روزنامه آفتاب یزد
1399/10/17
عوامل کمبود روغن‌خوراکی
خوزستان نخستین تولیدکننده ذرت در کشور بوده، اما این روزها با مشکل تامین روغن خوراکی مواجه استآفتاب یزد- گروه اقتصادی: اگر پای سخن پدران و پدربزرگ‌ها نشسته باشید حتما شنیده‌اند که وقتی می‌خواهند توان بدنی نسل گذشته را به نسل جوان از نوع کم کار ایرانی بکشند می‌گویند «این نسل بزرگ شده با روغن‌نباتی است!» در واقع این طعنه حکایت از گرایش ذاتی مردم ایران به مصرف روغن‌حیوانی دارد که از حدود 70سال پیش کره حیوانی مصرف می‌کنند و برند مشهور جغرافیایی آن هم «روغن کرمانشاهی» است. اما با ورود غیراصولی روغن جامد از حدود 50 سال پیش به بازار ایران، مردم با وجود آنکه به سختی از آن استقبال کردند؛ اما به تدریج روغن حیوانی کمیاب و گران شد تا روغن‌های نباتی جای خود را باز کنند و در نهایت هم توانستند بازار مصرف ایران را از آن خود کنند. توفیقی که همچون شگرد تولیدکنندگان روغن که با استفاده از حربه رسانه‌ای و برخی جریانات شیفته درج آگهی روغن‌های نباتی در رسانه‌های خود فارغ از ماهیت ذاتی کره واقعی، «کره‌گیاهی» را به جای «کره‌حیوانی» از رسانه صداوسیما ترویج کردند و بدون نگرانی از خارج شدن مردم از «مدار» نداشته سلامت در تلویزیون، کوشیدند سهم کره‌گیاهی را در سفره صبحانه مردم فراگیر سازند و گوش به نقدهای انجمن صنایع لبنی پاستوریزه ایران که فریادش به گوش مسئولان نرسید نسپارند!
اما در این روزها مردمان خوزستان استان تولیدکننده و تامین‌کننده عمده نفت و گاز کشور، پریشان‌حال در تامین این ماده خوراکی اولیه برای پخت‌و‌پزهای رایج و آشنا در آشپزخانه‌های ایرانی هستند. ایرانیانی که بدون روغن، گویی مهمترین ماده تامین‌کننده انرژی خود را از دست داده‌اند؛ فارغ از اینکه هر ایرانی در سال برخلاف سرانه مصرف روغن در جهان که 12 کیلوگرم است؛ حدود 19کیلوگرم روغن مصرف می‌کند! اما هرچقدر هم که مصرف سرانه روغن در ایران رکورددار در جهان باشد، کمبود آن در یک یا چند استان خاص که نمونه آن در آبان ماه 99 نیز در کشور مشاهده شد، مایه دل نگرانی و آشوب در دل خانوارهای ایرانی است. اتفاقی که بهمن آرمان، تحلیلگر مسائل اقتصادی در نگاهی تاریخی به موضوع به ریشه اصلی کمبود روغن خوراکی در کشور اشاراتی ظریف و معنادار کرد.
وی پیش از اینکه این کمبود به خورستان کشیده شود متذکر شد که «ایران روی کمربند تولید دانه‌های روغنی نیست و با وجود داشتن امکانات فراوان با شیوه کشاورزی سنتی رسیدن به خودکفایی در زمینه تولید دانه‌های روغنی بسیار دشوار به نظر می‌رسد.» اصراری که مسئولان زیربار این حقیقت نرفته‌اند و هر کارشناسی هم در نقد اصرار در خودکفایی برخی اقلام خوراکی اظهار نظر داشته باشد، در معرض هجمه وابستگی قرار می‌دهند! کما اینکه در همان گفتگو نیز آرمان گفته بود: «البته در صورت استفاده از شیوه‌های آبیاری نوین و افزایش سطح زیر کشت در خوزستان به عنوان نخستین تولیدکننده ذرت در ایران، این پتانسیل وجود دارد که نه تنها برای مصرف داخلی، بلکه برای صادات هم بتوانیم ذرت تولید کنیم. ذرتی که علاوه بر کارخانه‌های روغنکشی یکی از مواد اولیه تشکیل‌دهنده خوراک دام در کشور هم محسوب میشود.»
جالب اینکه این تحلیلگر اقتصادی در اشاره به نخستین اقدامات ایران برای کاهش وابستگی به روغن خام افزود: نخستین جرقه‌های کاهش وابستگی ایران به روغن خام نباتی در «دوران سازندگی» زده شد؛ به‌طوری‌که در اوایل دهه 70 شرکت توسعه صنایع بهشهر که بزرگترین تولیدکننده روغن نباتی در ایران است؛ تصمیم گرفت که در جزیره قشم با مشارکت یک سرمایه‌گذار امارتی یک واحد روغنکشی پیشرفته به ظرفیت 10 هزارتن در روز ایجاد کند. ظرفیتی که در آن زمان می‌توانست تامین‌کننده 70 درصد روغن خام نباتی مورد نیاز ایران باشد، اما به علت مشکلاتی که بر سر راه این پروژه پیش آمد، در نهایت این پروژه اجرا نشد و سرمایه‌گذار اماراتی برای داشتن سهم غالب در بازار ایران به عنوان یکی از بزرگترین بازار روغن نباتی در جهان، با نگاه اصلی به بازار ایران کارخانه‌ای را در منطقه «جبل‌علی» امارات احداث کرد!
وی در تبیین بیشتر چرایی کمبود تولید روغن نباتی می‌افزاید: از آنجایی که واحدهای روغنکشی در ایران دارای ظرفیت‌های بسیار پایین و غیراقتصادی هستند و از تکنولوژی‌های روز در این زمینه استفاده نمی‌شود، یک سرمایه‌گذار بخش خصوصی تصمیم گرفت در بندر امام یک کارخانه بسیار بزرگ روغنکشی را احداث کند و ماشین‌آلات 3 خط آن از ایتالیا خریداری شد و اگر خط چهارم آن (بزرگترین خط این کارخانه) تکمیل می‌شد، می‌توانست به بزرگترین کارخانه روغنکشی خاورمیانه تبدیل شود. خطی که ظرفیت روزانه آن 4 هزارتن بود، اما در مرحله کارهای ساختمانی ماند و ماشین‌آلات آن هیچگاه وارد ایران نشد؛ چرا که مافیای واردات دانه‌های روغنی تحمل پذیرش چنین مجموعه تولیدی را نداشتند و جلوی احداث آن را گرفتند و با دستاویز قرار دادن پاره‌ای از موارد، سرمایه‌گذار آن را به جرم فساد مالی دستگیر کردند و مدتی هم در زندان بود! همچنین با اینکه خوزستان مرکز تولید نفت و گاز طبیعی ایران است، به 3خط باقی‌مانده این کارخانه هنوز گاز طبیعی برای تولید داده نشده است! کارخانه‌ای که فاز نخست آن در 22 بهمن 1396 به عنوان بزرگترین پروژه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت غذایی کشور با سرمایه‌گذاری 5300 میلیارد ریال در زمینی به مساحت تقریبی 202 هزار متر مربع با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری و جمعی از مقامات در بندر امام خمینی به بهره‌برداری رسید.
وی در ادامه افزود: در نهایت این سرمایه‌گذار بخش خصوصی از آنجایی که می‌دانست کارخانه‌ای که در بندر امام احداث کرده می‌تواند تنها 50 درصد روغن‌خام نباتی کشور را تامین کند؛ تصمیم گرفت در همان منطقه کارخانه مشابه دیگری را احداث کند تا ایران از تولید روغن‌خام نباتی بی‌نیاز شود، اما آن هم به نتیجه نرسید و مافیای واردات دانه‌های روغنی جلوی آن را هم گرفتند!
و به همین دلیل است که آرمان وجود فساد نهادینه شده در اقتصادهای دولتی مانند اقتصاد ایران را که به طور عمده در اختیار دولت است و مافیاهای گوناگونی در آن شکل می‌گیرد در بروز کمبودهای مقطعی روغن خوراکی و برخی اقلام دیگر پرطرفدار در ذائقه ایرانیان حائز اهمیت می‌داند و می‌گوید: دو مورد از قوی‌ترین آنها، مافیای روغن‌خام نباتی و شکر است و در دولت‌های نهم و دهم دیدید که میزان واردات شکر چنان افزایش پیدا کرده بود که به یک میلیون و 800 هزار تن رسید، در حالی که کل نیاز ایران چیزی حدود 2 میلیون و 200 هزارتن در سال بیشتر نیست و به همین خاطر کارخانه‌های شکر قادر به تولید نبودند و محصول آنها روی دستشان ماند و قیمت سهام آنها هم در بورس به شدت سقوط کرد.
مرتضی عالمی کارشناس بازار که در حوزه صنایع روغن خوراکی دستی بر آتش دارد در گفتگو با روزنامه «آفتاب یزد» ضمن تایید آن بخش از اظهارات دکتر بهمن آرمان که خبرنگار گروه اقتصادی روزنامه برای او مرور کرد می‌گوید: فارغ از آن دلایل ساختاری اما آنچه باعث شده تا طی یکی دو ماه اخیر مشکلات جدی در زمینه روغن خوراکی رخ داده است می‌توان به افزایش قیمت جهانی دانه‌های روغنی و چالش نقل و انتقال پول اشاره کرد که باعث شده بازار ایران با کمبود جدی روغن خوراکی مواجه شود.
وی با بیان اینکه افزایش نرخ دانه‌های روغنی از سوی روسیه و بازار جهانی و همچنین افزایش تقاضا و کف قیمت خرید همسایه‌ها و رقبای ایران مانند چین و ترکیه در بازار منطقه، بازار ایران با کمبود روغن مواجه شده است.
این کارشناس بازار با بیان اینکه «برخی از واحدهای صنفی که نمونه پررنگ و شدید آن را این روزها در خوزستان شاهد هستیم اما منحصر به این استان هم نیست» می‌افزاید: البته کم شدن میل بازار جهانی به ارائه خدمات به تجار ایرانی به دلیل مشکلات در پرداخت بهای خرید باعث شده که بازار ایران با کمبود بیشتر روغن خوراکی مواجه شود؛ اگرچه مسئولان دولتی حاضر به اقرار این موضوع نیستند.
وی در تشریح چگونگی تاثیر تقاضای رقبای ایران مانند چین و ترکیه اظهار می‌کند: زیرا آنها تقاضای خود را در خرید دانه‌های روغنی بالا بُرده‌اند، همین افزایش تقاضا از سوی این دو کشور در روسیه نیز باعث شده که قیمت دانه‌های روغنی در این کشور افزایش یابد.
عالمی اضافه می‌کند: چین هر دو هفته یک بار تقاضای خودش را در خرید دانه‌های روغنی بالا می‌برد و از طرف دیگر ترکیه نیز عوارض واردات دانه‌های روغنی از روسیه به سمت کشورش را صفر کرده است. همین عامل باعث شد که روسیه واردات دانه‌های روغنی را به این دو کشور بیشتر کند.
وی با استناد به گزارش برخی تجار و واردکنندگان که نقل کرده‌اند «افزایش میزان تقاضا و اعمال افزایش قیمت دانه‌های روغنی از سمت روسیه برای سایر کشورهای همسایه باعث شده که روسیه دیگر تمایلی برای فروش دانه‌های روغنی به ایران نداشته باشد»، تصریح می‌کند: همه اینها در حالی است که تجار ایرانی به دلیل تحریمها با مشکل نقل و انتقال ارز نیز مواجه هستند و صادرکنندگان ترجیح می‌دهند با کشورهایی غیر از ایران کار کنند.
او با اشاره به تاثیر تشدید تحریمها و کُند شدن مبادلات تجاری اعلام می‌کند: با تشدید تحریمها هزینه حمل و نقل برای تجار ایرانی افزایش یافته و از آنجا که واردات هر کالای اساسی برای تجار ایرانی بین 8 تا 10 درصد بیشتر از سایر بازارهای بین‌المللی آب می‌خورد و تجار برای جا‌به‌جایی پول باید کمیسیون بیشتری را به واسطه‌ها پرداخت کنند که همین موضوع، قیمت کالا برای ایرانی‌ها را افزایش می‌دهد.
در واقع همه این دلایل باعث شده تا سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بدون تشریح دلایل و همچنین نادیده گرفته شدن آنچه بهمن آرمان از آنها پرده‌برداری کرده است، تنها اعلام کند افزایش قیمت روغن متاثر از قیمت جهانی آن بوده است! اگرچه این سازمان که «دست به جوابیه» نوشتنش بیشتر از خدمت به دو دسته مهم تولیدکننده و مصرف‌کننده است؛ به چرایی کمبود شدید آن که موجب نارضایتی مردمان استان تامین‌کننده منابع مالی ایران شده، اشاره‌ای نکرده است!
سایر اخبار این روزنامه
مخالفت بانک مرکزی با واگذاری سهام «ایران‌مال»
نقش سمن‌ها درکاهش جرم
آگهی فروش یک نفتکش در دیوار
حق گرفتنی است
آشتی قطر و عربستان خبر خوبی برای ایران است؟
عوامل کمبود روغن‌خوراکی
ورود ویروس کرونای انگلیسی به کشور تایید شد
بوی مشمئزکننده بی‌تفاوتی!
سمن‌ها یا سازمان مردم نهاد؟
چراغ‌ها را تو خاموش کن؟!
برگزاری انتخابات سالم، قانونمند و با مشارکت حداکثری مردم مهم و تاثیرگذار است
هویت یابی در نوجوانان
فیلترینگ از نگاهی دیگر
همیشه شوخی می‌کنیم!
