روزنامه شرق
1399/10/02
ضرورت راهبردی تحول دیجیتال بعد از کووید۱۹
ضرورت راهبردی تحول دیجیتال بعد از کووید1۹ اسفندیار جهانگرد* جامعه بشری تاکنون چهار انقلاب صنعتی را تجربه کرده که در عصر حاضر در انقلاب چهارم صنعتی قرار دارد. هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، داده‌های بزرگ و فناوری بلاک‌چین و... از ویژگی‌های این عصر هستند که باعث می‌شوند خلق ارزش، تبادلات اجتماعی و فعالیت‌های کسب‌وکار و هر آنچه انسان فکر می‌کند دچار تحول شوند. در حال حاضر حدود 70 درصد جمعیت دنیا به موبایل متصل هستند و قریب به 60 درصد کاربر اینترنت هستند و قریب نصف جمعیت دنیا در شبکه‌های مجازی فعال‌اند. کشورهایی که هسته اصلی فناوری دیجیتال (زیرساخت‌های فنی و خدماتی) را فراهم کردند، از بقیه کشورها در تحول دیجیتال جلوتر هستند و اقتصادشان مبتنی‌بر پلتفرم‌ها و خدمات دیجیتالی سوار شده است. اما مرحله بعد تحول در ابعاد و ماهیت کارها و محصولات، الگوریتم‌ها، تجارت و کسب‌وکارهاست که هنوز در بسیاری کشورها ضعیف و به‌صورت مبتدی است. شیوع ویروس کرونا در اوایل سال 2020 میلادی بر شتاب تطابق، تغییر بینش‌ها و آینده‌نگری فعالیت‌های مبتنی‌بر فناوری دیجیتال سرعت بخشیده است که درحال‌حاضر سیستم‌های آموزشی، خرده‌فروشی کالا و خدمات، حمل‌ونقل و حتی خدمات دولتی و... در این حوزه گسترش زیادی یافته‌اند. در این زمینه آمادگی دیجیتالی و شدت استفاده دیجیتالی در کنار داشتن سطح مهارت لازم چگونگی آثار و پیامد حرکت به سمت دیجیتالی‌شدن جوامع را به شکل متفاوت رقم می‌زند. در سال‌های اخیر در ایران با گسترش پهنای باند موبایل، گسترش استفاده از اینترنت شتاب زیادی گرفته است، اما در این خصوص شکافی در ارتباط با گسترش پهنای باند لازم متناسب با گسترش و نفوذ آن در فعالیت‌های مختلف (طرف تقاضا) و همچنین سرعت تحول جهانی آن مشاهده میشود که برای کسب بازدهی لازم در آینده باید به‌سرعت مرتفع شود. همچنین عدالت دیجیتالی و کاهش شکاف دیجیتالی باید در کشور رعایت شود. در مورد دوم، در حال حاضر استان‌های تهران، سمنان، البرز، اصفهان و یزد بالاترین شاخص توسعه دیجیتالی را دارند، اما سر طیف دیگر این موضوع مربوط به استان سیستان‌وبلوچستان، لرستان، کهگیلویه‌وبویراحمد، آذربایجان غربی، خراسان شمالی و جنوبی و کردستان است که باید مرتفع شود.عصر جدید تحول دیجیتال زندگی و کسب‌وکار‌ها را متأثر خواهد کرد و انسان و ماشین با هم به شکل یک تیم عمل خواهند کرد و همگرایی ماشین و انسان زیاد خواهد شد. مسئله در عصر حاضر موافق یا مخالف این فناوری و این تحول در دنیا نیست و مسئله روز جوامع فلسفه اخلافی احتمالی و ارزش‌های جدید برای انسان و جوامع است. تحول دیجیتال باعث میشود که دستگاه‌های موبایل نقش مغز بیرونی انسان را به خود بگیرند و یک تخریب دیجیتالی (Digital disruption) در جوامع بشری اتفاق بیفتد. امروزه کوچک‌ترین ماشین‌ها می‌توانند بزرگ‌ترین ترن‌ها را از ریل خارج کنند. بنابراین حرکت به سمت تطابق و آینده‌نگری نسبت به این فناوری‌ها اجتناب‌ناپذیر است و انتخابی نیست. در حال حاضر از هر ده کسب‌وکار پیشرو در دنیا چهار تای آن دچار تخریب دیجیتالی می‌شوند و متوسط طول عمر 500 بنگاه برتر دنیا از حدود 67 سال در سال 1928 به بین پنج تا ده سال در سال 2020 رسیده است و این گوشزد می‌کند که تحول دیجیتال نیازمند برنامه‌ریزی برای نوآوری در کسب‌وکارهاست و تقربیا از سال 2020 میلادی با شیوع ویروس کرونا شدت و شتاب آن هم زیاد شده و بنابراین تخریب دیجیتالی به شدت در همه امور سرعت گرفته است و خبر‌های زیادی را در این رابطه در دنیا در آینده خواهیم شنید. ویژگی این تخریب دیجیتالی این است که در اکثر فعالیت‌ها مالکیت دارایی فیزیکی، تولید محتوا، زیرساخت لازم، انبار، اپلیکیشن، سینما، پول و... ازسوی شرکت اصلی هدایت نمی‌شود؛ برای مثال شرکت اسنپ، صاحب هیچ تاکسی‌ای نیست یا فیس‌بوک هیچ محتوایی خودش تولید نمی‌کند یا شرکت اپل مالک اپلیکیشن‌ها نیست و... . این تحول ساختاری به صاحبان کسب‌وکار و مدیران و سیاست‌گذاران گوشزد می‌کند که فعالیت بر مبنای اصول و قواعد متعارف قبلی دیگر پاسخ‌گوی نیاز‌های جامعه و بازار نیست و نیازمند نوآوری در این حیطه است. در صورت عدم حرکت به سمت نوآوری یا ازکارافتادگی رقم خواهد خورد و یا کارایی فعالیت بسیار نازل خواهد بود که در نهایت خدمات آنها توسط جامعه مطرود خواهد شد. برای این امر تحول در مدیریت و مبتنی‌بر نوآوری لازم است. ایجاد یک سیستم مدیریت پویا مبتنی‌بر نیاز‌های جامعه و بازار و فناوری‌های روز دنیا، تخریب خلاق ارزش در جامعه و بازار و استمرار و پایداری مدیریت به سمت نوآوری در کنار فهم تخریب خلاق و طراحی اکوسیستم سازماندهی تخریب از جنبه‌های مهم استفاده حداکثری از تحول دیجیتال است که باید در اقتصاد و جامعه ایران هم اتفاق بیفتد. برای این مهم لازم است نگرش‌ها، آینده‌نگری و قدرت تطابق جامعه در کنار نیروی محرکه لازم برای خلق ارزش متناسب با فرهنگ جامعه فراهم شود تا بتوان از تحولات دیجیتالی دنیا در ارتقای کارایی، تولید، رشد اقتصادی و در نهایت رضایت‌مندی و شادمانی جامعه بهره گرفت. با توجه به کشف واکسن کووید 19 و در جریان تولید انبوه قرارگرفتن آن و شروع کشورها به تزریق آن به افراد جامعه در برخی کشورها، احتمال اینکه ظرف یک سال آینده فعالیت‌های مختلف به حالت عادی برگردند، بسیار زیاد است. در این بین تجربه دوران کرونا به کشورها و جوامع مختلف و از جمله جامعه و کشور ایران هم یاد داد که بسیاری از امور با گسترش فناوری دیجیتالی با کارایی بهتر و با هزینه کمتر قابل دسترسی است و باب تحول دیجیتال را در ایران هم گشود؛ بنابراین داشتن برنامه، اقدام، نظارت و اجرا برای همه کسب‌وکارهای خصوصی و دولتی و هم‌راستاشدن با تحولات فناوری دنیا برای بهره‌گیری از فرصت‌های احتمالی یک ضرورت است. شرایط دنیا نشان داد که موفقیت حق کسانی است که اهل تغییر و تحول هستند.
*دانشیار دانشکده اقتصاد
دانشگاه علامه طباطبایی
سایر اخبار این روزنامه
صف‌آرایی موافقان و مخالفان FATF
روحانی در حسرت اجرای قانون محبوبش
پول ساخت هزار سانتریفیوژ آی‌آر۶ را چه کسی می‌دهد؟
شباهت رفتار انتخاباتی محسن رضایی به قالیباف
۲۲۳۱ لازم‌الاجراست
حمله موشکی به سفارت آمریکا در عراق
نگرانی اصولگرایان از نقش وحدت‌بخش خاتمی
داعش در پوشش هوادار؛ تلویزیون چه چیزی می‌خواهد؟
حواشی یک نام‌گذاری
احتمال حذف طرح فروش نفت به مردم
FATF در چنبره سیاسی‌کاری
شکنندگی اقتصاد و انتخابات ۱۴۰۰
چرا ایران باید نفت بفروشد؟
ضرورت راهبردی تحول دیجیتال بعد از کووید۱۹
