف دیگر با خانواده و دوستان در سراسر جهان ارتباط برقرار می‌کنند.
بسیاری از ما صرفاً از روی عادت یا وقت‌گذرانی به شبکه‌های اجتماعی دسترسی پیدا می‌کنیم. بیشتر اوقات وقتی که احساس اضطراب، بی‌نظمی یا تنهایی اجتماعی می‌کنیم برای رهایی از شرایط موجود یا احساس ارتباط با دیگران وارد شبکه‌های اجتماعی می‌شویم. تعامل مجازی در شبکه‌های اجتماعی مزایای روانشناختی تماس حضوری را ندارد و حضور مداوم در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به سلامت روان ما آسیب برساند.
مطالعات متعدد نشان داده است که یک ارتباط قوی بین حضور مداوم در شبکه‌های اجتماعی و افزایش خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و تنهایی وجود دارد. متخصصان بهداشت روان معتقدند؛ هرچه زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیشتر باشد، خطر ایجاد یا تشدید اختلالات خلقی مانند اضطراب و افسردگی بیشتر است.
استفاده بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند چرخه‌ای منفی و ماندگار در خود ایجاد کند. رسانه‌های اجتماعی به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا کاربران مکرراً صفحه خود را برای
به روزرسانی بررسی کنند. استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند ولع مصرف روانی ایجاد کند. هنگامی که یک کاربر شبکه‌ اجتماعی
عکس العملی مطلوب نسبت به یک پست خود دریافت می‌کند او به آنلاین بودن ترغیب می‌شود. هرچقدر واکنش‌های مثبت بیشتری دریافت کند، زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذراند و این مارپیچ رو به پایین ادامه پیدا می‌کند حتی اگر به جنبه‌های دیگر زندگی‌اش آسیب برساند.
مطالعات اخیر نشان داد که سایت‌هایی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام بیشترین تاثیر منفی بر سلامت عمومی نوجوانان را دارد. اینستاگرام می‌تواند باعث ایجاد یک تصویر منفی از زندگی شود. مقایسه فیزیکی مسئله بزرگی در رسانه‌های اجتماعی است. نوجوانان در اینستاگرام با یک کلیک ماوس، به دنیای کاملی از دوستان و غریبه‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. اگرچه آنچه آنها می‌بینند غالباً بازتابی از زندگی واقعی نیست اما این مقایسه مداوم با آرمان‌های غیرواقعی می‌تواند باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و آسیب‌پذیر شدن آنان گردد. دختران و پسران به طور یکسان برای همگام شدن با همسن و سالان خود تلاش می‌کنند و زمان زیادی را صرف تلاش برای پاسخگویی به این انتظارات غیر واقعی و تصاویر جعلی می‌کنند. به اشتراک گذاشتن سلفی‌های بی‌پایان در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند یک خودمحوری ناسالم ایجاد کند و آنان را از ارتباطات زندگی واقعی دور کند.
به گزارش سازمان‌های سلامت روان، حدود 10درصد از نوجوانان در شبکه‌های اجتماعی مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند و بسیاری از کاربران دیگر مورد اظهارنظرهای توهین آمیز قرار می‌گیرند که این می‌تواند منجر به زخم‌های عاطفی طولانی مدت گردد. رسانه‌های اجتماعی مانند توییتر می‌توانند به محلی مناسب برای انتشار شایعات و دروغ‌ها تبدیل شوند.
حال سوال اساسی این است که چطور می‌توانیم با مدیریت استفاده از شبکه‌های اجتماعی سلامت روحی و روانی خود را بازیابیم؟
مطالعات اخیر نشان دادکه کاهش استفاده از رسانه‌های اجتماعی به 30 دقیقه در روز منجر به کاهش قابل توجه سطح اضطراب، افسردگی، تنهایی و مشکلات خواب می‌شود. اگرچه 30 دقیقه در روز ممکن است برای بسیاری از ما یک هدف واقع‌بینانه نباشد، اما ما همچنان می‌توانیم از کاهش زمان صرف شده در شبکه‌های اجتماعی بهره‌مند شویم.
برای کاهش میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌توان مدت زمانی را که روزانه در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانید کم کنید. برای این کار می‌توانید اعلان‌های شبکه‌های اجتماعی را غیرفعال نماید. خاموش کردن اعلان‌ها می‌تواند باعث محدود شدن بررسی این شبکه‌ها شود و این به شما کمک می‌کند تا کنترل زمان و تمرکز خود را دوباره بدست آورید.