صنعت و تجارت: مرکز پژوهشهای اقتصادی اتاق ایران شاخص مدیران خرید (PMI) کل اقتصاد ایران در آبان ۱۳۹۹ را معادل ۴۵.۷۰ واحد اعلام کرد که گرچه همچنان زیر مرز ۵۰ واحد و در محدوده انقباض و رکود قرار دارد اما نسبت به ماه قبل با بهبود ۱.۲۳ واحدی مواجه شده است. بررسی جزئیات شامخ نشان میدهد یکی از دلایل بهبود اندک این شاخص، تأثیر مثبت کاهش نرخ ارز بر قیمت مواد اولیه و قیمت فروش بوده است. در آبان امسال، شامخ کل اقتصاد با ۱.۲۳ واحد بهبود نسبت به ماه قبل به ۴۵.۷۰ واحد رسیده؛ اما همزمان شامخ بخش صنعت ۴.۵۹ واحد سقوط کرده و روی رقم ۴۷.۶۳ واحد ایستاده است.

طبق نظرسنجی انجام شده از بنگاههای اقتصادی کشور، شاخص مدیران خرید برای کل اقتصاد ایران در آبان ماه ۴۵.۷ به دست آمده است که نشان میدهد نسبت به مهره ماه (۴۴.۴۷)، نرخ کاهش کمتری در برخی فعالیتهای اقتصادی وجود داشته است. بنگاههای اقتصادی شرکتکننده در طرح شامخ آبان ماه، بهغیراز مؤلفه میزان سفارشات جدید مشتریان درمجموع وضعیت سایر زیرشاخصهای اصلی را بدتر از ماه قبل ارزیابی کردهاند. نتایج نشان میدهد درحالیکه در این ماه اکثر فعالیتهای بخش صنعت با رکود روبرو بوده است، افزایش اندک در شاخص کل ناشی از کم شدن شدت رکود در بخش خدمات بوده است. در این ماه، شاخص میزان فعالیتهای کسبوکار (۴۶.۶۸) نسبت به مهرماه (۴۳.۵۱) با نرخ کاهش کمتری روبرو بوده است. هرچند میزان تولیدات و ارائه خدمات در بخش ساختمان و بهویژه در صنعت با کاهش روبرو بوده است اما ملایم تر شدن نرخ کاهش در بخش خدمات و کشاورزی، درمجموع باعث افزایش اندک در شاخص کل میزان فعالیتهای کسبوکار شده است.

از سوی دیگر شاخص قیمت خرید مواد اولیه یا لوازم خریداری شده (۸۳.۰۹) نسبت به مهرماه نرخ افزایش کمتری داشته است و برای اولین بار طی ۷ ماه گذشته شدت در افزایش در قیمتها کمتر بوده است که دلیل عمده آن روند کاهش نرخ ارز بوده است. این در حالی است که بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم ماهانه آبان ۵.۲ درصد یعنی نسبت به نرخ ۷ درصدی مهر اندکی کاهش یافته اما نرخ تورم ۱۲ ماهه منتهی به آبان ماه ۲۹ درصد و نسبت به ماه قبل ۱.۸ درصد افزایش داشته است. همچنین قیمت فروش محصولات تولید شده یا خدمات ارائه شده در آبان ماه (۶۴.۷۱) با افزایش کمتری نسبت به مهرماه (۷۷.۳۱) همراه بوده و این روند در بخش ساختمان بسیار مشهودتر از سایر بخشها است. بهطورکلی کندتر شدن روند افزایش قیمتها متأثر از انتظارات خوشبینانه در کاهش نرخ ارز بوده است و علاوه بر آن کاهش شدید تقاضا در بخش ساختمان در شدت ملایمتر شدن روند قیمتها در این بخش تأثیر داشته است. در این میان، شاخص انتظارات در ارتباط با میزان فعالیت اقتصادی در ماه آینده ۵۰.۱۳ ارزیابی شده است که در مقایسه با مهرماه (۴۱.۱۵) افزایش داشته است و خوشبینی فعالان اقتصادی و چشمانداز بهتری در ماه آذر را نشان میدهد.

بررسیهای مرکز پژوهشهای اتاق ایران نشان میدهد بهطورکلی با افزایش مجدد شیوع کووید ۱۹ و محدودیتهای اتخاذ شده به دلیل افزایش نرخ ابتلا و مرگومیر ناشی از آن در کشور، میزان تقاضا در آبان ماه کاهش یافته است که شدت کاهش تقاضا و میزان فروش در بخش صنعت بیشتر از سایر بخشها بوده است. از سوی دیگر افزایش شاخص انتظارات نسبت به فعالیت در ماه آینده نشان میدهد که از جنبه روانی، فعالان اقتصادی با نگرش مثبت به اتفاقات رخ داده در آبان ماه بهویژه مشخص شدن نتایج انتخابات آمریکا و تأثیر آن بر کاهش نرخ ارز مینگرند. هرچند در این ماه سرعت ترخیص کالاها و مواد اولیه از گمرکات کشور افزایش یافته است، اما همچنان برخی از سوء مدیریتها و ناهماهنگیهای دستگاههای اجرایی ازجمله بین وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت، سازمان گمرک و بانک مرکزی در ترخیص و تخصیص ارز به مواد اولیه وجود داشت، همچنین تأمین مواد اولیه موردنیاز از صنایع بالادستی نظیر پتروشیمی، مشکلات و موانعی بسیاری را بر سر راه فعالان اقتصادی ایجاد کرده است.

شاخص مدیران خرید در بخش صنعت

براساس دادههای به دست آمده از بنگاههای بخش صنعت، شاخص مدیران خرید صنعت در آبان ماه، ۴۷.۶۳ است و اکثر فعالیتهای بخش صنعت نسبت به مهرماه (۵۲.۲۲) با رکود روبرو بودهاند. این شاخص که طی ۷ ماه گذشته یکی از کمترین مقادیر خود را به ثبت رسانده است، نشان میدهد که از یکسو تأثیر کاهش در تقاضا-ناشی از محدودیتهای کووید ۱۹- و همچنین امیدواری به کاهش قیمتها و از سوی دیگر کمبود شدید نقدینگی تولیدکنندگان باعث رکود در این بخش شده است. فعالان اقتصادی بخش صنعت بهغیراز سرعت انجام و تحویل سفارش، وضعیت سایر زیرشاخصهای اصلی را بدتر از ماه قبل ارزیابی کردهاند. شاخص میزان تولید محصولات در آبان (۴۷.۹۴) با افت نسبتاً محسوسی نسبت به ماه قبل (۵۲.۱۶) روبرو بوده است و این به دلیل کاهش شدید تقاضا و میزان سفارشات جدید مشتریان نسبت به ماه قبل بوده است و کاهش در میزان فروش محصولات تولید شده (۴۳.۰۳) را نیز به دنبال داشته است. همچنین کمبود نقدینگی جهت تأمین مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان که طی ماههای اخیر همواره وجود داشته به همراه کاهش تقاضا باعث رکود در تولید شده است.

شاخص میزان سفارشات جدید مشتریان در آبان ماه (۴۴.۰۲) نسبت به ماه قبل (۵۵.۴۲) با افت قابلتوجهی روبرو بوده است این کاهش به دلیل تبعات ناشی از تعطیلی و محدودیتهای بیشتر ناشی از کووید ۱۹ و همچنین انتظارات مشتریان نسبت به کاهش قیمتها در ماههای آتی بوده است. میزان موجودی مواد اولیه در آبان (۴۲.۴۹) همچنان نسبت به ماه قبل کمتر گزارش شده است اما این روند کاهشی نسبت به مهرماه (۳۷.۴۶) با شدت کمتری بوده است که به نظر میرسد افزایش ترخیص مواد اولیه از گمرکات کشور در آن مؤثر بوده است. شاخص قیمت خرید مواد اولیه در آبان (۷۹.۹۰) نسبت به مهرماه (۹۴.۸۲) شیب ملایمتری را در روند افزایش قیمتها طی ۷ ماه گذشته نشان میدهد که به دنبال تأثیر کاهش نرخ ارز اتفاق افتاده است. بنا به نظر فعالان اقتصادی طی ماه گذشته مواد اولیه خارجی با قیمت پایینتر تأمین شده است درحالیکه قیمت خرید مواد اولیه داخلی همچنان افزایشی است. بر همین اساس شاخص قیمت فروش مواد اولیه در بخش صنعت (۶۲.۱۹) نیز کمترین مقدار افزایش را طی ۷ ماه اخیر داشته است. شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در بخش صنعت (۵۱.۵۹) اگرچه نسبت به ماه قبل (۵۷.۶۳) کاهش در درصد خوشبینی فعالان اقتصادی را نشان میدهد اما همچنان اکثر فعالان اقتصادی امید به بهبود شرایط در آذرماه دارند.

بهطورکلی در بخش صنعت ملاحظه میشود که از یکسو با کمبود شدید نقدینگی و از سوی دیگر کاهش سفارشات جدید مشتریان و امیدواری نسبت به کاهش در روند فزاینده قیمتی کالاها که طی ماههای اخیر وجود داشته، میزان تولید و سفارشات مشتریان با روند کاهشی در آبان ماه روبرو بوده است. بااینحال همچنان اکثر فعالان اقتصادی نسبت به ماه آینده خوشبین هستند اما درصد انتظارات مثبت تولیدکنندگان نسبت به ماه قبل کاهش داشته است. برخی فعالان اقتصادی که با وزارت صمت سروکار دارند، به وجود فساد و تبعیض شدید در تخصیص مواد اولیه و عدم پیگیری برای حل مشکلات اشاره دارند. علاوه بر این فعالان اقتصادی همچنان در تأمین ارز موردنیاز خود از بانک مرکزی جهت خرید مواد اولیه با مشکلات بسیاری روبرو هستند که در آبان ماه این موضوع مجدداً شدت گرفته است.