روزنامه ابتکار
1399/10/04
آیا سینمای 80 ساله پایتخت از خطر تخریب نجات پیدا می‌کند؟ «سینما ایران» زیر سایه تهدید لودرها
فرهنگ و هنر – سینما همیشه جادویی بوده. هنوز هم فیلم‌های قدیمی را که نگاه می‌کنیم در برخی سکانس‌ها جوان‌های مشتاقی را می‌بینیم که با هزار ترفند خودشان را به سینما می‌رساندند تا فیلم مورد علاقه‌شان را نگاه کنند. اما امروز از بسیاری از آن سالنهای سینما تنها شاید چند صندلی زوار در رفته مانده باشد و یک ساختمان قدیمی و متروک که برخی به دنبال خراب کردن‌شان هستند، اتفاقی که این روزها در انتظار «سینما ایران» است. اما این‌ها هرچه باشند بخشی از میراث فرهنگی هستند.اولین سینماها در ایران در اواخر قرن 13 و اوایل قرن 14 هجری شمسی ساخته شدند. ساختمانی با چند صندلی، یک پرده جادویی و یک پروژکتور که اوایل شاید ترسناک به نظر می‌رسید اما بعد تماشاچیانش را مسحور کرد. در تهران زمانی خیابان لاله‌زار مهد سینما و تئاتر بود اما امروز تنها گورستانی است از سالنهای قدیمی که یا متروک افتاده‌اند یا تبدیل به انبار شده‌اند. مدتی است که پرونده ثبت این خیابان در فهرست آثار میراث فرهنگی منتظر ابلاغ حکم است اما در همین حین، یکی از قدیمی‌ترین سینماهای ایران انتظار لودرها را می‌کشید تا برای همیشه از حافظه خیابان لاله‌زار پاک شود. اواخر آذر خبری منتشر شد که حکایت از احتمال تخریب «سینما ایران»، سینمای 80 ساله پایتخت، را می‌داد.
اما چرا «سینما ایران» مهم است؟ داوود قهردار، عکاس و پژوهشگر سالنهای سینما، درباره این سالن سینمای قدیمی گفت: سینما ایران را «یاکوبسون» و «الکساندر لوین» در لاله‌زار احداث کردند. در واقع یاکوبسون پس از آشنایی با لوین، سینما ایران را در محل فعلی سینما البرز احداث کرد و در دوم اردیبهشت ۱۳۰۶ آن را افتتاح کردند، بعد از مدتی آن‌ها سالنِ تئاترِ یک زوج دکتر را خریداری کرده و سالن سینما ایران را در سال ۱۳۱۹ در ان مکان می‌سازند و حتی نام «ایران» را از آن طرف خیابان به سالنِ جدید منتقل می‌کنند و فعالیتِ سالنِ قبلی سینما همچنان با نام «البرز» ادامه پیدا می‌کند.
او ادامه داد: سینما ایران در ان زمان جزو لوکس‌ترین، بزرگترین و مطرح‌ترین سالنهای سینما در تهران و به خصوص در دهه بیست و سی بوده است و پس از ان سینماهایی مانند رکس، کریستال و متروپل ساخته میشود.
او با اشاره به اینکه در سال ۱۳۳۵ «راج کاپور»، هنرپیشه معروف هندی، به ایران می‌آید و فیلم «آقای ۴۲۰» را در این سینما افتتاح می‌کند، می‌افزاید: در سال ۱۳۳۷ نیز فیلم «طوفان در شهر ما» ساخته ساموئل خاچیکیان اکران میشود و این کار باعث شلوغی بیش از حد در جلوی این سینما میشود.
قهردار با اشاره به اینکه یاکوبسن در سال ۱۳۳۹ در گذشت، اضافه می‌کند: سال ۱۳۴۱ وارثانِ وی این سینما را به دو نفر دیگر یعنی «مهدی حق‌گو» و «اسحاق زنجانی» می‌فروشند.
او با بیان اینکه فعالیتِ سالنِ این سینما در سال ۱۳۷۰ به دستور وزارت ارشاد و به دلیل فرسودگی زیاد لغو میشود، ادامه می‌دهد: در چند سال گذشته در ورودی این سالنِ سینما، دکه‌ای شروع به فعالیت کرد که ساندویچ و آبلیمو می‌فروخت و حتی در سالنِ انتظار آن نیز یک مغازه‌ی ساندویچی فعال بود که آن نیز در طول یکی دو سال گذشته تعطیل شد.
با انتشار خبر حکم دیوان عدالت اداری برای تخریب سینمای قدیمی «ایران» در لاله‌زارِ تاریخی نه تنها فعالان میراث فرهنگی نسبت به آن واکنش نشان دادند که فعالان حوزه‌ی سینما نیز واکنش‌های اعتراضی زیادی نسبت به این تصمیم و حکم دیوان عدالت اداری داشتند، برای سینمای حدود ۸۰ ساله‌ای که تبدیل بخشی از ان به ساندویچ‌فروشی و سروصدای زیادی که برای ان به پا شد، میراث فرهنگی تلاش نکرد تا با ثبت ملی ان، راه را برای آسیب‌های بیشتر به این بنا مسدود کند.
عباس بهارلو که سالها است در حال تالیف کتاب «سالنهای سینما در تهران» است، نیز درباره ارزش‌هاری تاریخی این سینما براساس اصول معماری آن هم توضیح داد: «سینما ایران» دست‌کم تا دهه 1340 در بازرسی‌های مکرر «اداره نمایشات» به عنوان سینمایی شناخته می‌شد که آیین‌نامه سینماها را در خصوص مسائل ایمنی و بهداشتی مراعات می‌کرد. گزارش‌‌های فراوانی در مطبوعات آن سالها درج است که در آن‌ها به معماری زیبای این سینما اشاره شده و همگی تاکید کرده‌‌اند که مثلاً مسئولان این سینما به ارزش و اعتبار سینمای خود علاقه‌‌مند بوده‌‌اند و با حفظ اصول معماری و ایمنی و راحتیِ تالارهای پذیرایی و نمایش برای مخاطبان‌شان ارزش و احترام قائل بودند. یادم است که پرویز دوایی در کتاب «بازگشت یکه‌‌سوار» نوشته است: «گل سینماهای تهران و بهترین سینمای شهر البته سینما ایران در قلب خیابان لاله‌زار بود که مشتری‌های مرتب خود را از بین تیپ و طبقه‌ای خاص داشت، طبقه مرفه‌تر یا طبقه‌ای که به مسخره به‌شان فکلی‌مآب می‌گفتند.»
او در پاسخ به اینکه درکشورهای دیگر با چنین بناهایی چه می‌کنند و آیا اولین راه همیشه تخریب است؟ گفت: همه کشورها سیاست‌های یکسانی در مواجه با چنین بناهایی ندارند. بعضی‌ها مثل آنچه همواره در کشور ما اتفاق می‌افتد به چنین بناهایی از بُعد ارزش‌های اقتصادی نگاه می کنند، بنابراین کلنگ دست می‌گیرند و چنین مکان‌هایی را با خاک یکسان می‌کنند تا با ساختن بناهای بلند مرتبه سود کلانی به جیب بزنند. در بعضی از کشورها هم با حفظ کردن و مرمت اصولی، چنین بناهایی را به مراکز خاطره‌انگیز تفریحی بدل می‌کنند. من آدم چندان خاطره‌بازی نیستم، اما معتقدم از روز اول می‌شد به جای تبدیل کردن لاله‌زار به مکانی که قدم زدن در آن سخت و دشوار است، بافت اصلی آن را حفظ کرد و سراسر خیابان را به مکانی تاریخی و تفریحی بدل کرد. بالاخره همه چیزمان را که نباید نابود کنیم. هر چند لاله‌زار با نابودی بافت و ساختار قدیمی خود بدل به گنده‌زار شده است، نه مکانی حتی با ساختمان‌های به ظاهر «مدرن». هیچ چیز که رغبتی در شما به وجود بیاورد که به آن خیابان بروید وجود ندارد؛ جز برای خرید کلیِ لوازم برقی؛ تازه گمان می‌کنم بسیاری از ما برای همین خریدهای کلی هم ترجیح می‌دهیم، قدم به این خیابان نگذاریم.
ماجرای تخریب این سینما همچنان در هاله‌ای از ابهام بود تا روز گذشته مرتضی ادیب‌زاده، معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، در گفت‌وگویی خبر از احتمال ثبت اضطراری این سینما داد. او گفت: در واقع حکمی که دیوان عدالت اداری صادر کرده خطاب به میراث فرهنگی و برای ابطال نامه‌ای است که میراث فرهنگی این بنا را واجد ارزش اعلام کرده که به دنبال این نامه، بنا در معرض خطر تخریب قرار گرفته است. او با اشاره به برگزاری جلسه شورای ثبت آثار تاریخی در وزارتخانه میراث فرهنگی در طول هفته‌ای که گذشت، ادامه می‌دهد: در این جلسه بر ثبت اضطراری سینما ایران و در ابلاغ آن به مالک با طی کردن فرآیندهای قانونی تاکید شد. بنابراین قرار است تا با پیگیری‌های وزارتخانه میراث، شورای ثبت و معاونت حقوقی، اقدامات لازم برای ثبت اضطراری بنا انجام شود.
او با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی در آینده‌ای نزدیک انتظار همکاریِ شهرداری و سازمان زیباسازی در این موضوع را دارد، می‌گوید: امیدوارم با تلاش‌هایی که در حال انجام است از تخریب بنا جلوگیری شده و بتوانیم در مذاکره با مالک او را نسبت به حفظ این بنا تشویق کنیم.
اما اینکه در نهایت سرنوشت این سینما چه خواهد شد مشخص نیست. آیا یک شبه بلای ساختمان شمال شرقی میدان فلسطین بر سر «سینما ایران» هم می‌آید و لودرها چیزی از آن باقی نمی‌گذارند یا بالاخره این ساختمان خاطره‌انگیز جانی دوباره می‌گیرد؟
سایر اخبار این روزنامه
آیا سینمای 80 ساله پایتخت از خطر تخریب نجات پیدا می‌کند؟
«سینما ایران» زیر سایه تهدید لودرها
محمد یوسفی آرامش
یارانه یک میلیون تومانی رویا یا واقعیت؟
خانواده‌ها زیرِ بار امتحان حضوری نروند
تشویش دانش‌آموزان با تصمیم‌گیری‌های متناقض
روحانی با تاکید بر عدم وجود مشکل برای خرید واکسن کرونا:
راه مبارزه با فساد تصویب لوایح FATF است
وزیر امور خارجه قطر:
خواهان مذاکره میان ایران و کشورهای خلیج فارس هستیم
«ابتکار» حواشی بررسی دوباره لوایح چهارگانه دولت را بررسی کرد
اقتصاد ایران پشت دیوار Fatf
مهم‌ترین تحولات جهان و منطقه در سال گذشته میلادی چه بود؟
2020 سال کابوس جهان از کرونا
معاون اول رئیس جمهوری تاکید کرد
مجلس و دولت می‌توانند با تعامل سازنده، مشکلات کشور را حل کنند
ترقی: جامعه روحانیت نمی‌خواهد نقش آقا بالاسری داشته باشد
مجلس تصویب کرد
تعیین معیارهای رجال سیاسی و مذهبی در قانون انتخابات ریاست جمهوری
پرده‌ای جدید از نمایش شومنِ کاخ سفید:
ترامپ عقلش را از دست می‌دهد!
