صنعت و تجارت: تولیدکنندگان و صادرکنندگان فولاد مدت هاست که اعلام می کنند، اساساً با دخالت در قیمت گذاری هر کالایی مخالف هستند. با این حال شرایط امروز کشور با وجود مشکلات اقتصادی و تحریم های بین المللی ایجاب می کند که دولت تدابیر ویژه ای برای محصولات استراتژیک تولید داخل بیاندیشد. در چنین شرایطی بود که چند هفته پیش از این دولت شیوه نامه جدید ساماندهی عرضه و تقاضای زنجیره فولاد را ابلاغ کرد؛ شیوه نامه ای که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان حوزه فولاد و اقتصاد کشور، خالی از اشکال نیست، اما در شرایط امروز می تواند برخی از مشکلات و مسائل را مرتفع کند.

از سال ها پیش گفته شده است که مشکل اساسی در زنجیره فولاد رانتی بوده که فولادی ها طی سالیان گذشته با همین قیمتگذاری دستوری بر زنجیره فولاد از سنگ آهن تا آهن اسفنجی از آن استفاده می کردند. به بیان دیگر فولادی ها امروز بحث رانت را مطرح می کنند در حالی که از گذشته بزرگترین رانت را خودشان استفاده کرده اند چراکه وقتی به عقبه بخش فولاد نگاه کنیم، می بینیم که در اثر همین قیمت گذاری دستوری، سنگ آهن، کنسانتره، گندله و آهن اسفنجی را با نسبتی از قیمت فولاد می گرفتند و
وقتی این نسبت و قیمت ها را با دنیا مقایسه می کردیم متوجه می شدیم که ۵۰ درصد زیر قیمت جهانی مواد اولیه را می خریدند و فولاد را بدون قیمت دستوری، بالاتر از قیمت جهانی در بازارها عرضه می کردند؛ در واقع طی سنوات گذشته بیشترین رانت نصیب کارخانه های فولاد شده است.

کارشناسان قاطعانه می گویند فولاد محصول با ارزشی است و حتماً باید مورد حمایت واقع شود، اما باید به سمتی برویم که رانت و فساد را حذف کنیم. در این میان باید بدانیم که هر کدام از بخش های زنجیره فولاد، سرمایه گذاری های متفاوت دارند و باید از قیمت های جهانی تبعیت کنند. نمی شود فولاد را به قیمت جهانی و گاهی اوقات بالاتر از قیمت
جهانی بفروش رساند اما مواد اولیه را ۵۰ درصد کمتر از قیمت جهانی خرید کرد. تولیدکنندگان فولاد می گویند که محصولات زنجیره فولاد باید در بورس عرضه شود اما این مسئله باید همراه با اصلاح ساز و کار بورس باشد زیرا صاحبان سرمایه بورس
همین فولادی ها هستند و باید شرایط به گونه ای
مهیا شود که سهامداران خللی در زنجیره ایجاد نکنند و اگر بورس های دیگری هم ایجاد شد بتواند سرویس را به زنجیره مواد معدنی بدهد. در همین ارتباط عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس نیز می گوید با عرضه تمام زنجیره فولاد در بورس امضاهای طلایی حذف شده و قاعده اصولی بر بازار حاکم می شود.

شرط حذف امضاهای طلایی از بازار فولاد

روح اله ایزدخواه، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفتگو با خانه ملت درباره ساماندهی بازار فولاد، گفت: کمیسیون صنایع و معادن در طرح تولید و توسعه پایدار زنجیره فولاد، تولیدکنندگان را ملزم کرده تا تمامی محصولات زنجیره فولاد را در بورس عرضه کنند که این روند موجب افزایش شفافیت و تنظیم گری بیشتر در زنجیره میشود. این نماینده مجلس افزود: در شرایط کنونی که تنها بخشی از فولاد در بورس عرضه میشود بازار دوگانه ایجاد شده و به نوسانات بازار دامن زده میشود. وی با بیان اینکه براساس طرح کمیسیون صنایع مجلس، صادرات فولاد منوط به مازاد عرضه بر تقاضا است، اضافه کرد: با عرضه تمام زنجیره فولاد در بورس امضاهای طلایی حذف شده و قاعده اصولی بر بازار حاکم میشود. این نماینده مردم در مجلس یازدهم با اشاره به حذف معافیت مالیاتی از صادرات فولاد، ادامه داد: از آنجا که فولاد بدون لحاظ مشوق نیز در بازار هدف متقاضی دارد، میتوان با حذف معافیت مالیاتی از فرآیند صادرات، از خام فروشی جلوگیری کرد. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس تصریح کرد: هرچند شرکتهای بزرگ تولیدکننده فولاد سود کمتری از شفافسازی میبرند، با اصلاح زنجیره فولاد مخالف هستند زیرا تنظیمگری از سودهای باد آورده جلوگیری میکند.

از طرف دیگر رئیس انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: علیرغم عرضه شمش در بورس اما درصد اندکی از تولیدات نوردکاران وارد بورس میشود و بقیه در بازار آزاد با قیمتهای غیرمتعارف فروخته میشود. بهرام سبحانی در گفتگو با مهر افزود: طی یک سال گذشته، هرگاه بازار فولاد -بازار مصرفکننده محصول نهایی- ملتهب میشد؛ فشار را به شکل قیمتگذاریهای دستوری و یا به شکل محدودیتهای معاملاتی روی تولیدکنندگان شمش وارد میآوردند، درحالیکه اشکال کار، جای دیگر بوده است. به گفته رئیس هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد، در سالهای گذشته با وجود فشارهای وارده و پایین نگهداشتن قیمت شمش، بازار راه خود را رفته و فاصله عمیقی بین قیمت شمش و محصولات نهایی ایجاد شده است. سبحانی اضافه کرد: دولت در نظر داشت با ایجاد محدودیت بر معاملات شمش فولاد، بازار را تنظیم کند اما این اقدام دولت، فاصله قیمت مواد اولیه و محصول نهایی را هر روز بیشتر کرد و به تعبیری رانت بزرگی نصیب بخشی از فعالان این حوزه کرد.

نقطه قوت شیوه نامه دولت

رئیس هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ادامه داد: شیوهنامهای را دولت به تصویب رسانده که باوجود برخی معایب آن، اما نقاط قوتی هم دارد. در این شیوهنامه به محصول نهایی نیز توجه شده و عرضه این کالاها و کنترل قیمت آنها مورد تأکید قرار گرفته است. براین اساس، شرکتهایی که محصولی مانند شمش را از بورس خریداری میکنند؛ تولیدات حاصل از آن را نیز باید در بورس عرضه کنند. این دستورالعمل در صورت اجرایی شدن یک نقطه قوت در بازار خواهد بود که باعث ایجاد شفافیت میشود. وی اظهار داشت: در حال حاضر، نوردکاران شمش را از بورس خریداری میکنند اما درصد اندکی از تولیداتشان وارد بورس میشود و بقیه در بازار آزاد با قیمتهای غیرمتعارف فروخته میشود. به همین دلیل هم میبینیم که با اجرای این بخش از شیوهنامه دولت مخالف هستند. در حالی که عرضه در بورس شفافیت به همراه دارد و خریدار و فروشنده مشخص هستند و دیگر کسی نمیتواند از رانت بهره مند شود. البته برخی از نوردکاران نیز موافق عرضه کالا در بورس هستند و تنها عده قلیلی با این شیوه عرضه مخالفت میکنند. سبحانی افزود: مشکل کنونی فولادکاران، این است که به دلیل ایجاد محدودیت برای صادرات با ازدیاد عرضه مواجه شدهاند. به همین دلیل روی قیمت هیچ رقابتی صورت نمیگیرد و کشف قیمت و رقابت از بین میرود. بهطور مثال، هفته گذشته ۲۰۰ هزار تن محصول عرضه شد ولی ۱۵ هزار تن فقط مشتری داشت یعنی کمتر از ۱۰ درصد. گاه حتی روی قیمت پایه هم خریداری پیدا نمیشود. در چنین شرایطی وقتی با مازاد عرضه مواجه شویم؛ هیچ رقابتی شکل نمیگیرد و کشف قیمت بهدرستی انجام نمیشود.

عرضه محصول در بورس قیمت را کنترل میکند

سبحانی ضمن انتقاد از مقاومت برخی نوردکاران برای عرضه بورسی محصولاتشان، هشدار داد: ادامه این مقاومت باعث رشد قیمت محصول نهایی میشود و چند برابر شدن قیمت میلگرد گواهی بر این مدعاست. این اتفاق همچنین سبب میشود هزینه ساختمانسازی در کشور بهشدت افزایش یابد و قیمت مسکن برای مصرفکننده با رشد غیرقابلتحمل روبرو شود. همه این اتفاقات به سرچشمه ماجرا که عدم عرضه محصولات در بورس است بازمیگردد. رییس هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ادامه داد: التهابات بازار و رشد بیمحابای قیمت میتواند با عرضه در بورس کنترل شود چراکه در بورس هم عرضهکننده، هم خریدار، هم مورد معامله و هم قیمت مشخص است و کسی نمیتواند کالا را با قیمتهای غیرمنطقی و خارج از نظم عرضه و تقاضا به فروش رساند. به اعتقاد وی، بورس، یک اتاق شیشهای است که میتوان در آن، همه اتفاقات بازار را رصد کرد و مانع جهش قیمتهای کاذب ناشی از فعالیتهای واسطهگری است به همین دلیل، برخی فعالان حوزه که بیشتر دلال هستند، تمام تلاش خود را برای عرضه حداقلی محصولات شأن در بورس به کار میبندند.