روزنامه مردم سالاری
1399/10/22
زوال و دوام دموکراسی!
دموکراسی را هر چه فرض کنیم، سیستمی روشمند، حکومتی ایده آل، نوعی از انواع نظام‌های سیاسی یا اتوپیای ناقص بشری، در جریان اعتراضات و اغتشاشات طرفداران ترامپ در تسخیر کنگره آمریکا به عنوان قدرتمندترین کشور دموکرات دنیا، در انظار جهانیان آسیب فراوانی دید و مرجعیت آن با اما و اگرهای زیادی مواجه شده و روزنه و دستاویز مناسبی برای حمله به آن فراهم شده است.طبعاً برداشت‌های متنوع و متناقضی از این رخداد ارائه خواهد شد. رایج ترین آن به کسانی برمی‌گردد که خود در چنبره اقتدارگرایی قرار دارند و سیاست‌های برونگرایی و دموکراسی گرایانه آمریکا (اگر چه بشدت غیراستاندارد، دوگانه، هژمونیک و یکجانبه است و انتقادات جدی بر آن وارد است) را خاری در چشم حکومتی خویش می‌دیدند. آنها بدون تردید با روحیه ای که انگار به کشف بزرگی نائل شده‌اند بر قائلان به عادی سازی روابط با کشورهای بزرگ بویژه آمریکا می‌شورند و این مسئله را اهرمی مطلق در حقانیت خود تعبیر می‌کنند. انگشت در چشم مخالفان خود می‌کنند و با توسل به تئوری «مدعی پاک دست» هیچگونه صلاحیتی برای انتقاد از خود برای دیگران قائل نمی‌شوند. سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه دقیقا همین تذکر را به آمریکا داد. فارغ از اینکه سیستم ایده آل روسیه خود از ضعف‌های بغرنجی در رنج است.
دیگرانی در نقطه مقابل اگر چه اتفاقات کنگره را خراشی بر صورت دموکراسی می‌بینند اما آنرا سطحی، زودگذر و هشدارآمیز برای رفع نواقص آن ارزیابی می‌کنند. این رخدادها را حمل بر سست بنیاد و فشل بودن دموکراسی نمی‌دانند. این آسیب شناسی به همان چشمِ اسفندیار دموکراسی مربوط میشود که براساس آن، عده‌ای اپورتونیست و دموگوژیست قادرند سوار بر مکانیزمش به قدرت برسند و بعد از آن به تخریب نردبانی بپردازند که از آن بالا رفته اند. نمونه‌هایش در تاریخ معاصر کم نیستند از هیتلر تا ترامپ!
کسری دیگر آنرا نشانه‌ای از استحکام دموکراسی و قوام آن می‌دانند. اینکه ریاست جمهوریِ یک کشوری با آن همه خدم و حشم نمی‌تواند دوره حکمرانی اش را بیش از آنچه قانون مصوب کرده (چهار و نهایتاً هشت سال) با توسل به انواع و اقسام ابزارهای قدرت و ثروت تمدید نماید، خود نشانه ای از اقتدار نهادها و ساختارهای دموکراتیک در آمریکا است. این نقطه قوت در حالی است که؛ کسانی که معترض هستند و دست به تسخیر کنگره زدند نه معترضان و منتقدین اجتماعی و فاقد ابزارها و سازوکارهای قدرت؛ بلکه رئیس جمهور و حامیان قدرتمند و ثروتمندش هستند. دقیقاً برخلاف رویه پدیده‌های انتخاباتی سایر کشورها!
در آنجا قوه مجریه قدرت دارد و نمی‌تواند مانع گردش قدرت شود ولی در سایر رخدادهای انتقادی انتخاباتی کشورها، آنها قدرت دارند و مانع گردش مسالمت آمیز قدرت سیاسی می‌شوند! تفاوت در ساختارمندی و نهادمندی قدرت سیاسی است! ساختارها تا اندازه ای توان تحرک و شناوری به کارگزار می‌دهند که کلیت دمکراتیک نظام دچار فروپاشی نشود. هیجانات و میل به قدرت فردی نمی‌تواند ماهیت دموکراتیک سیستم را استحاله کند.
برخلاف سایر کشورهای اقتدارگرا که فرد آنقدر قدرتمند است که ساختار تماماً در اختیار منویات فردی حکمران قرار می‌گیرد و فرد از مصونیتی گسترده و دائمی برخوردار است، ساختار به گونه ای تعریف شده است که نه تنها قادر نیست فرد را چک و موازنه کند بلکه ناخواسته خود به ابزاری در خدمت آن در می‌آید. یعنی نهادها و ساختارهایی که ماهیت شان نظارت بر حاکم است در پرتو چترِ هیمنه، گستردگی، شخصی شدن قدرت سیاسی و نفوذ حاکم، شان نظارتی شان بی اثر میشود. بر خلاف کنگره و حتی معاونت ریاست جمهوری آمریکا که در مقابل شورش فردی ریاست جمهوری مقاومت کردند.
این یادداشت ضمن اذعان به ضعف‌ها و کمبودهای دموکراسی به عنوان شیوه حکمرانی مطلوب و علم به اینکه دموکراسی خود نحله‌ها و انواع متکثری دارد، همچنین ایمان به اینکه آمریکا به عنوان یکی از مهمترین حاملان اندیشه دموکراسی در سطح جهانی، حامل و عاملِ بی غرضی نبوده، معتقد است آنچه در آمریکا اتفاق افتاد بیشتر از آنکه نشانگر فترت و زبونی دموکراسی باشد، گردنه ای است که با آسیب شناسی آن به دوام و قوام دموکراسی منجر خواهد شد. دیگر آنکه مشکلات دموکراسی در آنجا به عنوان نوعی از شیوه حکمرانی کم ضرر به معنای فقدان زیان‌های سایر نحله‌های حکمرانی رقیب نیست. این حمله به دموکراسی هیچگونه فرصتی برای دست فشانی و پایکوبی رقیبانش ایجاد نمی‌کند چرا که هیچ مزیتی از خصوصیات آنها منجر به فعل و انفعال در آنجا نشده است. معایب بزرگ رقیبان دموکراسی همچنان به قوت خودش باقی است.
دموکراسی اگر چه ضعف‌های برجسته‌ای دارد (از جمله امکان بهره‌وری از آن توسط غیرِ قائلان به آن) اما در قیاس با سایر شیوه‌های حکمرانی، مضرات به مراتب کمتری دارد. اگرچه بهترین نیست ولی خیرالموجودین است. شاید بزرگترین مزیتش نه در ساز و کار دست یافتن به قدرت سیاسی و انتقال مسالمت‌آمیز آن بلکه به زیر کشاندن کسانی است که سودای سوء استفاده از قدرت سیاسی و ماندن در اریکه آن به هر وسیله و دستاویزی هستند.
سایر اخبار این روزنامه
خانه پدری جلال در قرق یک قاچاقچی؟!
زوال و دوام دموکراسی!
دستیابی به ظرفیت تولید سالانه ۸۰۰ هزار تن اسلب
وارث یک استبداد سنتی در دل آشپزخانه!
امیدواری واشنگتن به عزل ترامپ
مشارکت مشروط اصلاح‌طلبان در انتخابات ۱۴۰۰
پرواز بیت کوین بر فراز مصرف برق کشور
آمار قربانیان کرونا چگونه دو رقمی شد؟
بررسی پیشنهاد تعطیلی ۲ هفته‌ای آموزش مجازی
دستورالعمل رئیس قوه قضائیه برای پس گرفتن اموال و دارایی‌های نامشروع
