آیا فقط توصیه به کوهنوردان کافی بود؟

اگرچه در حادثه روز جمعه در کوه‌های شمالی تهران بی‌توجهی مردم به هشدارهای مسئولان محرز است
اما به نظر می‌رسد سازمان مدیریت بحران و فدراسیون کوهنوردی بایستی به توصیه اکتفا نکرده و مانع صعود کوهنوردان می‌شدند
آفتاب یزد _ یگانه شوق الشعرا: جمعه هفته گذشته روز برفی سیاهی را برای کوهنوردان و جامعه ایرانی رقم زد. این تعطیلات با اتفاقات تلخی برای کوهنوردان تهرانی همراه شد و چندین کشته و مفقودی بر جای گذاشت. در سه منطقه دارآباد، توچال و کلکچال شاهد رخ دادن حادثه برای کوهنوردان بودیم. گویا شرایط در توچال از همه وخیم‌تر بوده است و آنطور که گزارش شده حدود 100 نفر در ایستگاه 7 توچال گرفتار برف و کولاک شده بودند. عکس‌هایی که از کوهنوردان نجات یافته منتشر شده حاکی از آن است که بسیاری از آن‌ها با تجهیزات کامل اقدام به صعود کرده بودند و به اصطلاح کوه را می‌شناختند و می‌دانستند که باید شرایط آب و هوایی قبل از صعود بررسی شود. اما در اینجا با توجه به آمار بالای کوهنوردان کشته و مفقود شده این سوال مطرح می‌شود که در شرایط بد آب و هوایی آیا نباید نهادی وجود داشته باشد که از صعود جلوگیری کند؟ زیرا در شرایط بحرانی تنها توصیه کافی نیست. درست است که افراد قبل از صعود باید شرایط آب و هوایی را چک کنند اما امکان دارد بعضی‌ها بدون آگاهی کامل اقدام به صعود کرده باشند.
> چه کسی مقصر است؟


رئیس جمعیت هلال احمر در پاسخ به پرسش ایسنا درباره این که چرا در حادثه رخ داده در کوه‌های شمال تهران تنها مردم به عنوان مقصر معرفی شده و اشاره‌ای به سهم دستگاه‌هایی که علی رغم اعلام هشدار برای تعطیلی حاضر به پایان فعالیت خود نمی‌شوند، گفت: « ما تنها یکی از دستگاه‌ها و بخش‌های مدیریت بحران هستیم و متولی اصلی سازمان مدیریت بحران کشور است. در این زمینه باید این سازمان دستگاه‌هایی را که تخلف کرده اند شناسایی و معرفی کرده و به این موضوع رسیدگی کند.» همتی در ادامه به حادثه رخ داده در ارتفاعات شمال تهران نیز اشاره کرد و گفت: « در این حادثه ۱۴ نفر از سوی امداد گران جمعیت هلال احمر نجات داده شدند. متاسفانه در میان فوت شدگان یکی از دندانپزشکان حاذق کشور نیز حضور داشت.» وی با بیان این که بیش از ۱۰۰ نفر نیز در روز جمعه از این منطقه نجات داده شدند، گفت: « هلال احمر به عنوان متولی جستجوی این حادثه بوده و سازمان‌ها ونهادهایی نظیر فدراسیون کوهنوردی در بخش‌هایی از عملیات به ما کمک کرده و به هیچ عنوان متولی این موضوع نیستند.»
> هشدارهایی که جدی گرفته نشد
با بررسی سایت فدراسیون کوهنوردی متوجه می‌شویم که روز چهارشنبه سه دی ماه فدراسیون در اطلاعیه‌ای به کوهنوردان هشدار داده که طی سه روز پایانی هفته به دلیل شرایط جوی که از سوی هواشناسی پیش‌بینی شده، از صعود پرهیز کنند. در این اطلاعیه کاملا به شرایط بارش برف و خطراتی که کوهنوردان را تهدید می‌کند، اشاره شده است. اما نباید در شرایط بسیار حاد تنها به مردم توصیه کرد. باید از صعود در این جمعه مرگبار جلوگیری می‌شد. در خصوص جلوگیری از صعود کوهنوردان منصور درجاتی، مدیرکل مدیریت بحران استان تهران به ایرنا گفت: «هم از طریق رسانه‌ها و هم نهادهای مربوطه هشدار درباره وضعیت خطرناک کوهستان‌ها در روزهای پایانی هفته داده شده بود. حتی در توچال همکاران ما هم مسیر را بسته بودند و هم تله کابین تعطیل شده بود، اما باز هم از مسیرهای دیگر کوهنوردان خودشان را به مسیرهای صعود رساندند. حتی بعد از گرفتار شدن تعدادی از افراد در کوهستان، تله کابین راه‌اندازی شد تا کوهنوردان را به پایین منتقل کند؛ وگرنه شاید آمار فوتی‌ها از این هم بیشتر می‌شد.» همچنین در 3 دی سمانه نگاه دکترا و کارشناس مسئول هواشناسی فدراسیون کوهنوردی به ایسنا، در خصوص شرایط کوه‌های ایران در آخر هفته گفته بود: « طبق پیش‌بینی‌های هواشناسی کوهستان از روز چهارشنبه ( ۳ دی) سامانه بارشی سرد و قوی از سمت غرب و شمال غرب وارد کشور می‌شود. طی این مدت برای اکثر نواحی کوهستانی کشور بارش برف و کولاک و مه به همراه دارد. همچنین برای مناطق مستعد شرایط برای وقوع بهمن مهیاست. کولاک و بهمن از مهم‌ترین مخاطرات البرز و زاگرس در آخر هفته خواهد بود که با بارش سنگین برف در کوهستان‌ها
پدیدار می‌شود.»
> ورود مردم به کوهستان از همه نقاط
مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با انتقاد از اینکه متاسفانه مردم توجهی به هشدارهای هواشناسی نکردند، گفت: « از روزهای ابتدایی هفته گذشته سازمان هواشناسی کشور با صدور چندین هشدار تاکید کرده بود که طی روزهای پنجشنبه و جمعه (۴ و ۵ دی ماه) مردم از فعالیت‌های کوهنوردی خودداری کنند.» صادق ضیاییان در گفتگو با ایسنا با اشاره به اینکه سازمان هواشناسی طی هفته گذشته در چندین هشدار تاکید کرده بود که از فعالیت‌های کوهنوردی در مناطق مختلف کشور ازجمله شمال تهران طی روزهای پایانی هفته خودداری شود، اظهار کرد: « ما در هشدار نارنجی روز دوشنبه (۱ دی) تصریح کرده بودیم که طی روزهای پنجشنبه و به‌ویژه جمعه (۴ و ۵ دی ماه) در برخی مناطق کشور ازجمله شمال تهران بارش برف، کولاک و مه آلودگی خواهیم داشت
همچنین در هشدار شماره ۶۶ روز چهارشنبه (۳ دی) نیز
مجدد بر این موضوع تاکید کرده و هشدار داده بودیم که صعود به ارتفاعات باتوجه به شرایط جوی بسیار خطرناک است و باید از آن پرهیز شود.» مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی با انتقاد از اینکه متاسفانه مردم توجهی به هشدارهای هواشناسی نکردند و ما طی روز گذشته شاهد حضور جمعیت‌ زیادی در کوه‌های شمال تهران و به‌وقوع پیوستن حوادث ناگوار برای تعدادی از آن‌ها بودیم، تصریح کرد: « واقعا جای تعجب و سوال دارد که چرا مردم باتوجه به آگاهی از شرایط جوی، جان خود را به خطر انداختند و به هشدارهای هواشناسی توجهی نکردند؟ » وی در پاسخ به این پرسش که در چنین شرایطی وظیفه دستگاه‌های اجرایی چیست و آیا نباید آن‌ها وارد عمل شوند و محدودیت‌هایی را برای صعود به ارتفاعات اجرایی کنند، گفت: « باتوجه به گستردگی عرصه باید از دستگاه‌های مختلف ذی‌ربط پرسید که آیا امکان ایجاد محدودیت در همه نقاط را دارند یا خیر؟ متاسفانه اتفاقی که روز گذشته رخ داد این بود که مردم از همه نقاط شمال تهران اقدام به کوهنوردی و حتی صعود کرده بودند.» ضیاییان در ادامه درباره پیش‌بینی وضعیت جوی کوهستان در کشور گفت: « هواشناسی کوهستان جزو موارد جدیدی است که به پیش‌بینی‌ها افزوده شده است اما وضعیت جوی کوه‌ها طی دو روز گذشته آنقدر برای حفظ جان کوهنوردان اهمیت داشت که ما آن را در هشدارهای اصلی و عمومی خود آورده بودیم. در حال حاضر پیش‌بینی وضعیت جوی چند قله پرتردد کشور آغاز شده است.»
کوتاهی مردم ، بی‌توجهی مسئولان
گذشته از کوتاهی مردم و کوهنوردان در توجه به هشدارهای هواشناسی و فدراسیون کوهنوردی هنوز سوالات زیادی درباره دیگر عوامل موثر در این فاجعه مطرح است من جمله این که چرا هیچ نهاد و دستگاهی در زمینه ممانعت از صعود به ارتفاعات اقدام موثری انجام نداده است زیرا همانگونه که مردم باید به هشدارها توجه می‌کردند، مسئولین حوزه کوهنوردی هم باید خود را برای شرایطی که قابل پیش‌بینی بود آماده می‌کردند. و یا این که چرا مجموعه توچال به حجم جمعیت بالای در حال ورود بی‌توجهی کرده است و برای جلوگیری از ازدحام جمعیت هیچ اقدام مناسبی صورت نداده. هر چند که افراد در محدوده وسیعی اقدام به صعود کرده‌اند ولی گستردگی محدوده نمی‌تواند دلیل قابل قبولی برای از کنترل خارج شدن وضعیت باشد. همچنین یکی از گروه‌های 21 نفره عضو باشگاه کوهنوردان بودند که به نظر می‌رسد باید از طرف باشگاه از صعود آن‌ها جلوگیری می‌شد. این روزها در فضای مجازی گروه‌های کوهنوردی توسط افرادی تاسیس شده‌اند که تنها چندبار تجربه صعود داشته‌اند و با دیگران گروه تشکیل می‌دهند و اقدام به صعود می‌کنند. باید بپذیریم که کوهنوردی نیاز به دانش کافی دارد و در مقابل شرایط دشوار نمی‌توان به تجربه شخصی
اتکا کرد.
پایان عملیات جستجو در ارتفاعات شمال تهران با کشف اجساد ۱۱ نفر از کوهنوردان
مدیرعامل هلال احمر استان تهران از پایان عملیات در ارتفاعات شمال تهران به دنبال حادثه برف و کولاک و سقوط بهمن در جمعه پنجم دی ماه خبر داد. به گزارش ایسنا، مدیرعامل هلال‌احمر استان تهران گفت: « پنج دیماه ۹۹، برف و کولاک و همینطور سقوط بهمن در ارتفاعات شمال پایتخت ۱۱ کوهنورد را به کام مرگ کشاند.» وی گفت: « به محض وقوع حادثه، تیم‌های عملیاتی هلال‌احمر شامل تیم واکنش سریع استان تهران و امدادگران شعبه شمیرانات به مناطق اعلام شده اعزام شدند که پس از ۳ روز عملیات جست‌وجو و نجات پیکر ۸ کوهنورد در کلکچال، ۲ نفر در دارآباد و یک نفر دیگر هم در آهار پیدا شد که در مجموع با کشف اجساد ۱۱ نفر از کوهنوردان در ارتفاعات شمال تهران، پایان عملیات یکشنبه ساعت ۱۵:۳۰ اعلام شد.» بنابر اعلام روابط عمومی هلال احمر، به گفته وی، در این حادثه ۱۴ نفر نجات یافته و تعدادی از گم‌شده‌ها که خانواده‌هایشان از طریق شماره ۱۱۲ به جمعیت هلال‌احمر استان تهران اعلام مفقودی کرده بودند هم پیدا شده و به خانه برگشتند. وی اعلام کرد:« ۱۰۰ نیروی عملیاتی در قالب ۲۰ تیم کار جست‌وجو و نجات کوهنوردان را انجام دادند و تیم امداد هوایی هم با یک فروند بالگرد و انجام ۹ سورتی پرواز، تکمیل‌کننده عملیات جست‌وجو و نجات در ارتفاعات شمال تهران بود.»