برنده و بازنده محاصره قطر

وزیر خارجه کویت احمدالناصر المحمد المصباح جمعه گذشته بیانیه‌ای صادر کرد تا نتیجه‌بخش بودن میانجیگری کشورش برای آشتی کشور‌های خلیج را اعلام کند. منظور او آشتی بین قطر و عربستان سعودی است که از سه سال قبل و با بحران دیپلماتیک بین این دو شروع شده بود و کشور‌های مصر، امارات متحده عربی و بحرین هم به عربستان پیوستند تا محاصره اقتصادی و سیاسی قطر را کامل کنند. حالا این بیانیه می‌گوید که فرایند آشتی در پیش است و روزنامه کویتی الرای هم وعده داده که اجلاس کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج در ماه جاری میلادی در بحرین اجلاس آشتی بین آن‌ها خواهد بود. به این ترتیب، انتظار می‌رود با اجلاس بحرین به بحران سه‌ساله دست‌کم به لحاظ ظاهری خاتمه دهد، زیرا هنوز تکلیف اختلاف‌نظر‌ها بین دو طرف چندان مشخص و قطعی نشده جدای از اینکه به نظر نمی‌رسد امارات چندان راضی به این نتیجه باشد.
این اولین بار نیست که کویت برای آشتی بین قطر و عربستان پا در میانی کرده، اما تلاشش در این سه سال گذشته بار‌ها ناکام مانده بود. در واقع، پرونده این بحران با ورود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا به عربستان در ۲۰ مه ۲۰۱۷ باز شد و حکام آل‌سعود مخصوصاً محمد بن‌سلمان با حمایت همه‌جانبه ترامپ و دامادش جرد کوشنر پیگیر اجرای این پرونده بود. در واقع، اتکای بن‌سلمان به حمایت کاخ سفید دلیل اصلی ناکامی امیر پیشین کویت صباح احمد جابرالصباح برای میانجیگری و رفع اختلاف بود و به نظر می‌رسد که حالا با تغییر در واشنگتن و قطعی شدن باخت ترامپ، بن‌سلمان نیز متقاعد شده در این پرونده بازنگری اساسی کند. مشخص است که رئیس‌جمهور منتخب امریکا جو بایدن و دستگاه دیپلماسی از بن‌سلمان در این پرونده حمایتی نخواهد کرد و به همین جهت نیز، بن‌سلمان پیش‌دستی کرده تا قبل ورود بایدن به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه دست کم یکی از معضلات خودساخته‌اش در منطقه را به نحوی رفع و رجوع کند.
با این حال، دو مشکل اساسی هنوز باقی مانده است. المحمد المصباح در بیانیه کوتاه خود چیزی در مورد ۱۳ پیش‌شرطی نگفت که ریاض برای رفع اختلافات تعیین کرده بود و قطر نیز تاکنون حاضر به پذیرش آن‌ها نشده بود. روزنامه الرای خبر از تشکیل کمیته‌های ویژه برای بررسی این شروط داده و از این خبر پیدا است که آشتی در اجلاس بحرین بیشتر در قالب یک مراسم صوری خواهد بود تا اینکه تکلیف این کمیته‌ها روشن شود. شاید به همین جهت است که واکنش‌های مقامات قطری و سعودی همراه با احتیاط است، چنانکه وزیر خارجه قطر محمد بن عبدالرحمن آل‌ثانی در همان روز جمعه گفت که حل بحران کشورش با سایر کشور‌های عربی حاشیه خلیج فارس، «یک روزه نیست.» از سوی دیگر، واکنش رسانه‌ای امارات به این تحولات گویای ناخشنودی آشتی با قطر است. اسکای‌نیوز عربی یک روز بعد از بیانیه وزیر خارجه کویت برنامه‌ای تحت عنوان «نقاب‌های نیرنگ (اقنعه‌الخداع)» پخش کرد تا به نخست‌وزیر سابق قطر حمد بن جاسم حمله کند و عبدالخالق عبدالله، مشاور سابق ولیعهد ابوظبی محمد بن زاید، درتوئیتر نوشت: «[دیگر]زمان اینکه واشنگتن دستور دهد و پایتخت‌های خلیجی بله قربان بگویند، گذشت!» در واقع و همچنان که مخالف سعودی سعد الفقیه پیش از این گفته بود، بن‌سلمان در این مدت به دنبال صلح با قطر بود، اما بن زاید بر او تسلط داشت و اجازه این کار را به او نمی‌داد و حالا که بن‌سلمان بنا بر تغییر اوضاع در واشنگتن مجبور به آشتی شده، مسلم است بن‌زاید از این کار ناخشنود باشد. باید گفت که ناخشنودی بن‌زاید قابل درک است، زیرا بحرانی بعد از سه سال به آشتی ختم می‌شود که نه تنها برای او دستاوردی نداشته بلکه این آشتی در حکم شکست بزرگ منطقه‌ای او و شریک راهبردی‌اش بن‌سلمان است. حالا امیر قطر تمیم بن حمد بن خلیفه آل‌ثانی بدون دادن امتیازی و حتی با داشتن دست بالاتر به اجلاس بحرین می‌رود و این بن‌سلمان و بن‌زاید هستند که به عنوان بازندگان این بازی باید با او آشتی کنند.