روزنامه شرق
1399/10/11
مردي كه جايگزين كردنش بسیار دشوار است
عضو شورای آتلانتیک از تبعات ترور سردار سلیمانی می‌گوید مردي كه جايگزين كردنش بسیار دشوار است زینب اسماعیلی، روح‌اله نخعی: «باربارا اسلاوین»، مدیر پروژه ایران در شورای آتلانتیک در آمریکا است و همین موجب شده ایران را خوب بشناسد. مدرس دانشگاه جورج‌واشنگتن، علاوه بر اینکه چندین نوبت به ایران سفر کرده، در عمده دوره‌های مذاکرات هسته‌ای کنار خبرنگاران و دیگر اعضای اندیشکده‌ها به رصد اخبار و نوشتن تحلیل‌ها می‌پرداخت. او جزء مخالفان خروج آمریکا از برجام و فشار حداکثری آمریکا به ایران نیز بود. اسلاوین که در‌حال‌حاضر با واشنگتن‌پست و المانیتور همکاری دارد، سال 2007، کتابی تحت عنوان «ایران، آمریکا، دوستان تلخ و دشمنان صمیمی؛ راه مارپیچ به سوی درگیری» منتشر کرد. با باربارا اسلاوین درباره ترور سردار قاسم سلیمانی و تبعات این ترور گفت‌وگو کردیم. یک سال از ترور سردار سلیمانی گذشته است. در سؤال اول دوست دارم تحلیل شما را از این اتفاق بدانم. نگاه شما درباره این اقدام دونالد ترامپ چیست؟
من فکر می‌کنم این اقدامی انتقام‌جویانه بود؛ برای فعالیت‌های پیشین سلیمانی و نیز تحریکات ایران در خلیج فارس بعد از خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای. این اقدام بازتابی بود از دغدغه ترامپ مبنی بر «ضعیف‌دیده‌شدن» و کلافگی‌اش از ناکامی کارزار «فشار حداکثری» در اجبار ایران به مذاکره دوباره بر سر برجام.
دونالد ترامپ در چهار سال ریاست‌جمهوری‌اش تمام تلاش خود را برای واردکردن فشار به ایران کرد و علاوه بر خروج از برجام و به شکست کشاندن این توافق چندجانبه، دست به این ترور زد. شما حتما می‌دانید که علاوه بر برانگیختن واکنش نظام جمهوری اسلامی، مردم ایران نیز از این ترور ناراحت شدند. فکر می‌کنید اگر رئیس‌جمهور دیگری حتی از طیف جمهوری‌خواه در آمریکا بر سر کار بود، دست به این ترور می‌زد؟ یا این را تصمیم بخش نظامی آمریکا می‌پندارید؟
فکر نمی‌کنم یک رهبر دیگر در ایالات متحده چنین کاری می‌کرد. آن زمان هم گزارش شد که مقامات نظامی از اینکه ترامپ این گزینه را انتخاب کرده بود، غافلگیر شده بودند. اولین بار بود که ایالات متحده مقامی تا این حد بالا را در کشوری که رسما با آن درگیر جنگ نبودیم، ترور می‌کرد.
بر کسی پوشیده نیست که فعالیت‌های منطقه‌ای ایران زیر نظر سردار سلیمانی بود. او در حالی ترور شد که مهم‌ترین اتفاق تروریستی منطقه در قرن 21 یعنی ظهور داعش و تصرف عراق و سوریه با مدیریت او فروکش کرده بود؛ اما آمریکا که در همه سال‌های داعش خود را از مبارزه کنار کشیده بود و حتی اطلاعاتی مبنی بر حمایت آمریکا، عربستان و ترکیه از این گروه وجود دارد، دست به این ترور زد. این گزاره‌ها کنار هم برای شما معنی خاصی دارند؟
ایالات متحده از داعش حمایت نکرد؛ اما رشد این گروه حاصل ناکامی‌های آمریکایی، عراقی و ایرانی در منطقه بود، به‌ویژه برخورد با سنی‌ها در عراق و سوریه.
ایران با حماس، جهاد اسلامی فلسطین و مهم‌تر از همه حزب‌الله رابطه دارد. وزارت خارجه ایالات متحده همه اینها را سازمان‌های تروریستی حساب می‌کند؛ اما درباره داعش، نیروهای قدس به طور غیرمستقیم با ایالات متحده همکاری کردند تا این گروه را از موصل و از دیگر نقاط عراق بعد از ۲۰۱۴ بیرون برانند. نیروهای قدس از طریق «ائتلاف شمال» در سال ۲۰۰۱ به ایالات متحده کمک اطلاعاتی هم کردند تا رژیم طالبان را در افغانستان سرنگون کنند. سلیمانی بسیار باهوش و انعطاف‌پذیر بود. دولت جورج دبلیو بوش او را به دشمن تبدیل کرد، با قراردادن ایران در «محور شرارت» و حمله به عراق و هم‌زمان تلاش برای فشار بر ایران.
به نظر شما ترور سردار برای کاستن از نقش منطقه‌ای ایران انجام شد؟ آمریکا البته در استراتژی خود نمی‌تواند از منطقه خاورمیانه دست بردارد. فکر می‌کنید آمریکا می‌خواست با کاستن از نفوذ ایران چه قدرتی را جایگزین کند؟ روسیه؟ ترکیه؟
شک دارم که درباره این کار خیلی فکر شده باشد؛ اما سلیمانی به‌عنوان معمار راهبرد منطقه‌ای ایران دیده می‌شد و مردی که جایگزین‌کردنش بسیار دشوار است.
سیدحسن نصرالله چند روز پیش در مصاحبه با المیادین روایت کرده که چگونه سردار سلیمانی توانسته آقای پوتین را راضی به حضور در صحنه جنگ سوریه کند. بسیاری معتقدند همراهی روسیه و ایران توانست سوریه را از وضعیتی که در آن قرار گرفته بود، نجات دهد. به نظر شما از‌بین‌بردن نقش منطقه‌ای قوی ایران و روسیه، از جمله اهداف این ترور بود؟ ترور ايشان این نقش منطقه‌ای را کم‌رنگ کرد؟
باز تأکید می‌کنم که ترامپ راهبردی فکر نمی‌کرد. او خشمگین بود از اینکه به نظر می‌رسید ایالات متحده ضعیف است؛ به خاطر اینکه بلافاصله با مین‌های خلیج فارس و حمله به تأسیسات نفتی سعودی در ۲۰۱۹ مقابله به مثل نکرده است؛ نگران این هم بود که شبه‌نظامیان عراقی سفارت ایالات متحده در بغداد را تسخیر کنند و او به‌عنوان یک جیمی کارتر دیگر دیده شود.
ایران در واکنش به این اقدام به پایگاه عین‌الاسد حمله کرد. شما انتظاری بیش از این برای انتقام داشتید؟ فکر می‌کنید هنوز ممکن است ایران واکنشی به این ترور نشان دهد؟
من فکر می‌کنم ایران همین حالا هم به مقابله به مثل خود رسیده است؛ از این نظر که ایالات متحده حضور نیروهای خود در عراق را به شکل درخور‌توجهی کاهش داده است.
کمتر از یک ماه به روی‌کارآمدن آقای بایدن مانده است؛ اما برخی هنوز معتقدند ممکن است دونالد ترامپ قبل از رفتن، در انبار باروت خاورمیانه اقدامی پر‌خطر کند. شما این نگرانی را چقدر جدی می‌دانید؟
من تا ۲۰ ژانویه خواب راحت نخواهم داشت. با ترامپ، هر چیزی ممکن است. بی‌بی [بنیامین] نتانیاهو هم ممکن است بخواهد پیش از اینکه بایدن وارد شود، خسارت بیشتری وارد کند.
شما از جمله تحلیلگرانی هستید که در زمان مذاکرات هسته‌ای و دستیابی به برجام جزء همراهان این اقدام بودید. این توافق توانست ایران را به صورت مقبولی به عرصه بازیگری بین‌المللی برگرداند که البته با اقدام دونالد ترامپ از دست رفت. شما فکر می‌کنید بازگشت به برجام برای آقای بایدن و تیم او اولویت دارد؟
این را می‌دانم که بازگشت به برجام برای بایدن یک اولویت است، تا جایی که ایران هم موافقت کند برگردد و درباره سایر دغدغه‌ها هم حرف بزند. این فرصت مهمی برای هر دو کشور است و نباید از دست برود.
موضع ایران در این زمینه، بازگشت در مقابل بازگشت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تا اینجا، حرف‌هایی که زده شده، امیدوارکننده بوده و خوشحالم که به نظر می‌رسد مصوبه‌ای که خواستار افزایش شدید در برنامه هسته‌ای ایران شده بود، بایگانی شده است. بگذارید دست‌کم صد روز به بایدن فرصت بدهیم.
اما ترور سردار سلیمانی از سوی آمریکا کار را برای طیف معتدل و اصلاح‌طلب در ایران برای ورود به مذاکره با آمریکا و ادامه کار سخت کرد. ارزیابی شما از وضعیت پیش‌رو چیست؟
متأسفانه من چندین سال است فرصتی برای سفر به ایران نداشته‌ام؛ برای همین برایم سخت است که از وضعیت سیاسی داخلی تخمین و ارزیابی داشته باشم؛ اما برداشت من این است که ایرانی‌ها از همه گروه‌های سیاسی ناراحت هستند.
به‌تازگی گزارش‌هایی بوده از اینکه تیمی به دستور مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، به تهران فرستاده شده است. در سفری نسبتا غیررسمی و برای بحث درباره مسائل امنیتی با مقامات ایران که البته جزئیات زیادی از آن منتشر نشده است. با توجه به اینکه در آستانه سالگرد ترور سردار سلیمانی هستیم، یک تغییر دولت در آمریکا در راه است و عراق، ایران و همچنین اسرائیل همه انتخاباتی پیش‌رو دارند. فکر می‌کنید هفته‌ها یا شاید ماه‌های پیش‌رو، چه تأثیری روی سیاست‌های داخلی و بین‌المللی عراق از لحاظ ایران و تنش‌های منطقه خواهد داشت؟
عراق عاجزانه به کاهش تنش‌ها بین ایالات متحده و ایران نیاز دارد. بیش از یک دهه است که درگیری ایران و آمریکا به عراق آسیب زده است. امید من این است که بازگشت به برجام از سوی ایالات متحده و پایبندی متقابل ایران به برجام فرصت نفس‌کشیدنی به عراق خواهد داد که برای بازیابی خود به لحاظ اقتصادی و سیاسی لازم دارد.
سایر اخبار این روزنامه
اصرار بهارستان بر تصویب مواد خلاف قانون
حمله به آیت‌الله دفاع هاشمی
مردي كه جايگزين كردنش بسیار دشوار است
نمی‌توان به بخشی از وصیت‌نامه امام مؤمن بود و به قسمتی کافر
دولت می‌گوید می‌توانم مجلس باید بگوید باریکلا
بی‌خانمان‌های مدعی
مالباختگان صنعت خودروسازی
جزئیات جمعه سیاه کوه‌نوردان
اولویت‌های مجلس چندان مردمی نیست
سهم قربانیان از غرامت هواپیمای اوکراینی
ادامه شکاف پسا احمدی‌نژادی اصولگرایان
ترکیه اردوغان و آرزوهای بزرگ
قاسم سلیمانی یک گفتمان است
سياوش در قتلگاه
