اس-400 روسی و شدت تحریم‌های آمریکا

رضا بردستانی‪-‬ لا به لای خبرهای ریز و درشت سیاسی ـ بین‌الملل، در کنار خیز بلند «میشل بارنیه» برای ریاست جمهوری 2022 فرانسه و تلاش سازمان ملل در راستای لغو«قانون سزار» چند خبر با محوریت ترکیه قابل تامل بود. نخست خبری به نقل از چاووش اوغلو که گفته:
« ترکیه و آمریکا یک گروه کاری مشترک در ارتباط با خرید سامانه موشکی پدافند هوایی اس-۴۰۰ روسیه توسط آنکارا، ایجاد کرده و دو کشور در حال حاضر درگیر مذاکرات فنی هستند.»
خبر دوم بازهم به نقل از مولود چاووش اوغلو و آن این که:« وزیر امور خارجه ترکیه در یک نشست خبری درباره اعمال برخی تحریم‌ها از سوی آمریکا در چارچوب قانون «کاتسا» علیه ترکیه، گفته است: آمریکا پیشنهاد تشکیل کارگروه مشترک برای بررسی این تحریم‌ها را داده است.
پیش از این دو خبر در روزهای گذشته، منتشر شده است. اولی توافقاتی بین کرملین و آنکارا با موضوع سوریه و تلاش اردوغان برای داشتن روابط بهتری با اسرائیل و دومی جنگ‌های لفظی حفتر و ترکیه که با اعلام آمادگی لاوروف برای حل بحران لیبی وارد مرحله تازه‌ای شد. این موضوع یک چند ضلعی نامنظم سیاسی را شکل می‌دهد:


ضلع نخست: ترکیه با خرید اس-400 از روسیه، واشنگتن را تا سرحد جنون عصبانی می‌کند، سامانه‌ای که قطر، عربستان و چند کشور دیگر نیز در صدد خرید آن بوده یا هنوز نیز هستند.
ضلع دوم: ترکیه اگرچه پیمان‌هایی با روسیه دارد اما عضو«ناتو» و از شرکای نزدیک ایالات متحده ی آمریکا است. حضور یک سامانه ی روسی در کشور عضوی از اعضای ناتو می‌تواند به منزله ی «اسب تروای روسی» وسط«میدان غربی ها» قلمداد شود.
ضلع سوم: توافق بر سر سوریه و تحریک حفتر برای شاخ و شانه کشیدن جهت اردوغان در کنار اعلام آمادگی لاوروف می‌تواند یک معنا داشته باشد؛ روسیه می‌خواهد در جبهه ی سوریه و لیبی بدون حضور ترکیه کارها را ساماندهی کند.
ضلع چهارم: اردوغان برای کمرنگ کردن فشار تحریمی آمریکا علیه خود، هم بر خرید سامانه موشکی از روسیه اصرار دارد هم تمایل خود به نزدیکی با تل آویو را پنهان نمی‌کند؛ لاجرم آمریکا یا باید قید ترکیه را بزند که نمی‌تواند و نمی‌زند...
... یا باید یک متحد خودخواسته به نام ترکیه برای نزدیک شدن به اسرائیل را از خود برنجاند که نمی‌رنجاند.
ضلع پنجم: مذاکرات بر سر تحریم‌ها با حضور اس-400 روسی معنا و مفهوم خاصی پیدا می‌کند و آن امتیاز دادن آمریکایی‌ها به یک شرط است:«از روسیه اس-400 خریداری نکن!»
ماجرای خرید اس-300 روسی توسط ایران از آن دست داستان‌هایی است که نمی‌شود آن را فراموش کرد؛ پروسه‌ای طولانی مدت که در نهایت تا اس-400 به همسایگان ایران تحویل داده نشد، اس-300 به ایرانی‌ها فروخته نشد. در ماجرای تحریم‌های ترامپ علیه ایران چند نکته حائز اهمیت است:
اول: آمریکا بیشتر از آن که با ایران هسته‌ای مشکل داشته باشد با ایران موشکی مشکل دارد
دوم: به ایما و اشاره و مستقیم این صحبت از سوی آمریکایی‌ها بارها و بارها عنوان شد که در فقره ی حذف تحریم ها، به همه ی دنیا توجه نشان داده شد الا آمریکا!
سوم: در همان روزهایی که آمریکایی ها، سفت و سخت تحریم‌های حداکثری را دنبال می‌کردند اگر به جای طولانی شدن پروسه ی تحویل اس-300، روس‌ها حتی اس-400 به ایرانی‌ها تحویل داده بودند زهر آن تحریم‌ها به قدر کم و اندک می‌شد که سرگیجه هم ایجاد نمی‌کرد چه رسد به شکسته شدن ستون فقرات اقتصاد ایران
آن پنج ضلعی و این سه موضوع در مجموع دو واقعیت را نمایان می‌سازد:
واقعیت نخست: روس‌ها در فقره ی تحریم‌ها همان اندازه جمهوری اسلامی ایران را تنها گذاشتند که چینی ها، که اروپایی‌ها که خیلی کشورهای دیگر!
واقعیت دوم:
ایران هسته‌ای مورد مناقشه آمریکا و غرب نیست، دعوای آمریکا با ایران یک دعوای موشکی ـ اقتصادی است به این مفهوم که آن ها از یک سو با موشک‌های ما مشکل دارند و از سوی دیگر با بازارهایی که به روی همه باز است الا آمریکایی ها آن پنج ضلعی و این
سه موضع و نیز این دو واقعیت می‌تواند استراتژی ایران در زمان آمریکای بایدن باشد؛ خرید سامانه‌های به روز موشکی در کنار تلطیف بازار سرمایه‌گذاری حتی با وجود آمریکایی‌ها مثلا در پروژه‌های نفتی و گازی. با این فرمول چه بسا نیازی به بازگشت آمریکا به برجام نیز نباشد!