روزنامه ایران
1399/09/15
پرونده باز مرگ نهنگها در سواحل جنوب
زهرا کشوری
خبرنگار
لاشه دو نهنگ به فاصله ۱۰ روز به ساحل کیش رسید تا دوباره زمزمه «خودکشی نهنگها» بلند شود. خودکشی نهنگها در ساحل ایران در حالی بسیاری را سوگوار می‌کند که تاکنون هیچ گزارش رسمی که نشان بدهد، نهنگی سواحل ایران را برای خودکشی انتخاب کرده، در دست نیست. با وجود این کارشناسان در تمام سال‌هایی که موج‌های خلیج‌فارس لاشه نهنگ‌های مرده را به سواحل جنوب ایران می‌سپرد، نتوانستند دلیل مرگ نهنگها را تشخیص بدهند. پرونده مرگ نهنگها در ایران همیشه باز مانده است. «افشین عسگری» مدیر اداره دریایی حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با «ایران» کار پایش پستانداران دریایی را کاری هزینه‌بر می‌داند و می‌گوید: «پستانداران در آبهای عمیق زندگی می‌کنند. شناورهای ما ۱۰ تا ۱۲مایلی ساحل جلوتر نمی‌روند. مگر با قایق 10 فوتی با یک موتور چقدر می‌توان دریا را پایش کرد؟ با اولین موج قایق به داخل آب برمی‌گردد.پایش اعماق دریا نیاز به تجهیزات کارآمد، بودجه و اعتبار دارد. محیط‌زیست هرمزگان این درخواست را به گوش پردیسانی‌ها رسانده است. به گفته عسگری، بیشتر پایش‌ها درباره مرگ نهنگ ها روی تلفات و لاشه‌هایی که دریا در ساحل جا می‌گذارد، انجام می‌گیرد. این لاشه‌ها هم تصادفی در مسیر کارشناسان محیط زیست قرار می‌گیرد. او می‌گوید: «با توجه به کمبود امکانات و اعتبارات، آموزش جوامع محلی و صیادان را در دستور کار قرار دادیم. به گفته او نیاز است تا سواحل کامل پایش شود اما بودجه و امکان آن وجود ندارد. او از انجام طرحی با کمک جایکا (سازمان دولتی ژاپن برای کمک به کشورهای در حال توسعه) در سواحل ایران خبر می‌دهد که البته تنها به پایش وضعیت دلفین‌ها منجر شد. در تمام این سال‌ها که لاشه نهنگها در سواحل ایران پهلو می‌گرفت، کارشناسان محیط زیست یک تشخیص کلی می‌دادند. درباره دو نهنگ ساحل کیش هم همین گمانه‌زنی وجود دارد. یا آلودگی‌های نفتی و پسماند‌ها دفتر زندگی نهنگها را در میان امواج آبی خلیج فارس بسته است یا برخورد با کشتی‌ها و زیردریایی‌ها. بیان این نظر کلی و باز ماندن پرونده مرگ دلفین‌ها یک دلیل خاص دارد. عسگری می‌گوید: نیروی متخصص و دامپزشکی که بخواهد روی گونه پستانداران دریایی تمرکز کند، وجود ندارد.»
او می‌گوید: «دامپزشکان الان روی گونه‌های مختلف تمرکز پیدا می‌کنند و برای مثال متخصص گاو، اسب و... می‌شوند اما این اتفاق برای پستانداران دریایی هنوز نیفتاده است.» او یک علت دیگر هم برای عدم تشخیص دلیل مرگ نهنگها دارد. کارشناسان وقتی با لاشه نهنگها رو‌به‌رو می‌شوند که زمان زیادی از مرگ آنها گذشته است. او می‌گوید: « لاشه نهنگها باد کرده و حتی نمی‌توان جای تور را روی لاشه آنها ردیابی کرد.» او از لزوم انجام آزمایش‌های خاص و گرانقیمت سخن می‌گوید که محیط زیست توان مالی پرداخت آن را ندارد. او آزمایش روده و محتویات معده نهنگ‌های تلف شده را یکی از راه‌های تشخیص مرگ آنها می‌داند اما می‌گوید: «یک هفته بعد از مرگ، نهنگ روده‌اش می‌ترکد و فرصت از دست می‌رود.» او می‌گوید: «اگر معده سالم باشد امکان بررسی محتویات وجود دارد اما وقتی متلاشی میشود کارشناسان نمی‌توانند از آخرین وعده غذایی نهنگ نمونه‌برداری کنند تا مثلاً مشخص شود آیا زباله‌های پلاستیکی باعث مرگ حیوان شده است یا خیر.»
سواحل هرمزگان در سال ۹۹ شاهد مرگ چهار نهنگ بوده است. کارشناسان موفق نشده اند علت مرگ آنها را تشخیص بدهند. عسگری می‌گوید: «لاشه یکی از نهنگها کاملاً متلاشی شده بود.» او اعتقاد دارد اگر تجهیزات و امکانات حضور کارشناسان در اعماق دریا وجود داشت، کارشناسان می‌توانستند پیش از پوسیده شدن لاشه دلیل مرگ را تشخیص بدهند. به گفته او، از آنجایی که نهنگها ارزش تجاری ندارند، شیلات هم به وضعیت آنها اهمیت نمی‌دهد. عسگری می‌گوید: «نهنگ برای اکوسیستم آبی بسیار اهمیت دارند. اگر امکانات وجود داشت، لاشه نهنگ ها را روی شناور وسط دریا بررسی می‌کردیم.» عسگری هم خودکشی نهنگها در سواحل ایران را زیر سؤال می‌برد. به گفته او آنچه تاکنون گزارش شده است، لاشه نهنگها بوده. به گفته او، نهنگ وقتی برای خودکشی به ساحل می‌آید، در گِل می‌نشیند و منتظر عقب‌نشینی دریا می‌ماند تا دور از دریای مادر به زندگی خود پایان بدهد. اما تلفات سواحل نشان از مرگ خود خواسته نهنگها نمی‌دهد. نهنگها وقتی جفت خودشان را از دست می‌دهند یا به سوگ فرزند می‌نشینند، افسردگی پیدا می کنند. افسردگی شوق زندگی را از این‌گونه منزوی می‌گیرد و آنها را به ساحل مرگ می‌برد. نهنگها وقتی خودکشی را انتخاب می‌کنند هیچ چیزی آنها را پشیمان نمی‌کند. بارها فعالان محیط زیست در سواحل کشورهای مختلف نهنگ را به آب برگردانده‌اند تا از خودکشی آنها جلوگیری کنند اما آنها دوباره به ساحل برگشته‌اند.
او در پاسخ به این سؤال که چرا لاشه نهنگها بیشتر در جاسک پیدا میشود؟ می‌گوید: «پستانداران از جمله نهنگها در اعماق دریا زندگی می‌کنند. یکی از زیستگاه‌های آنها در تنگه هرمز به سمت جاسک و چابهار است.»
نهنگها از جمله گونه‌هایی‌اند که همراه «هوورماهی»ها به‌سمت جاسک و چابهار می‌آیند.هوورماهی‌ها غذای نهنگها هستند. این مسیر محل تردد کشتی‌های نفتکش است. تصادف نهنگها با شناورها و نفتکش‌ها آنها را به کام مرگ می‌فرستد. تورهای صیادی هم دیگر متهمان این قتل‌های غیرعمد است. وجود آبهای عمیق در نزدیکی جاسک باعث میشود تا جریان آب لاشه‌های نهنگها را بیشتر به این ساحل بیاورد. عسگری هم برخورد شناورها، تورهای صیادی، سکوهای نفتی، لوله‌های زیرآبی و... را از جمله دلایل تلفات نهنگها در آبهای ایران می‌داند.
به‌گفته او، در مرگ نهنگ‌هایی که لاشه آنها به سواحل کیش و قشم می‌آید پای نفت و آلودگی‌های نفتی گازی در میان است. سکوهای نفتی اطراف بوشهر و خارک هم زندگی نهنگها را تهدید می‌کند. او می‌گوید: «سکوهای نفتی خواه ناخواه آلودگی دارد. از سوی دیگر تراکم لوله‌های زیرآبی و تردد شناورهای نفتی حادثه‌های منجر به مرگ را در خلیج فارس برای این گونه زیاد می‌کند.»
تنگه هرمز به سمت دریای عمان هم معبر خطرناکی برای نهنگها است. در این منطقه آبهای عمیق زیستگاه مناسبی برای زندگی نهنگها به‌وجود آورده؛ جایی در قلب خلیج فارس. مسیر عبور نفتکش‌های ایران، عراق و کشورهای دیگر از زیستگاه نهنگها می‌گذرد. زیردریایی‌ها هم دقیقاً در این عمق حرکت می‌کنند و با ایجاد آلودگی صوتی نهنگها را به جنون می‌کشانند. این جنون هم می‌تواند به افسردگی و در نهایت به خودکشی نهنگ بینجامد. خودکشی نهنگها در بسیاری مواقع علت انسانی دارد و می‌توان از آن به قتل غیرعمد نام برد. اما جمع‌آوری مستندات لااقل از عهده امکانات، تخصص و توان مالی کارشناسان ایرانی خارج است. عسگری انفجارهای آبی، مانورهای نظامی، صدای نفتکش‌ها و شناورها که اثر منفی روی سیستم نهنگها دارد و... را از دیگر علل مرگ این غول‌پیکر حساس می‌داند. او می‌گوید: «باید یک پایش انجام بگیرد تا مشخص شود نویز و صداهای ایجاد شده توسط شناورها و کشتی‌ها چقدر روی نهنگ تأثیر منفی می‌گذارد.» عدم وجود تجهیزات و اعتبارات لازم باعث شده تا پرونده مرگ نهنگها در سواحل ایران در خلیج فارس برای همیشه باز بماند.
نیم نگاه
نهنگها از جمله گونه‌هایی اند که همراه «هوورماهی»ها به سمت جاسک و چابهار می آیند. هوورماهی‌ها غذای نهنگها هستند. این مسیر محل تردد کشتی های نفتکش است. تصادف نهنگها با شناورها و نفتکش ها آنها را به کام مرگ می فرستد. تورهای صیادی هم دیگر متهمان این قتل‌های غیر عمد است. وجود آبهای عمیق در نزدیکی جاسک باعث میشود تا جریان آب لاشه های نهنگها را بیشتر به این ساحل بیاورد
سایر اخبار این روزنامه
# من - ماسک - می‌زنم
توافق اوپک پلاس برسر افزایش تدریجی تولید نفت در سال ۲۰۲۱
اتحاد بازیکنان ضعف‌های‌مان را می‌پوشاند
بگذارید دیپلمات ها کارشان را انجام دهند
مصوبه مجلس منافع صبر راهبردی نظام را مختل می‌کند
واعظی: عده‌ای سنگ اندازی می‌کنند تا تحریم‌ها برداشته نشود
ظریف: دولت بایدن تعهد و حسن نیت خود را ثابت کند
تحریم در تله هزار راه نرفته
نحوه حضور کارکنان و فعالیت ادارات و صنوف از امروز در پایتخت
پرونده باز مرگ نهنگها در سواحل جنوب
اتاق پژواک
چرا مجلس زودتر تصمیم‌گیری نکرد؟
کرونا و شکاف در فعالیت‌های دانشجویی
